جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وقتی هابرماس در سال ۲۰۰۲(اردیبهشت ۱۳۸۱) به دعوت مرکز گفت‌گوی تمدن‌ها به ایران سفر کرد و در حضور روشنفکران و دانشجویان ایرانی به ایراد چند سخنرانی پرداخت، بارها در سخنرانی‌ها و تریبون‌های دسته‌ای از مخالفان حضور او در ایران نسبت‌هایی درباره علت حضور وی در ایران داده شد. او در این سخنرانی به تفکیک نقش دین و دولت در حوزهٔ عمومی پرداخته بود. یادداشت معصومه بهرام به جایگاه دین در اندیشه هابرماس می‌پردازد و نشان می‌دهد این تفکیک از نظر وی چه اندازه به نفع دین می‌تواند باشد. با این حال، در تأکید به اهمیت این تفکیک، او در جست و جوی این است که تداوم اهمیت دین را تضمین کند، نه این که دین را به حاشیه براند: مدارای دینی تنها در موقعی می‌تواند تضمین شود که حق آزادی دینی اعتبار قانونی پیدا کند، نه از طریق خط سیر بی ملاحظهٔ بنیان برافکنی که فرآیندهای تجدد پیش گرفته‌اند؛ جایی که همبستگی‌های دیرین مبتنی بر دین تضعیف شده و چیز دیگری نتوانسته است جایگزین آن شود.

استاد فلسفه دانشگاه الزهرا، در ترجمه‌ای که از کتاب «دین و عقلانیت» هابرماس انجام داده، می‌نویسد: او توسعه و رونق زندگی اجتماعی جوامع مدرن در غیاب دین و اخلاق دینی را غیرممکن می‌داند.