جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امامت یکی از مسائل مهم در میان شیعیان است که شامل اصول مذهب محسوب شده و به دو دسته ی عامه و خاصه تقسیم می شود که امامت عامه به معنای ویژگی های کلی امامان همچون شرایط و اوصاف امامان، وجوب وجود و وجوب معرفت ایشان و .... است که در این زمینه نیز اتفاق و اختلاف نظرات بسیاری از سوی متکلمین متعدد وجود داشته و دارای چالش و اختلافاتی میان شیعیان و اهل سنت بوده است و حتی در میان شیعیان نیز در بعضی از مسائل مربوط به امامت اختلاف نظر وجود دارد؛ ؛ لذا پژوهشگران حوزه ی عقاید و کلام بر این شده اند تا آراء مختلف متکلمین را در این زمینه بدست آوردند؛ لذا نویسنده نیز در این پایان نامه در صدد بوده تا در زمینه ی امامت عامه طبق آراء کلامی مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی به تحقیق پرداخته و با روش توصیفی تحلیلی، طبق آثار مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به این نتیجه رسیده است که ایشان دارای آراء کلامی در زمینه ی امامت عامه بوده و صاحب نظر و تالیف هستند.

ترجمه همواره یکی از شاخه‌های مهم و اصولی علم و دانش می‌باشد و ترجمه دقیق و خوب می‌تواند راه‌های جدیدی از علم و دانش را باز کند و مانع زبان را از سر راه بردارد و در اختیار افرادی دیگر قرار دهد و باب نظرات دیگر افراد را باز می‌کند. کتاب "عصمت انبیاء و الائمه علیهم السلام" نوشته آیت الله گلپایگانی به سه سوال در مورد مسئله عصمت پاسخ می‌دهند؛ این سوالات توسط رئیس جماعت اسلامی در آمریکا مطرح شده بود.مسلما عصمت از جمله علوم و مباحث کلامی است که در بین مسلمانان خصوصا شیعیان جایگاه و اهمیت والایی دارد و از این مبحث کلامی برای اثبات امامت و نبوت استفاده های زیادی میشود و اگر این مقام نبود پیروی کردن از ائمه هم امکان پذیر نبود. هدف از ترجمه و بررسی کتاب حاضر وجود مطالبی پیرامون موضوع عصمت بود. در مورد این عالم ربانی همین بس که آیت الله عظمی بروجردی ایشان را به عنوان هیئت امناء برای سرعت بخشیدن به نیازهای علمی جامعه انتخاب کردند و ترجمه کتاب ایشان باعث میشود مباحث کاربردی و درهای جدیدی ازعلم و دانش را برای علاقه مندان این علم باز کند این کتاب نمونه کوچکی از آثار علمی بزرگ ایشان است. این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده است. اما این کتاب جای توضیح و شرح بیشتری داشت زیرا ایشان به صورت مختصر به این مباحث پرداخته اند. علی رغم تحقیقات بزرگ و گسترده ای که در این زمینه به رشته تحریر درآمده است کتاب آیت الله صافی گلپایگانی ترجمه نشده بود و این کم لطفی صاحبان علم و دانش باعث شد این کتاب نادیده شود تا این که پس از 42سال ترجمه شود لذا جا دارد که در این زمینه ترجمه های بیشتری صورت پذیرد و کتب عربی بیشتری ترجمه شود.

