جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهمیت مساله عقل در مباحثات عصر حاضر و لزوم توجه به بازتاب عقل و عقلانیت؛ حدود کارکرد و حدود مفهومی آن ، ضرورت معرفی عقل را آشکار می سازد. معانی و تعاریف مختلفی از عقل در حوزه های دینی ارائه شده است که در بسیاری از موارد با هم خلط می شوند. آنچه این تحقیق در پی شناساندن آن است؛ عقل مراد قرآن است. برای این منظور سعی کرده ایم با تکیه بر آیات قرآن کاری کنیم که قرآن خود سخن بگوید و نات حد امکان مانع تاثیرگذاری پیش فرض های مکاتب مختلف در این زمینه شویم. روش ما در این تحقیق روش معنی شناختی با تکیه بر نظریه های حوزه های معنایی است با رویکرد همزمانی؛ ‎۴۹ آیه ای که " عقل " در آنها - آن هم صرفا در شکل فعلی - به کار رفته را مطالعه نمودیم و با استخراج مفاهیم همنشین و جانشین عقل سعی کردیم به حوزه معنایی عقل دست یابیم. با تحلیل کاربردها متوجه شدیم فعل عقل در بیش از نیمی از کاربردها با آیه - آیات"( معنای نشانه) همنشین شده است. این کثرت همنشینی ما را بر آن داشت که معنای عقل فعل عقل را از طریق این همنشینی در یابیم. خداوند آیات خود اعم از تکوینی و تشریعی را برای انسانها فرو می فرستد. این آیات و نشانه ها به خودی خود موضوعیت ندارند. بلکه خدا از انسان می خواهد از ظاهر این نشانه ها(دال ها) بگذرد و به باطن(مدلول) آنها دست یابد. در واقع آیات متعلق فعل عقل هستند. بنابراین فعل " عقل ، یعقل" در قرآن در معنای اصلی خود ناظر به کارکرد ذهنی است که عبارت از " رابطه برقرار کردن " میان آیات و مدالیل آنهاست و عاقل کسی است که به آیات به دید طریقی و نه استقلالی می نگرد. " رابطه برقرار کردن" که در معنای اصلی فعل عقل قرآنی آمده است. خود یکی از مولفه های معنای لغوی عقل می باشد.