جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله توحيد مفضل، يکي از ميراث هاي حديثي شيعه است که به عنوان املاي امام صادق (ع) به مفضل بن عمر جعفي شناخته مي شود. در نوشتار حاضر، اين کتاب از حيث متن بررسي شده است تا ميزان اعتبار آن از حيث درستي يا نادرستي انتساب آن به امام صادق (ع) ارزيابي شود. در صحت انتساب به شواهدي چون شهرت و مقبوليت انعکاس يافته در نسخه هاي فراوان و شرحها و ترجمه هاي متعدد، استناد شده است. سپس براي سنجش اصالت اين رساله از نقد متن بهره گرفته شده است تا به مدد شيوه هاي مختلف نقد از جمله نقد برون متني و درون متني، به حقيقت نزديک تر شويم. وجود مشابهت هاي فراوان ميان اين رساله با آثار ديگر، به تشکيک در انتساب اين رساله به امام صادق (ع) مي انجامد.

در میان فهرست‌های مخطوط و مطبوع، آثاری منسوب به مفضل بن عمر وجود دارد که برخی از آنها در فهارس اولیه شیعه گزارش گردیده و به برخی نیز حتی اشاره هم نشده است. از سویی در مصادر و تراجم، کتاب‌هایی با نسبتِ مفضل بن عمر، ثبت شده است که در منابع کتابشناختی مصنفاتِ امامیه، از آنها گزارشی ارائه نشده است و بلکه بیشتر در آثار فرقه‌هایی غالی، مانند علویان و نصیریان، مضبوط است. در یک بررسی اجمالی، درمی‌یابیم، بسیاری از آثار منسوب به مفضل بن عمر، با ابهامات، تأملات و پرسش‌هایی همراه است و گاه این سؤالات تا حدّی است که صحّتِ انتساب‌ها را به جدّ، به تردیداتی درمی‌آمیزد. بررسی دقیق همه جانبه آثار مفضل بن عمر، خود، پژوهش مفصّلی را می‌طلبد و ما در نوشتار حاضر، تنها به بررسی اجمالی آثارِ منسوب به وی، پرداخته و در ضمن و ذیل هر اثر، به برخی نکاتِ مطرح در باره آنها، اشاره‌ای اجمالی نموده‌ایم.