جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«محمود درویش»، شاعر بزرگ و فقید فلسطینی در شعر «بدرود با ادوارد سعید» می‌نویسد: «زیبایی‌شناسی یعنی رسیدن به تناسب». اگر تناسب را ورای هر منظر زیبایی‌شناسانه، آنی بدانیم که کلیت شاکله‌ی فکر فلسفی را می‌سازد، آن‌گاه است که می‌توان به درک و فهم روابط بین دستگاه‌ها و ایده‌های فلسفی رسید. کتاب «کنش‌پذیری ریشه‌ای» نوشته‌ی «تامس کارل وال» اتصال کنش‌پذیری به واسطه‌ی گرانیگاه‌هایی‌ست که امانوئل لویناس، موریس بلانشو و جورجو آگامبن درعین جدایی منظر فلسفی‌شان داشته و دارند، آن هم در ریشه و پیوند با منطق استعلایی امانوئل کانت: بلانشو که کنش‌پذیری را نسبت به تصویر می‌دانست، لویناس که آن را نسبت به دیگری تعریف می‌کرد و پس‌از‌آن دو، آگامبن که کنش‌پذیری را نسبت به در-زبان-بودن شرح داده و می‌دهد. این کتاب به یکی از پرسش‌های اساسی فلسفه هم می‌پردازد: چه چیزی دازاین را نمایان می‌کند؟ نویسنده از منظر بلانشو، لویناس و آگامبن می‌نویسد: وقتی هیچ چیزی نباشد(؟!). البته که کتاب کنش‌پذیری ریشه‌ای دائما با این پرسش و ده‌ها پرسش دیگر کلنجار می‌رود و در بسیاری از مواقع پاسخی هم در کار نیست، اما جست‌وجو در وجود رازآمیز اثر هنری و اخلاق تصویری لویناس در کنار زبان تصویری بلانشو و بعد، اجتماع تصویری آگامبن، کتاب را عجیب مهم و خواندنی کرده‌است، هرچند نمی‌توان منکر پیچیدگی‌های سرشار از آزار آن شد که شاید به هر روی طبیعت مواجهه با این سه فیلسوف باشد.

«محمود درویش»، شاعر بزرگ و فقید فلسطینی در شعر «بدرود با ادوارد سعید» می‌نویسد: «زیبایی‌شناسی یعنی رسیدن به تناسب». اگر تناسب را ورای هر منظر زیبایی‌شناسانه، آنی بدانیم که کلیت شاکله‌ی فکر فلسفی را می‌سازد، آن‌گاه است که می‌توان به درک و فهم روابط بین دستگاه‌ها و ایده‌های فلسفی رسید. کتاب «کنش‌پذیری ریشه‌ای» نوشته‌ی «تامس کارل وال» اتصال کنش‌پذیری به واسطه‌ی گرانیگاه‌هایی‌ست که امانوئل لویناس، موریس بلانشو و جورجو آگامبن درعین جدایی منظر فلسفی‌شان داشته و دارند، آن هم در ریشه و پیوند با منطق استعلایی امانوئل کانت: بلانشو که کنش‌پذیری را نسبت به تصویر می‌دانست، لویناس که آن را نسبت به دیگری تعریف می‌کرد و پس‌از‌آن دو، آگامبن که کنش‌پذیری را نسبت به در-زبان-بودن شرح داده و می‌دهد. این کتاب به یکی از پرسش‌های اساسی فلسفه هم می‌پردازد: چه چیزی دازاین را نمایان می‌کند؟ نویسنده از منظر بلانشو، لویناس و آگامبن می‌نویسد: وقتی هیچ چیزی نباشد(؟!). البته که کتاب کنش‌پذیری ریشه‌ای دائما با این پرسش و ده‌ها پرسش دیگر کلنجار می‌رود و در بسیاری از مواقع پاسخی هم در کار نیست، اما جست‌وجو در وجود رازآمیز اثر هنری و اخلاق تصویری لویناس در کنار زبان تصویری بلانشو و بعد، اجتماع تصویری آگامبن، کتاب را عجیب مهم و خواندنی کرده‌است، هرچند نمی‌توان منکر پیچیدگی‌های سرشار از آزار آن شد که شاید به هر روی طبیعت مواجهه با این سه فیلسوف باشد.

