جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحلیل گفتمان انتقادی رویکردی است میان‌رشته‌ای که به تحلیل گفته‌ها و متون در چارچوب مناسبات قدرت در جامعه و نقش زبان در تثبیت و تداوم سلطه می‌پردازد. در تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، متون، به‌ویژه داستان در سه سطح (توصیف، تفسیر و تبیین) مورد بررسی قرار می‌گیرد. فرکلاف در تحلیل گفتمان انتقادی خویش، ایدئولوژی را ابزار ایجاد و حفظ روابط قدرت در جامعه می‌داند و بر چهار مفهوم بنیادین (قدرت، جهان‌بینی، زبان و ایدئولوژی) تأکید دارد. این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای در صدد آن است تا به تحلیل گفتمان انتقادی داستان حضرت ابراهیم ع در قرآن بر اساس الگوی سه سطحی فرکلاف (توصیف، تفسیر، تبیین) پرداخته، واضح نماید که کدام گفتمان، در این داستان کلیدی و برجسته است و کدام مفاهیم ایدئولوژیک در پس متن این داستان وجود دارد و چگونه این مفاهیم در ساختارهای مختلف سه سطحی مد نظر فرکلاف همخوانی پیدا کرده‌اند؟ نتایج حاکی از آن است که برجسته‌ترین گفتمان در این داستان، گفتمان توحیدی حضرت ابراهیم ع با روش‌های استدلالی-احتجاجی و تبلیغی است. مفاهیم ایدئولوژیک معرفتی (خداشناسی)، تربیتی و تبلیغی هم برای داعیان و مبلغان و هم برای عام مخاطبان قرآنی در پسِ متن آن نهفته است. البته گفتمان حضرت ابراهیم ع بر مقتضای حال مخاطب شکل گرفته که با توجه به بافت موقعیتی متن این داستان، می‌توان مفاهیم ایدئولوژیک متفاوتی را از آن دریافت نمود.