موضوع مهدویت ،یکی از مباحث مهم و بنیادین در دایره معارف دینی و کلامی شیعه است که از دیر باز ،توجه بسیاری از اندیشمندان و فقهای بزرگ را به خود جلب کرده است.اعتقاد به مهدی ، ظهور آن حضرت و نقش ایشان در برپایی عدالت جهانی و اصلاح وضعیت بشریت ،یکی از ارکان اساسی آموزه های شیعه به شمار آمده است. در این راستا ،آیت الله صافی گلپایگانی ،یکی از بزرگ ترین مراجع تقلید و اندیشمندان معاصر شیعه با بهره گیری از منابع عقلی و همچنین روایات اهل بیت علیهم السلام،به تحلیل و تبیین جایگاه و فرهنگ مهدویت در نظام فکری شیعه پرداخته است. پژوهش حاضر ، به بررسی و تبیین اندیشه های ایشان در این خصوص پرداخته وبرای این منظور به تحلیل مفاهیم کلیدی مرتبط با آموزه مهدویت،از جمله وجود امام و وجوبش،غیبت ،چگونگی و فلسفه آن،انتظار و فلسفه آن و همچنین وظایف منتظران حضرت،مکان زندگی امام در زمان غیبت ،ظهور ،شرایط و نشانه های آن، رجعت توقیت و در فصل چهارم حکومت جهانی آن حضرت،ویژگی های آن،اهداف و دستاوردهای آن حکومت از جمله عدالت جهانی و نقش امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف  در تحقق این  اهداف پرداخته و سپس چگونگی ارتباط این مفاهیم با آموزه های کلامی و فقهی آیت الله صافی بررس شده است. آیت الله صافی،انتظار فرج را متعهد شدن،اقدام،ایستادگی و جنبش دانسته نه خمودی و سکوت ودلسردی و سستی.در مورد وجود و اصالت امام ،اجمالا تمام ادله  در امامت عامه را آورده و سپس وجود امام زمان به صورت خاصه را به اثبات رسانیده است.ایشان بر عالم را دارای نقطه مرکزی می داند که این نقطه ،وجود ولی عصر و قلب هر زمان است و عالم به این مرکزیت وابستگی تام دارد. با استناد به منابع معتبر به بیان ویژگی های زمان ظهور و نقش امام مهدی در اصلاحات جهانی و برقراری عدالت پرداخته شده است.از منظر ایشان ،مهدویت نه تنها یک مسئله کلامی ،بلکه مسئله ای اجتماعی و فرهنگی است که می تواند مبنای حرکت های اصلاح گرایانه در جوامع اسلامی باشد.ایشان در تفسیر غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف،به معنای حضور فعالی اشاره دارند که در آن ،پیروان باید با انتظار هوشمندانه و عمل به آموزه های دینی،آماده سازی برای ظهور را در دستور کار خود قرار دهند. این پژوهش در پی آن است که با استناد به آثار کلامی آیت الله صافی گلپایگانی،به درک عمیق تری از اندیشه های ایشان ،در مورد مهدویت برسد و تأثیرات این اندیشه ها را بر افکار شیعیان و حتی جوامع اسلامی به تصویر بکشد

مقوله مهدویت و انتظار به‌‌دلیل نقش و تأثیر بسیاری که در ابعاد مختلف زندگی بشر دارد از مهمترین عقاید اسلامی است. پژوهش حاضر باهدف بررسی ضرورت باور به مهدویت و انتظار ازمنظر آیت‌‌الله‌‌العظمی صافی‌‌گلپایگانی به‌روش توصیفی‌-تحلیلی انجام شد. نتایج نشان داد ازآنجاکه امام موجب رسیدن شریعت الهی و واسطه فیض الهی به بشر است اعتقاد به امام مهدی (عج) و انتظار ظهور او موجب امیدآفرینی، نشاط‌‌بخشی و حرکت‌‌زایی، مشوق حرکت‌‌های اصلاح‌‌گرانه و اسلام‌‌خواهانه است. همچنین، مجرای تحقق همه اهداف و آرمان‌‌های اسلامی، رفع ستمگری و حق‌‌کشی، حکمرانی اسلام بر همه‌ گیتی، شکست نظام‌های استکباری رایج و فروپاشی احزاب شرک‌‌آلود غیرانسانی، ازبین بردن جهل و ستم و کینه‌جویی‌ها و نژادپرستی‌‌ها، افزایش درک بشر نسبت به کرامت انسان، باعث قیام برای برپا داشتن حدود الهی و اجرای قانون اسلام، عامل پایداری در برابر رهبری‌‌های فاسد، موجب تحقق وعده الهی، عامل مبارزه با فساد و انحراف، عامل افزایش مقاومت دربرابر بازگشت به جاهلیت و موجب احساس هویت دینی درمقابل پوچی در دنیای کفر می‌‌شود.