موریس بلانشو، فیلسوف و ادیب فرانسوی، علی­رغم آن­که در زمانه خود شخصیتی کمتر شناخته شده به شمار می­رفت، اما آثارش از نیمه دوم قرن بیستم تا به امروز مورد توجه فلاسفه و منتقدان ادبی واقع شده است. آنچه نوشته­های بلانشو را متمایز می­سازد، رویکرد قطعه­­وار او در قبال فلسفه و ادبیات است که بیش از آنکه به تدوین نظریه­های فلسفی و ادبی بینجامد، منجر به ضد-نظریه و در نتیجه بینشی غیرسیستماتیک به این دو حوزه شده است. از چشمگیرترین جنبه­های اندیشه بلانشو، بحث در باب نسبت غریبی است که او میان خاستگاه ادبیات و مسئله تناهی و مرگ برقرار می­سازد. جستارحاضر، در پی خوانش آراء بلانشو در خصوص ادبیات، به مسئله­ تعریف ناپذیریِ آن و سپس خاستگاه ادبیات می­پردازد و از خلال تحلیل دیدگاه بلانشو در باب مرگ، نسبتِ این دو موضوع را به بحث و بررسی می­گذارد. چنان که خواهیم دید، تصور بلانشو در خصوص تناهی و نیهیلیسم را می­توان به نحوی ناسازنما برسازنده­ی راز ابهام ادبیات و خاستگاه آن تلقی کرد.

ترجمه ماشینی : موریس بلانشو و تئودور دبلیو آدورنو از دشوارترین و در عین حال عمیق‌ترین متفکران زیبایی‌شناسی قرن بیستم هستند. در حالی که روش ها و دیدگاه های آنها به طور گسترده ای متفاوت است، آنها در مورد منفی بودن اثر هنری تصور شده از نظر تجربه و امکان یا بیان انتقادی آن نگرانی مشترک دارند. چنین منفی‌گرایی نه نیهیلیستی و نه بدبینانه است، بلکه به وضعیت اثر هنری و استقلال آن در رابطه با زمینه یا تجربه‌اش مربوط می‌شود. هم برای بلانشو و هم برای آدورنو، منفی‌گرایی کلید درک جایگاه اثر هنری در زیبایی‌شناسی پساکانتی است، و اگرچه نشان می‌دهد که هنر چگونه احتمالات انتقادی را بیان می‌کند، هر چند منفی، اما همچنین نشان می‌دهد که هنر دارای ابهامی غیرقابل تقلیل است به طوری که معنای آن می‌تواند امکان‌پذیر باشد. همیشه خودش را نفی می کند این ابهام هنگامی که در ارتباط با زبان در نظر گرفته شود، اهمیت مادی بیشتری پیدا می‌کند، زیرا منفی بودن اثر به معنای بیشتر معقول و تجربی بودن، زیبایی‌شناختی می‌شود. اما با انجام این کار، زبان اثر ادبی به شکلی از تفکر تبدیل می‌شود که مادیت را قادر می‌سازد تا در ابهام خود اندیشیده شود. ویلیام اس. آلن در مجموعه‌ای از خوانش‌های غنی و متقاعدکننده نشان می‌دهد که چگونه یک شیوه تفکر بدیع و دقیق در نوشته‌های اولیه بلانشو پدید می‌آید و چگونه زیبایی‌شناسی آدورنو به رابطه‌ای بین زبان و مادیت بستگی دارد که به‌طور گسترده نادیده گرفته شده است. علاوه بر این، با بازنگری در مسئله اثر هنری مستقل از نظر ادبی، به یک موضوع اصلی در زیبایی‌شناسی مدرنیستی به عنوان شیوه‌ای از تفکر که انتزاعی و ملموس، دقیق و مبهم است، اهمیت انتقادی و مادی بیشتری داده می‌شود. در حالی که نمونه‌هایی از این نوع نوشته‌ها را می‌توان در آثار بلانشو و بکت یافت، مطالباتی که چنین متن‌هایی از خوانندگان می‌گذارند تنها چالش‌ها و امکاناتی را که استقلال ادبی برای اندیشه ایجاد می‌کند تأیید می‌کند.

