جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نوشتار حاضر ما با دو فیلسوف پدیده‌شناس مواجه هستیم که در دو سنت فکری متفاوت یعنی هرمنوتیک و پدیده‌شناسی به مفهوم «دیگری» به مثابه امکان‌های بنیادین فرد اشاره داشته‌اند. دیگری، به عنوان مفهومی هستی‌شناختی و مشترک در اندیشه گادامر و لویناس، نقطه عطف شرط امکان فهم و اخلاق است. این نوشتار با تمرکز بر مفهوم دیگری، ضمن پرداختن به نکات افتراق و اشتراک میان دیدگاه گادامر و لویناس، نشان خواهد داد دلمشغولی لویناس، به عنوان فیلسوف دیگری، رجوع به بنیادهای اخلاق است و شرط امکان بنیادهای اخلاق مواجهه با دیگری است. در هرمنوتیک فلسفی گادامر، دیگری نقطه عطف تعین امکان‌های فهم در روابط دیالکتیکی و گفتگومحورانه است. بدون دیگری در اندیشه لویناس اخلاق و امر اخلاقی، و در اندیشه گادامر فرایند فهم در قالب امتزاج افق‌ها رخ نخواهد داد. بنابراین، این مقاله نشان می‌دهد که دیگری مفهومی مشترک بین این دو فیلسوف است که هر دو در تحلیل‌های فلسفی خودشان از اخلاق یا فرایند فهم گریز و گزیری از آن ندارند.

هایدگر و گادامر به افلاطون رجوع می‌کنند تا راهی برای بحران بی‌معنایی تمدن غربی پیدا کنند. هایدگر معتقد است افلاطون به­دلیل طرح آموزۀ ایده‌ها، آغازگر فراموشی وجود و مسبب بحران غرب است. او به تمثیل غار افلاطون رجوع می‌کند تا چگونگی این فراموشی را وضوح ببخشد. در این تمثیل، دیالکتیک به­معنای سیر از عالم محسوس به عالم معقول است. هایدگر در تفسیرش از افلاطون به همین معنا توجه می‌کند و سایر معانی دیالکتیک از قبیل گفتگو، روش ترکیب و تقسیم و ... را نادیده می‌گیرد. البته او در درس­گفتار سوفسطائی افلاطون دیالکتیک را به سخن مرتبط می‌کند و به نقد آن می‌پردازد. به­طور کلی هایدگر دیالکتیک را معضلی برای فلسفه می‌داند. برخلاف هایدگر، گادامر به معانی مختلف دیالکتیک در فلسفۀ افلاطون توجه می‌کند و سیر تکاملی آن را مدنظر قرار می‌دهد. تأکید گادامر بر گفتگوی موجود در محاورات سقراطی و همچنین روش ترکیب و تقسیمِ موجود در محاورات متأخر سبب می‌شود که او فلسفۀ افلاطون را فلسفه‌ای پویا و زنده لحاظ کند. در نظر گادامر گفتگو و دیالکتیک موجود در محاورات افلاطون می‌تواند ما را از بحران کنونی غرب نجات دهد. این نوشتار درصدد است با روشی توصیفی-تحلیلی، این نکته را بررسی و تبیین کند که چگونه پرداختن به معانی مختلف دیالکتیک سبب می‌شود که هایدگر و گادامر دو تفسیر متفاوت از افلاطون ارائه دهند.