در تاریخ ایران اسلامی فرهیختگانی ظهور کرده و در زمینه مهدویت آثاری ارزشمند بر جای گذاشتند. یکی از این چهره‌های فروزان، آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی بودند که علاوه بر رسیدن به قله‌های فقاهت، تحقیقاتی گسترده و تخصصی در عرصه مهدویت و اهمیت باور به آن انجام دادند که ثمرات آن در قالب کتاب‌ها، مقالات و سخنرانی‌هایی انعکاس یافته است. این پژوهش با هدف آشنایی با اهمیت و ضرورت باورداشت مهدویت در اندیشه آیت‌الله صافی به دنبال پاسخگویی به این سوال است که این باور در بین افکار و اندیشه‌های مهدوی ایشان چه جایگاهی داشته است؟ در این پژوهش سعی شده با استناد به آثار علمی آیت‌الله صافی گلپایگانی و با رویکردی تحلیلی، در مورد نوع و کیفیت اندیشه‌ورزی ایشان در باب اهمیت و ضرورت مهدویت مباحثی مطرح گردد. نوشتار حاضر دستاوردهای متعددی داشته است که از جمله مهم­ترین آنها می‌توان به شناخت آثار مهم باور به مهدویت در زندگی فردی و اجتماعی بشر اشاره کرد.

تمدن نوین اسلامی مجموعه افکار، عقاید، علوم، هنرها و صنایع است که با الهام از آموزه‌‌های دینی مسلمانان پدید خواهد آمد. این تمدن متکفل شکوفایی زندگی انسان در همه عرصه‌‌های دنیوی و اخروی است؛ چراکه انسان موجودی تک‌‌ساحتی نیست و مرکب از ابعادی وجودی مادی و معنوی است و از آنجاکه این تمدن رسالت به فعلیت‌رساندن جمله استعدادهای بشری را بر دوش دارد، این شکوفایی فرابُعدی از مسئولیت‌‌های اساسی آن خواهد بود اما پرسش اساسی آن است که چنین تمدنی که منتسب به اسلام است، آیا امکان وقوعی دارد یا سخن نظریه‌‌پردازان دینی تنها حول بایدهای ذهنی چنین تمدنی است؟ امروزه با فقدان پژوهش کافی در ساحت‌‌های کاربردی دین، جامعه ما به نگاهی تقلیل‌‌گرایانه در مورد کارکردهای دین رسیده است. این ضرورت اقتضا کرده با توجه اینکه آیت‌‌الله صافی‌‌گلپایگانی، علاوه بر بحث مبانی و فقه، رویکردی آینده‌‌نگرانه ناظر به مهدویت دارد، می‌توان مباحث ایشان را ناظر به تمدن‌‌نگاری اسلامی ارزیابی کرد؛ از‌این‌رو در این اثر با روشی توصیفی - تحلیلی به امکان‌‌سنجی دستیابی به تمدن نوین اسلامی با تکیه بر اندیشه آیت‌‌الله صافی‌‌گلپایگانی پرداخته شود و نگارنده بدین نتیجه برسد که مطابق با اندیشه آیت‌‌الله صافی‌‌گلپایگانی ضروری است جامعه منتظر به وضع موجود اکتفا نکند و پیوسته در تکاپوی ساختن آینده‌‌ای بهتر باشد. این آینده‌‌سازی باید با تکیه بر ظرفیت‌‌های دینی باشد تا مسلمین به امت‌‌سازی کلان دست یابند و از مسیر تقابل با تمدن غربی به شکوفایی در طراز دین در عرصه دین و دنیا برسند. این ادبیات بینشی حاکی از امکان دستیابی به تمدن نوین اسلامی در دوره کنونی در مسیر شکل‌‌گیری مدینه ظهور است.

یکی از آموزه‌ها و میراث‌های گران‌بهای باورداشت مهدویت در اندیشه آیت‌الله‌ صافی گلپایگانی «فرهنگ انتظار» است. مهم‌ترین بعد فرهنگ انتظار، بعد «آینده‌نگری» و «آینده‌سازی» آن است که مطالعه آن در حیطه دانش «آینده‌پژوهی اسلامی» است. فرهنگ انتظار، بعد فراگیر آینده‌پژوهی اسلامی است که در آن شناخت و پردازش و ساخت آینده با هم مورد توجه هستند. در این مقاله به این پرسش پژوهشی پرداخته شده است که «ابعاد آینده‌پژوهی اسلامی در فرهنگ انتظار از منظر آیت‌الله صافی گلپایگانی کدام است؟» ساماندهی این پژوهش باهدف توسعه‌ای و دارای ماهیت کیفی است. برای جمع‌آوری داده‌ها، از روش کتابخانه‌ای (مطالعه اسناد و مدارک) و به‌منظور تحلیل داده‌ها از روش توصیفی- تحلیلی با تحلیل معنا ساختی و از نوع مفهومی استفاده شده است؛ یعنی مشابهت بین سازه‌های ذهنی و مفهومی؛ به‌گونه‌ای که مفاهیم و عبارات فرهنگ انتظار در اندیشه آیت‌الله صافی گلپایگانی، مبتنی بر اصول و روش‌های چشم‌اندازسازی و تصویرپردازی در آینده‌پژوهی اسلامی واسازی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، چشم‌اندازسازی و ارائه تصاویر روشنی از آینده از روش‌های بیان چگونگی آینده‌سازی اندیشه آیت‌الله صافی گلپایگانی در فرهنگ انتظار است.

