جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب، حاصل گفت و گوی "بیژن عبدالکریمی" با "محمد رضایی" است که در آغاز عبدالکریمی خاطرنشان می‌کند: "به گمان من، حق مطلب در دعوت رضایی این است که حکومت‌گران و روشنفکران ما بیش از اندازه درگیر نزاع‌های ایدئولوژیک هستند، در حالی که باید با نگرشی مارکسی به مسائل نظر کنند و در صدد فهم ساختارهای بنیادین جامعه‌ی معاصر ایران برآیند. انتقادات این کتاب به جریان روشنفکری بی شباهت به نقدی نیست که "مارکس" به "هگل" می‌کند. از نظر "مارکس"، "هگل" به جای پا با سرش راه می‌رود. به تعبیر ساده‌تر اندیشه‌ی اکثریت فیلسوفان، اهل نظر و روشنفکران ایرانی، اندیشه‌هایی پا در هوا، سردرگم و بی ارتباط با سرنوشت عمومی جامعه‌ی ایرانی و حرکت این جامعه است. انتقاداتی که در این کتاب بر روشنفکران وارد شده عبارت است از: عدم تمایز میان حقیقت و اعتبار یا قانون و قانون‌مندی، عدم توجه به ساختارها و ساختار جهانی، فقدان نگاه تاریخی، فقدان اکترناتیو، عدم توجه به مسائل اساسی و نگاه "وبری" در برابر نگاه "مارکسی". رضایی یادآور می‌شود: "مهم‌ترین انتقاد بنده به جریان روشنفکری ایران، اعم از جریانات فکری دینی یا لائیکن ملی یا مذهبی، باهرایسم و گرایشی، این است که آن‌ها میان قانون و قانون‌مندی تمایز قائل نشده و نمی‌شوند. از زمان ظهور جریان روشنفکری (منورالفکری) در ایران حتی تا به امروز، روشنفکران ما در نظر و عمل خود همواره در حوزه و فضای مفهومی قانون حرکت کرده‌اند و قلمرو قانون‌مندی را به کلی فراموش کرده یا کم‌تر بدان توجه داشته‌اند".

کتاب «دگرسنجی: کانت و مارکس» نوشته کوجین کاراتانی اثری متفاوت است که رویکردی نوآورانه برای درک فلسفه‌های امانوئل کانت و کارل مارکس ارائه می‌دهد. کاراتانی مفهوم «دگرسنجی» را معرفی می‌کند، روشی که شامل خواندن کانت از طریق مارکس و مارکس از طریق کانت برای کشف ابعاد جدید در اندیشه آن‌ها و به چالش کشیدن تفسیرهای مرسوم است. یکی از موضوعات محوری کتاب، ریشه‌های اخلاقی سوسیالیسم است که در فلسفه کانت یافت می‌شود. کاراتانی استدلال می‌کند که «نقد عقل محض» کانت حاوی بذرهای یک اخلاق سوسیالیستی است که بر اهمیت خودمختاری، آزادی و قانون اخلاقی تأکید می‌کند. این بعد اخلاقی اغلب در خوانش‌های سنتی کانت نادیده گرفته می‌شود، اما کاراتانی آن را به منصه ظهور می‌رساند. کاراتانی همچنین نقد مارکس از سرمایه‌داری را از دریچه کانتی بررسی می‌کند. او پیشنهاد می‌کند که تحلیل مارکس از فتیشیسم کالایی و از خود بیگانگی کار را می‌توان به عنوان ادامه نقد کانت از متافیزیک درک کرد. کاراتانی با پیوند دادن نظریه‌های اقتصادی مارکس به چارچوب فلسفی کانت، درک عمیق‌تری از مفاهیم اخلاقی سرمایه‌داری ارائه می‌دهد. موضوع مهم دیگر رابطه بین متافیزیک و پراکسیس است. کاراتانی استدلال می‌کند که کانت و مارکس هر دو به کاربرد عملی ایده‌های خود توجه داشتند. برای کانت، این به معنای پایه‌گذاری متافیزیک در کنش اخلاقی بود، در حالی که برای مارکس، شامل تبدیل نقد فلسفی به پراکسیس انقلابی بود. قابل ذکر است که روش دگرسنجی این کتاب شامل یک قرائت دیالکتیکی از کانت و مارکس است که در آن از ایده‌های هر فیلسوف برای نقد و روشن کردن ایده‌های دیگر استفاده می‌شود. با انجام این کار، کاراتانی قصد دارد از محدودیت‌های تفاسیر سنتی فراتر رفته و بینش‌های جدیدی را در مورد اندیشه این دو فیلسوف بزرگ و تأثیرگذار تاریخ کشف کند. کاراتانی منطق پشت این رویکرد خود را مفصلا در کتاب توضیح داده است دلایل اصلی استفاده از آن را برشمرده است.