جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتاب حاضر، نويسنده تلاش کرده با مطالعه تطبيقي آرا ابن عربي و هايدگر در خصوص انسان، به زباني مشترک در خصوص وجود و حقيقت انسان دست‌يابد. بر اين اساس، کتاب در 3 بخش تدوين شده است. ابتدا «انسان در حکمت ابن عربي» بررسي شده است. سپس «سير تحول پرسش از انسان در انديشه هايدگر» مطرح شده است. در نهايت نيز مطالعه تطبيقي ميان آراي ابن عربي و هايدگر با التفات به پرسش از حقيقت انسان صورت گرفته است. به تصريح نويسنده، هايدگر در تاريخ تفکر غرب با اعلام عدم انحصار معناي تفکر به فلسفه، زمينه‌ي گفت‌وگو با انديشمندان ديگر سنت‌ها را گشود. عرفان ابن عربي نيز چون از ابتدا از افق کون جامع و حقيقت انسان مي‌انديشيده، هيچ مرتبه و درجه‌اي از تفکر را نفي و انکار نکرده است. در پايان، مقاله با عنوان «تمهيدي براي فهم انسان در فلسفه معاصر» ضميمه اين اثر شده است.

این مجموعه، علاوه بر بررسی آراء ابن عربی در خصوص انسان، نوعی مطالعه‌ی تطبیقی آراء "ابن عربی" و "هایدگر" است که نویسنده تلاش کرده است تا میان این دو حکیم به زبانی مشترک در خصوص وجود و حقیقت انسان دست‌یابد. بر این اساس، کتاب در 3 بخش، با این موضوعات تدوین شده است: "انسان در حکمت ابن عربی"، "سیر تحول پرسش از انسان در اندیشه‌ی هایدگر"و "مطالعه‌ی تطبیقی در آوای "ابن عربی" و "هایدگر". به تصریح نویسنده: "هایدگر در تاریخ تفکر غرب با اعلام عدم انحصار معنای تفکر به فلسفه، زمینه‌ی گفت‌وگو با اندیشمندان دیگر سنت‌ها را گشود. عرفان ابن عربی نیز چون از ابتدا از افق کون جامع و حقیقت انسان می‌اندیشیده، هیچ مرتبه و درجه‌ای از تفکر را نفی و انکار نکرده است. هرچند به تفاوت مراتب به جد توجه دارد. بسنده نکردن به آن‌چه در یک سنت تفکر نامیده شده و کوشش برای فهم دیگر سنت‌ها، مقدمه‌ی لازم برای هر گفت‌وگو و شرط پدید آمدن افق‌های مشترک و سپس پیدایش زبان مشترک است... به تدریج زمینه‌های عینی اندیشیدن به انسان، فراتر از افق‌های محدود تک فرهنگ‌ها را فراهم می‌کند. معنای همه‌ی این تحولات نظری و عملی می‌تواند نزدیک شدن به زبانی مشترک برای گفت‌وگو در باب "حقیقت انسان" تلقی شود.

«ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی»، از عارفان شاعر قرن دوازدهم است که یکی از مآخذ و موارد توجه او در خلق آثار عرفانی، تألیفات «شیخ محی‌الدین ابن عربی» بوده است. کتاب حاضر پژوهشی دربارة تطبیق آرا و اندیشه‌های ابن عربی و بیدل دهلوی است که در آن به موضوع‌های هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی عرفانی پرداخته شده است. بخش نخست اثر به «حضرات وجود» و بخش دوم به «انسان کامل» اختصاص یافته است. در این پژوهش نگارنده در تبیین گزینش‌هایی که از آثار بیدل دهلوی داشته، با نگاهی عرفانی و تأویل‌مدار به آثار او نگریسته و با کنار هم قرار دادن آثار این دو، به تبیین اندیشه‌های بیدل در این دو حوزه پرداخته است.

در کتاب حاضر، مؤلف بر آن است تا برای شناخت انسان به دیدگاه عارفان بزرگ، «ابن عربی» و «مولانا» که تلاش نموده‌اند تا در امر انسان‌شناسی طریقت را با شریعت هماهنگ نمایند، مراجعه نماید. مؤلف بیان می‌دارد که علم و معرفت بشری و انسان‌شناسی‌های بشری دو مشکل و محدودیت دارند: یکی محدودیت کمی و دیگری کیفی. محدودیت کمی این است که به همه زوایا و ابعاد وجود انسان نمی‌تواند راه ببرد، به دلیل اینکه با نمودها سروکار دارد. بنابراین این علم بخشی از ماهیت انسان را می‌تواند مطالعه کند.

در کتاب حاضر به نقد و بررسی دیدگاه‌های «حلاج» و «ابن عربی» دربارة سه مفهوم به هم پیوستة توحید، اتحاد و وحدت پرداخته می‌شود. میان نظریة حلاج و ابن عربی تفاوت بسیار است؛ چرا که حلاج معتقد است خدا در انسان حلول کرده و بدین وسیله کمالات و اسرار الوهیت او آشکار و شناخته شده است، او معتقد است برای اثبات وجود خداوند در نزد خلق، لازم است سالک با خدا وحدت عارفانه پیدا کند، عارف باید در این راه تمامی دردها و رنج‌ها را بر خود بپذیرد و خود را خالص گرداند تا با خدا اتحاد یابد. او معتقد به وحدت وجود نیست. این در حالی است که ابن عربی معتقد به وحدت وجود است و اذعان می‌دارد که حق عبارت است از: حقیقت هستی و وجود مطلق و آن وجود، فقط خداست و انسان مظهر کامل و دائم حق است و تفاوتی میان لاهوت و ناسوت یا خدا و انسان نیست، یعنی خود را حق بدانی یا خلق، تفاوتی نمی‌کند، زیرا انسان از یک جهت حق است و از یک جهت خلق. به همین دلیل هم اشرف مخلوقات نام گرفته است. او معتقد است حق تعالی در هر یک از مخلوقاتش به گونه‌ای ظهور می‌یابد، اما از آنجا که فهم‌ها همة تجلیات او را در نمی‌یابند، خدا از فهم‌ها پنهان است. لازم به ذکر است در این کتاب مختصری از زندگی‌نامة حلاج و ابن‌عربی نیز آورده شده است.