هانس گئورگ گادامر یکی از برجسته ترین متفکران اروپایی قرن بیستم بود. فلسفهٔ او مخصوصا به کشف متداول ترین الگوهای تجربه و تفکر – که هرگاه مردم در جستجوی فهم جهان و یکدیگر هستند، زمانی که متون یا دیگر نمودهای معنا را تفسیر می کنند و هنگامی که هنر یا طبیعت را به گونه ای فریبنده، لذت بخش و معنادار تجربه می کنند، رخ می دهد – اختصاص دارد. گرچه گادامر به طور خاص درباره معماری کم نوشته است، نوشته های او در باب هنر و زیبایی شناسی گسترده است و نقشی محوری در برنامهٔ کلی فلسفی او بازی می کند. به همین علت، در طول دهه ها، اندیشهٔ او بر طیف گسترده ای از معماران و نظریه پردازان معماری نفوذ داشته است. یک رویکرد هرمنوتیک به معماری، الگوی هرمنوتیک تفکر و تجربه را در حوزه های مختلف حرفهٔ معماری کشف می کند. این الگو ممکن است در فعالیت آفرینشگرانهٔ معمار و فهم زیباشناختی آفرینش های او یافته شود. شاید در راهی که معماران برای شناخت سنت های معماری و نوشته های معمارانه دنبال می کنند، نهفته باشد. می شود آن را در مسیری که همهٔ کسانی که در پیشهٔ معماری همکاری می کنند (کارفرمایان، جامعه، بساز و بفروشان، مدیران و طراحان)، همدیگر را درک کرده و با یکدیگر کار می کنند، یافت. به قول وسلی، نسبت معماری به فرهنگ همچون کتاب است به سواد. همین اهمیت معماری از جهت فرهنگی است که بسیاری از دانشجویان را به سوی این رشته جذب می کند. آن ها احساس می کنند که معماری فقط جذاب و لذت بخش نیست، بلکه برای زندگی مهم است. معماری می تواند، به روش خودش، در غنی کردن یک اجتماع و نمایش اهمیت آن جامعه مشارکت کند. این ساحت معنا، بخشی از چیزی است که معماری را به فلسفه نزدیک می کند، اما نیاز نیست کسی دانشجوی یکی از دو رشتهٔ فلسفه یا معماری باشد تا در حدودی بفهمد که معماری، حامل معانی عمیق انسانی است.

ترجمه ماشینی: هانس گئورگ گادامر (متولد 1900) به طور گسترده ای به عنوان نماینده برجسته هرمنوتیک فلسفی شناخته می شود. مقالات این مجموعه به بررسی زندگینامه گادامر، هسته نظریه هرمنوتیک، و اهمیت کار او برای اخلاق، زیبایی شناسی، علوم اجتماعی و الهیات می پردازد. آنها تصاحب او از هگل، هایدگر و یونانیان و رابطه او با مدرنیته، نظریه انتقادی و پساساختارگرایی را در نظر می گیرند. خوانندگان جدید این Companion را راحت ترین و در دسترس ترین راهنمای گادامر در حال حاضر در دسترس خواهند یافت. دانش آموزان و متخصصان پیشرفته چشم اندازی از پیشرفت های اخیر در تفسیر گادامر پیدا خواهند کرد.

هانس گئورگ گادامر (متولد 1900) به طور گسترده ای به عنوان نماینده برجسته هرمنوتیک فلسفی شناخته می شود. مقالات این مجموعه به بررسی زندگینامه گادامر، هسته نظریه هرمنوتیک، و اهمیت کار او برای اخلاق، زیبایی شناسی، علوم اجتماعی و الهیات می پردازد. آنها تصاحب او از هگل، هایدگر و یونانیان و رابطه او با مدرنیته، نظریه انتقادی و پساساختارگرایی را در نظر می گیرند. خوانندگان جدید این مجموعه را راحت ترین و در دسترس ترین راهنمای گادامر در حال حاضر در دسترس خواهند یافت. دانش آموزان و متخصصان پیشرفته چشم اندازی از پیشرفت های اخیر در تفسیر گادامر پیدا خواهند کرد.

نیچه، هایدگر، گادامر، اشتراوس و دریدا را می‌توان پنج فیلسوف مهم پست‌مدرن دانست که کوشیدند محدودیت‌های عقل‌گرایی مدرن را آشکار کنند و راهی برای نقد آن بگشایند. اما طرح فکری این پنج متفکر با پیروی از الگویی مشابه شکل گرفته است؛ همۀ آن‌ها، برای گذر از آخرین مرحلۀ سنت فلسفی غربی و کشف معنای اصیل فلسفه‌ورزی، به سرآغاز فلسفۀ غربی یعنی افلاطون رجوع کردند. کاترین زاکرت در این کتاب می‌کوشد ابتدا اندیشۀ این متفکران و مواجهه‌شان با افلاطون را به نحوی دقیق و موشکافانه تبیین کند و توضیح دهد که پست‌مدرن‌بـــودن آن‌هـــا دقیقا چه معنایــــی دارد. سپـــس فلسفــــۀ این متفکران را به عرصۀ عملی پیوند می‌دهد و تبعات سیاسی و اجتماعی آن‌ را می‌کـــاود. حاصـــل کار او کتـابـــی اســـت کــــه هـــــم طرحـــی یکپارچــــه و به‌هم‌پیوسته از تفکر فلسفی غربی برای خواننده مهیا می‌کند و هم نشان می‌دهد که چگونه این پنج فیلسوف، برای عبور از بحران‌های سیاسی و اجتماعی معاصرشان، سنت خود را بازخوانی و نقد کردند.

