جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأثیرات مفاهیم فلسفی را در ساحت‌های مختلفی از علوم می‌توان مشاهده کرد. یکی از حوزه‌های تأثیرگذاری فلسفه بر علم اقتصاد، حول مفاهیم متدلوژیکی و معرفت‌شناسی بوده است. به نظر می‌رسد که اقتصاددان برجسته‌ی قرن بیستم نیز، از این تأثیرپذیری بی‌نصیب نبوده‌اند. یکی از مفاهیم فلسفی مؤثر بر روش‌شناسی فریدمن، مفهوم ابزارگرایی بوده است. این مفهوم، از مباحث چالشی و مهمی است که در مقاله‌ی اقتصاد اثباتی فریدمن[1] موردتوجه قرار گرفته است. به‌کارگیری این لفظ و مفهوم در مورد مقاله‌ی فریدمن، امری بحث‌برانگیز بوده و موجب پیدایش بحث‌های چالشی در این رابطه شده است. در این مقاله درستی انتساب این لفظ در مورد روش‌شناسی فریدمن مورد مداقه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عناصری از ابزارگرایی در مقاله‌ی فریدمن وجود داشته است و وجود همین عناصر از ابزارگرایی در مقاله‌ی فریدمن سبب شده است که بسیاری، این لفظ را در مورد روش‌شناسی فریدمن بکار ببرند. علی‌رغم وجود برخی اشتراکات در این بین، ابزارگرایی فریدمن با ابزارگرایی فلسفی مصطلح، تفاوت‌های معناداری هم دارد. ابزارگرایی فلسفی به معنای رویکردی فلسفی است که در برابر جریان رئالیسم مطرح شده است ولی ابزارگرایی فریدمن به شکل مبنایی با رئالیسم تقابل ندارد و بیشتر در حوزه‌ی متدلوژیکی متوقف شده است. اگر منظور از ابزارگرایی، بهره‌برداری فریدمن از نظریات به‌منظور ابزاری برای رسیدن به هدف پیش‌بینی باشد، فریدمن را می‌توان یک ابزارگرا توصیف کرد؛ ولی اگر این لفظ را به معنای مصطلح فلسفی آن بکار ببریم، فریدمن با این نوع از ابزارگرایی فاصله‌ی معناداری دارد. توجه به این تمایز ظریف دراین‌باره می‌تواند از بسیاری از سوء‌ تفاهمات نسبت به روش‌شناسی فریدمن جلوگیری کند.

مقاله‌ فریدمن دربارۀ روش‌شناسی علم اقتصاد، آمیزه‌ای از آموزه‌های مختلف فلسفی است که می‌توان فهرستی از ایده‌های ‏فلسفی را در آن یافت. در این نوشتار با تحلیل مقاله مذکور و دیدگاه دیگر فیلسوفان علم اقتصاد، شش ویژگی را برای ‏روش‌شناسی او بازمی‌شناسیم. ویژگی نخست، نظریۀ فریدمنی است؛ که از دو جزء زبان و فرض‌های ماهوی تشکیل شده ‏است. دوم، آزمون فریدمنی است؛ که در حقیقت آزمون غیرمستقیم نظریه است. یعنی برای بررسی اعتبار نظریه صرفا ‏قدرت پیش‌گویی آن سنجیده می‌شود و نه صدق فرض‌های آن. سوم، ناواقع‌گرایی فریدمنی است؛ که به فرض‌های ماهوی ‏اجازه می‌دهد فقط وجوه مفید واقعیت را در نظریه وارد کنند و نه کل واقعیت را. چهارم، رویکرد مارشالی فریدمن در برابر ‏رویکرد والراسی است؛ که به فریدمن اجازه می‌دهد مدل را بسته به شرایط مسئله بسازد. پنجم، رویکرد آماری فریدمن است؛ ‏بدین معنا که از نظر او تنها راه رسیدن به اجماع بین اقتصاددانان استفاده از آمار و احتمالات است. ششم، علیت فریدمنی ‏است؛ بدین مفهوم که بجای استفاده از مفهوم ابهام آمیز علت و معلول در مدل‌های اقتصادی از مفهوم درونزا و برونزا استفاده ‏می‌کند.‏