جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ماسیمو کامپانینی (1954-2020م)، شرق‌شناس، تاریخدان و اسلام‌شناس ایتالیایی است. پژوهش‌های وی عمدتا پیرامون فلسفه اسلامی، اندیشه سیاسی اسلام، تاریخ معاصر کشورهای عربی و مطالعات قرآنی (به ویژه رویکردهای نوین تفسیر قرآن) بوده‌اند. او در آثار خویش به بحث پیرامون رویکردهای گوناگون تفسیر قرآن پرداخته است. رویکردهای تفسیری در تفکرات او به دو دسته کلّی «سنتی» و «نوگرا» تقسیم می‌شوند. البته او در این تقسیم‌بندی رویکردهای تفسیری را به جهت زمانی از هم جدا نکرده است، بلکه در نگاه او هر رویکردی که بر اساس مبانی تفسیریِ متداولِ میان مسلمانان قرآن را تفسیر کند «سنتی» و هر رویکردی که این مبانی را نپذیرد «نوگرا» خواهد بود. کامپانینی حامی نوگرایی در تفسیر است و روش‌های سنتی تفسیر را در عصر حاضر و پس از ظهور مدرنیته کارآمد نمی‌داند. او به تفاسیر سنتی به دلیل بهره‌گیری فراوان از روایات در تفسیر و عدم اعتقاد به تاریخمندی قرآن انتقاد می‌کند و در مقابل تنها مرجع تفسیر قرآن را عقل بشری و خودبنیاد می‌داند. همچنین از رویکردهایی که متأثر از مبانی هرمنوتیک فلسفی در فهم هستند، به شدت استقبال کرده و معتقد است این رویکردها کاربردی‌ترین مسیر برای جان تازه بخشیدن به قرآن در دنیای مدرن هستند. عدم احاطه و یا عدم توجه به اصول، مبانی و ضوابطِ عالمان مسلمان در تفسیر قرآن، منجر به آسیب‌هایی در مستندات، تحلیل‌ها و استنتاج‌های او شده است که ارزیابی روشمند و علمی دیدگاه‌های وی را با توجه به این مبانی ضروری می‌نماید. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-انتقادی به بررسی و نقد وجوه مختلف اندیشه وی بر اساس مبانی و ضوابط تفسیر قرآن نزد مسلمانان پرداخته است.

ماسیمو کامپانینی (Massimo Campanini) یکی از اسلام پژوهان معاصر است که در بررسی آیات قرآن‌کریم، تفاسیر مسلمانان معاصر، فلسفه اسلامی و حکومت اسلامی فعال بوده است و تألیفات او از زبان ایتالیایی به زبان‌های مختلف غربی ترجمه و تأثیر زیادی بر مجامع علمی غرب داشته و دارد. یکی از تألیفات پر تیراژ او کتاب «The Quran: the Basics» است که طیف وسیعی از دیدگاه‌های او را در زمینه الفاظ قرآن‌کریم، علوم قرآنی، تاریخ اسلام و تفسیر در بر می‌گیرد. این نوشتار تنها به بررسی نظرات او درباره برخی واژگان قرآن‌کریم پرداخته است و نقد دیدگاه‌های او در سایر حوزه‌ها، مجالی دیگر می‌طلبد. این پژوهش با رویکردی تحلیلی انتقادی با استفاده از منابع متقن و آخرین تحقیقات مکتوب موجود در کتاب‌های و مقالات علمی پژوهشی تدوین شده است. روش پژوهش در فرآیند نقد، با توجه به نگاه برون دینی کامپانینی و عدم وجود پیش فرض‌های اعتقادی اسلامی، روش تحلیل عقلی ـ تاریخی است که با استفاده از دانش کلامی، تفسیری و علوم قرآنی عمومی شیعه و با استفاده از روش نقد علمی‌ ـ تحلیلی به نقد نظرات نویسنده پرداخته شده است. این نگاشته با نقد برداشت‌های او از چند واژه قرآنی به این نتیجه رسیده است که کامپانینی با تکیه به برخی منابع خاورپژوهان دیگر و پیش فرض‌های خود و هم‌چنین عدم توجه به منابع شیعی و مبانی و قواعد تفسیر و تأویل، ضمن خلط این دو مفهوم، در فهم آیه نور، کیفیت قرائت پیامبر اکرمa در غار حرا، معنای واژه متشابه و مصداق راسخان در علم دچار خطا شده است.