هانس گئورگ گادامر یکی از برجسته ترین متفکران اروپایی قرن بیستم بود. فلسفهٔ او مخصوصا به کشف متداول ترین الگوهای تجربه و تفکر – که هرگاه مردم در جستجوی فهم جهان و یکدیگر هستند، زمانی که متون یا دیگر نمودهای معنا را تفسیر می کنند و هنگامی که هنر یا طبیعت را به گونه ای فریبنده، لذت بخش و معنادار تجربه می کنند، رخ می دهد – اختصاص دارد. گرچه گادامر به طور خاص درباره معماری کم نوشته است، نوشته های او در باب هنر و زیبایی شناسی گسترده است و نقشی محوری در برنامهٔ کلی فلسفی او بازی می کند. به همین علت، در طول دهه ها، اندیشهٔ او بر طیف گسترده ای از معماران و نظریه پردازان معماری نفوذ داشته است. یک رویکرد هرمنوتیک به معماری، الگوی هرمنوتیک تفکر و تجربه را در حوزه های مختلف حرفهٔ معماری کشف می کند. این الگو ممکن است در فعالیت آفرینشگرانهٔ معمار و فهم زیباشناختی آفرینش های او یافته شود. شاید در راهی که معماران برای شناخت سنت های معماری و نوشته های معمارانه دنبال می کنند، نهفته باشد. می شود آن را در مسیری که همهٔ کسانی که در پیشهٔ معماری همکاری می کنند (کارفرمایان، جامعه، بساز و بفروشان، مدیران و طراحان)، همدیگر را درک کرده و با یکدیگر کار می کنند، یافت. به قول وسلی، نسبت معماری به فرهنگ همچون کتاب است به سواد. همین اهمیت معماری از جهت فرهنگی است که بسیاری از دانشجویان را به سوی این رشته جذب می کند. آن ها احساس می کنند که معماری فقط جذاب و لذت بخش نیست، بلکه برای زندگی مهم است. معماری می تواند، به روش خودش، در غنی کردن یک اجتماع و نمایش اهمیت آن جامعه مشارکت کند. این ساحت معنا، بخشی از چیزی است که معماری را به فلسفه نزدیک می کند، اما نیاز نیست کسی دانشجوی یکی از دو رشتهٔ فلسفه یا معماری باشد تا در حدودی بفهمد که معماری، حامل معانی عمیق انسانی است.

گادامر، هستی انسان را هستی افکنده شده در تاریخ و سنت میداند که دارای نحوهی دید خاص و پیش‌داوری است. پیشداوریها ریشه در موقعیت مفسر دارند و در فهم دخیل هستند. به همین دلیل، منتقدینی مانند بتّی (Betti) و هرش (Hirsch)او را متهم به ذهنیتگرایی میکنند. اما گادامر مدعی است که در دام ذهنیت‌گرایی نمیافتد؛ زیرا بر مبنای مفهومِ پیش‌دریافتی از تمامیت معتقد است که مفسر همواره پیشداوریهای خود را در مواجه با حقیقت متن مورد ارزیابی و اصلاح قرار میدهد و آنها را بر متن تحمیل نمیکند، ولی خود مفهوم پیشدریافتی از تمامیت در اندیشهی گادامر به سنتگرایی میانجامد بدین معنا که فهم متاثر از تاریخ و سنت است و مفسر دخالتی در آن ندارد. گادامر با استفاده از مفهوم کاربرد که طبق آن، مفسر معنای متن را با موقعیت هرمنوتیکی خودش ربط میدهد از سنتگرایی فاصله میگیرد. اما مفهوم کاربرد دوباره به ذهنیتگرایی میانجامد. به نظر میرسد گادامر در دوری باطل میان ذهنیتگرایی و سنتگرایی گرفتار میشود. در این پژوهش، ضمن توضیح دورِ میان ذهنیتگرایی و سنتگرایی با تمرکز بر ساختار دیالوگی فهم و ابتنای آن بر الگوی سوژه-سوژه نه سوژه-اوبژهی دکارتی نشان خواهیم داد که گادامر از این دور فراتر میرود و فهم هرمنوتیکی، فهمی ذهنی نیست.