جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادراک ثابت است یا متغیر ؟ از نظر مرحوم علامه طباطبائی پاسخ این پرسش در گرو تفکیک دو نوع متمایز ادراک یعنی ادراک حقیقی و ادراک اعتباری از یکدیگر است. ادراکات حقیقی به معنای مورد نظر در این رساله اکتشافات و انعکاسات ذهنی واقع و نفس الامر است و منظور از ادراکات اعتباری فرضهایی است که ذهن به منظور رفع احتیاجات حیاطی می سازد و صرفاً جنبه وضعی و قراردادی دارد و با واقع و نفس الامر ارتباط مستقیم ندارد. بحثت ادراکات اعتباری برای اولین بار در تاریخ فلسفه اسلامی توسط مرحوم علامه طباطبائی (ره) مطرح شده است . با وجود این نمی توان مقدمات و مبانی بحث را کلی بی ارتباط با آراء و مبادی گذشتگان دانست همچنان که نمی توان آگاهی ایشان را نسبت به برخی اقوال آراء دروه جدید نادیده گرفت و یا بی سابقه بودن این بحث را در آراء متفکران غرب ( لااقل در اندیشه های هیوم وجی . ای . مور) پذیرفت . بنابر این ، می توان سابقه ، این بحث را از جنبه های فلسفی کلامی ، اخلاقی ، منطقی ، اصولی ، ادبی و حتی در مقدمه تاریخ ابن خلدون پیگیری نمود. این رساله تلاشی است که همراه با کنکاش در گذشته به منظور راهیابی به زمینه ها و سوابق تاریخی مبحث ادراکات اعتباری و نیز مطالعه و بررسی اجمالی مسائلی که پیرامون آن مطرح است.

بنابر تعریف نظریه-برهانی از مفهوم پیامد منطقی، جملۀ پیامد منطقی مجموعه مقدّمات محسوب می‌شود اگر از برهانی برای وجود داشته باشد. تارسکی استدلال می‌کند که با افزایش هر تعداد قاعده به نظام‌های استنتاجی، همواره در آن نظام مواردی وجود دارد که جمله‌ای شهوداً پیامد منطقی مجموعه‌ای از جملات است، درحالی‌که در آن نظام ارائۀ برهانی برای آن جمله ممکن نیست. از این‌رو تعریف نظریه-برهانی نمی‌تواند بیانگر مفهوم شهودی پیامد منطقی باشد. مقالۀ حاضر به بررسی نقد تارسکی به تعریف نظریه-برهانی اختصاص دارد. بر اساس بررسی ما مشخّص شد که نقد تارسکی تعریف نظریه-برهانی را با مشکلی جدّی مواجه می‌کند؛ امّا این مطلب به این معنا نیست که تعریف نظریه-مدلی نسبت به تعریف نظریه-برهانی ارجحیت دارد؛ زیراکه نقدهایی قابل‌قبول نیز به رویکرد نظریه-مدلی وارد است. به‌نظر می‌رسد هیچ‌کدام از این دو رویکرد در ارائۀ تعریفی دقیق از مفهوم شهودی پیامد منطقی به‌منظور کاربرد در نظام‌های استنتاجی موفّق نیستند. بااین‌حال در نظام‌های استنتاجی مختلف می‌توان تقریری از هر یک از این دو رویکرد ارائه داد به‌گونه‌ای که در انسجام با سایر دیدگاه‌های متافیزیکی و معرفت‌شناختی مربوط به آن نظام بوده، و بنابر اهداف کاربردی قابل‌قبول باشد.