ترجمه ماشینی : اهمیت فلسفی نوشته های موریس بلانشو به ندرت مورد تردید بوده است. مشخص کردن ماهیت و پیامدهای تفکر او، به ویژه با اشاره به شخصیت کلیدی G. W. F. هگل، بسیار آسان تر شده است. بررسی نشان می‌دهد که تفکر بلانشو پیوسته به سمت زیر سؤال بردن اصطلاحات اندیشه هگل سوق داده شده است، در حالی که در درون مضامین آن باقی می‌ماند، که نشان می‌دهد او تا چه اندازه آثار هگل را با دقت مطالعه می‌کند، اما همچنین چقدر نقد او از آنها رادیکال شده است. به همین ترتیب، این امکان را برای بحثی اساسی درباره تفاوت‌های بین پاسخ‌های بلانشو به هگل و پاسخ‌های ژاک دریدا فراهم می‌کند، با این پیشنهاد ضمنی که از برخی جهات، نقد بلانشو از هگل گسترده‌تر از نقد دریدا است. ویلیام اس. آلن آن جنبه‌هایی از تفکر هگلی را نشان می‌دهد که در نوشته‌های بلانشو نفوذ می‌کند و به نوبه‌ی خود، تحلیل سه‌جانبه‌ای از دریدا، هگل و بلانشو ایجاد می‌کند. پرسش کلیدی که این تحلیل حول آن توسعه می یابد، رابطه بین اندیشه و زبان در رابطه با موضوع نامتناهی و خوانایی آن است. ناخوانایی گزارشی جدید و اساساً فلسفی از اهمیت بلانشو ارائه می‌کند، و همچنین نشان می‌دهد که چگونه نوشته‌های او زمینه را برای آثار دریدا فراهم کرده است، در حالی که پاسخ چالش‌برانگیز منحصربه‌فردی خود را به مشکلات تفکر پسا هگلی توسعه می‌دهد.

قطعه نویسی به مثابه ی نحوه ای نوشتن/اندیشیدن که اساساً بر ناکاملی و گسستگی از تمامیت و کلیّت دلالت دارد، در آثار بلانشو به سانِ فوریّتی مطرح می شود که رها از اندیشه سیستمی و یا دیالکتیکی، کرانمندی و تناهی را تصدیق می کند و همزمان بازتابی از گشودگی بی کرانِ اندیشه و نوشتار است. درک اهمیت قطعه نویسی به عنوان امری که پس از به اتمام رسیدن نیروهای اندیشه ی سیستمی فوریّت می یابد، می تواند در گرو خوانشی از تاریخ باشد که کلیدواژه ی آن نه پیشرفت و تحقق، که بازگشت و تکرار است. نیچه که خودْ آثارش آکنده از فضایی قطعه وارند، با معرفی آموزه بازگشت ابدی، دوشادوش ابرانسان، جهانی را ترسیم می کند که در آن انسان با کرانمندی رو به روست و تنها در صورت آری‌گویی بدان است که می تواند از هیچ انگاری گذر کند. جستار حاضر با خوانش و تحلیلی که از نقش و ویژگی قطعه در آراء بلانشو ارائه می دهد کوشش می کند تا با پیوند آن با آموزه بازگشت ابدی نیچه، فوریت قطعه نویسی را در قبال امر کلی و نیز آری گویی به تناهی، به بحث و بررسی بگذارد.

با وجودِ تأثیر‌گذاری بسیار بر نظریه‌ی ادبی معاصر، نوشتارِ موریس بلانشو (2003-1907) اغلب به لحاظِ فرمی موردِ توجّه قرار نگرفته‌اند. به رغمِ ظاهرِ مبهم و نا‌منسجمِ تکّه‌نویسی‌های وی، بخصوص در کارهای آخرش، این نوشتار طرزی ممتاز از در‌هم‌آمیختگی نظریه و ادبیات به اجرا می‌گذارند که حاصلِ تفکّر در زبان است وقتی به حدّ بازنمایی خود رسیده باشد. ضمنِ مشخّص کردنِ «مرگ» به عنوانِ مرکزِ ثقلِ نوشتارِ بلانشو می‌توان رهیافتِ دو‌گانه‌ای نسبت به مفهومِ مرگ در نزدِ بلانشو مشاهده کرد که به مثابه‌ی «بیرون زمانِ در‌زمان» از موقعیّتی مرزی نسبت به بازنمایی برخوردار است. همپای این مفهومِ دو‌گانه‌ی «مرگ»، زبان وجهی دو‌گانه می‌یابد که یکی با انتظار برای تحقّقِ معنا (از طریقِ دلالت) و دیگری با اصرار بر جنبه‌ی مادّی کلمه متناظر است. این دو‌گانگی را می‌توان به عنوانِ عنصرِ برسازنده‌ی فرم و ساختارِ نوشتارِ مرزی و قطعه‌نویسِ او بررسی کرد و مشاهده کرد که چگونه در اجزای صوری و بلاغی متن‌های او، بخصوص قطعه‌نویسی‌هایی نظیرِ انتظار فراموشی، گامِ نه آنسو و نوشتارِ فاجعه، تأثیر‌گذارند. نیز می‌توان دید که ابهام یا تناقضی که در ظاهرِ نوشتارِ او دیده می‌شود حاصلِ نوشتن تحتِ دیدگاهی دو‌گانه و همزمان از نگاهِ «خود» و «دیگری» است؛ شیوه‌ای ممتاز و بی‌سابقه در نوشتار.