جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابـوالـقاسم علی بن الحسین بن موسی، مشهور به سید مرتضی علم الهدی؛ نقیب طالبیان، از نظر منزلت علمی و اعتبار فقهی در مرتبت بسیار والایی قرار دارد. او در ماه رجب سال ۳۵۵ هجری قمری در شهر بغداد دیده به جهان گشود. سید مرتضی از جانب پدر و مادر نسب بس شریفی دارد. او فرزند حسین فرزند موسی فرزند محمد فرزند موسی فرزند ابراهیم (مجاب) فرزند امام موسی کاظم (علیهم السلام) است. وی هم علوی هم موسوی است. نسب شریفش از ناحیه پدر با پنج واسطه به حضرت امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) و از ناحیه مادر نیز با پنج واسطه به امام علی بن حسین؛ زین العابدین (علیه السلام) می رسد. القاب وی علم الهدى، ذوالثمانین، ابوالثمانین و ذوالمجدین و شریف مرتضى است. سید دارای دو فرزند؛ یک پسر و یک دختر بوده است. مقام علمى سید مرتضى بى نیاز از بیان است. وى بى شک یکى از بزرگترین دانشمندان شیعه امامی محسوب مى شود. آن چنان که از تصنیفات و تألیفات بسیار او به دست مى آید؛ در بسیارى از علوم عصر خویش چون کلام، فقه، اصول، تفسیر، نجوم، انواع علوم ادبی؛ مانند لغت، نحو، معانى، انشاء، شعر و مانند اینها استادى ماهر، بلکه یگانه عصر خویش بوده است. از جمله استادان او می توان به شخصیت های ذیل اشاره کرد: شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ ق). ۲٫ ابو محمد هارون بن موسی تلعکبری (متوفای ۳۸۰ ق). ۳٫ شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ ق). ۴٫ حسین بن علی بن بابویه، برادر شیخ صدوق. در باب اندیشه و مکتب سید باید گفت: روش او در اصول، پیروى از دلیل عقل بود؛ از این رو نه تنها با اشاعره بلکه حتّى با ظاهریان از امامیه نیز مخالفت مى کرد. در فقه به خبر واحد عمل نمى کرد و در استنباط احکام، از ادله اصولیه لفظیه و عقلیه استفاده مى کرد؛ لذا با محدّثان و اخباریان از امامیه نیز موافق نبود. او دارای آثار علمی فراوانی است، از جمله آنها به تألیفات ذیل اشاره می شود: الانتصار. ۲٫ جمل العلم و العمل. ۳٫ الذریعه فی اصول الشریعه (در اصول فقه). ۴٫ المحکم و المتشابه. ۵٫ المختصر. ۶٫ ما تفردت به الامامیه من المسائل الفقهیه. ۷٫ المصباح. ۸٫ الناصریات. ۹٫ الامالی. ۱۰٫ درر الفوائد. سید مرتضی شاگردان زیادی تربیت نمود که در اینجا نام برخی از آنها ذکر می شود: شیخ طوسی. ۲٫ ابویعلی سلّار دیلمی. ۳٫ ابوالصلاح حلبی. ۴٫ قاضی أبوالقاسم بن براج. در تاریخ وفات او گفته اند: وی در ۲۵ ماه ربیع الاول سال ۴۳۶ قمری دار فانی را وداع گفت. شیخ عباس قمی می‌نویسد: «سید مرتضی در شهر کاظمین بدرود حیات گفت و در منزلش دفن شد. سپس به جوار جدش ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) منتقل و در کنار برادرش سید رضی و پدرش سید حسین دفن شد».

هدف پژوهشگر ترجمه و تحقیق بخش اول کتاب « تنزیه الانبیا سید مرتضی » و تحقیق پیرامون آیاتی که در آنها نسبت به پیامبران داده شده و قابل تاویل هستند و تطبیق و بررسی آراء مفسران و اثبات عصمت انبیا با استفاده از دلایل عقلی و نقلی. روش پژوهش مطالعه و تحقیق کتابخانه ای و مراجعه به کتب از جمله قرآن٬ کتب لغت٬ تفاسیر منابع حدیثی و کتاب مقدس. نتیجه کلی : عصمت پیامبران از تمامی گناهان کبیره و صغیره واجب است تا انتفای بعثت لازم نیاید و با استفاده از دلایل عقلی و نقلی قابل اثبات و دفاع باشد.

«عصمت»، عبارت است از مصونیت از گناه و از اشتباه انبیا علیهم السلام - از هر پلیدی پاک، از کفر و شرک و هر اعتقاد فاسدی منزه و از مفاسد اخلاقی مبرا و از ارتکاب گناهان کبیره و صغیره در تمام عمر خویش چه عمداً و چه سهواً معصومند. این نظریه ی غالب در میان شیعیان است. متکلمانی مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، سیدمرتضی، علامه حلی، فاضل مقداد، منشاء عصمت را «لطف» می دانند. به نظر آنها هنگامی که انسان مکلف طاعات الهی را به جای آن آورد، آنگاه از سوی خداوند متعال لطفی به او عطا می شود که به واسطه ی آن انگیزه ی گناه و ترک طاعت از بین می رود و این شخص با این که قدرت بر ترک واجب و فعل حرام دارد، ولکن هرگز به آن اقدام نمی کند. به نظر علامه طباطبایی - رحمت الله علیه - منشاء عصمت انبیاء - علیهم السلام - علم راسخ در نفس و ملکه نفسانی است که اثر آن غالبی و دائمی است و برخلاف سایر علوم آدمی تحت تأثیر احساسات قرار نمی گیرد بلکه احساسات تحت تأثیر علم راسخ در نفس قرار می گیرد. عصمت، طبیعت انسان را که همام مختار بودن در افعال ارادی خویش است، تغییر نداده و او را مجبور به عصمت نمی کند. زیرا علم خود یکی از مبادی اختیار است. مجرد قوی شدن علم، تنها اراده قوی می کند ولی انسان را مجبور به اجتناب از گناه نمی کند، بلکه او را وادار می کند تا با اختیار خود از گناه اجتناب کند. در این نوشته موارد یاد شده مورد شرح قرار گرفته شده و علاوه بر آن برخی استدلالهای سیدمرتضی در پاسخگویی به آیات متشابه قرآن، برای اثبات عصمت انبیاء - علیهم السلام - بازنگاری شده است.