با توجه به اهمیت و کثرت روایات مربوط به وابستگی تکوینی عالم به حجت؛ حضرت آیت الله صافی گلپایگانی تحلیل‌های بدیعی در این زمینه ارائه کرده‌اند که ضروری است این تحلیل‌ها بازنگری شوند. این مقاله با عنوان «بررسی و تحلیل اضطرار به حجت در جهان هستی، در اندیشۀ آیت الله صافی گلپایگانی»، با روش توصیفی_تحلیلی، در صدد بیان پاسخ‌ها و تحلیل‌های پنجگانه ایشان در این زمینه است. در این تحقیق، بعد از بررسی واژگان روایاتی که با موضوع وابستگی تکوینی جهان به حجت مرتبط هستند، اصل این معنا سندا و دلالتا ثابت شد و به روایات معارض و این که چرا بعضی صاحب‌نظران، مثل علامه مجلسی و سید مرتضی، روایات وابستگی تکوینی را به حسب ظاهر رد کرده‌اند؛ جواب داده شده و در نهایت بستری برای تحلیل این روایات مهیا شده است.

آموزه «انتظار» در میان آموزه‌‌های مهدویت از جنبه کارکرد اثر و کاربرد دارای بیش‌‌ترین استفاده در میان مهدی باوران است. در طول تاریخ اسلام، اندیشمندان اسلامی از آموزه انتظار فراوان گفت‌وگو کرده‌‌ و بسیاری از فعالیت‌‌های علمی و فرهنگی خویش را در مسیر ترویج و اشاعه آن سوق داده‌‌اند. آیت‌الله حاج شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی که به مرجع و فقیه مهدوی معروف است، در این خصوص فعالیت‌‌های چشم‌‌گیری داشته و آثار و پژوهش‌‌هایی ارزشمند به یادگار گذاشته است. مقوله انتظار در میان آموزه‌‌های مهدویت، یکی از پر کاربردترین و پر پسامدترین آموزه‌‌ها است. بر این اساس، هر چه بیش‌‌تر مورد بحث و بررسی علمی قرار بگیرد، اثر بخشی و کاربردی شدن آن در میان مردم بیش‌‌تر خواهد شد. این پژوهه با روش توصیفی _ تحلیلی بر اساس داده‌‌های منبعث از آثار آیت الله صافی گلپایگانی و با جمع آوری اطلاعات بر اساس شیوه اسنادی و کتابخانه‌‌ای دنبال می‌‌شود تا اهتمام‌ورزی جدی آیت الله صافی گلپایگانی به اندیشه مهدویت، به‌ویژه آموزه انتظار روشن‌تر گردد.

مقصود تمام ادیان آسمانی هدایت انسان‌هاست و سلسله انبیا و اوصیای الاهی در پی سعادت بشر بوده‌اند. جریان هدایت در دین مقدس اسلام، هیچ‌گاه از حرکت نایستاده و مهدویت ادامۀ جریان رسالت و امامت در مسیر هدایت بشریت است. آموزۀ مهدویت، بر مجموعه‌ای از مبانی فلسفی، از جمله مؤلفه‌های الاهیاتی استوار است؛ یعنی آموزه‌هایی که ذات، صفات و افعال الاهی را حکایت می‌کنند. بررسی مبانی مزبور در حوزۀ مهدویت، به تقویت باور به این آموزۀ دینی و در نتیجه به تأثیرگذاری مضاعف آن در زندگی عملیِ بشر می‌انجامد. این نوشتار می‌کوشد مبانی الاهیاتی مهدویت را از منظر اندیشمند معاصر، آیت‌الله صافی گلپایگانی با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی -تحلیلی استخراج و تبیین کند. نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که در منظومۀ فکری آیت‌الله صافی گلپایگانی، مهم‌ترین مبانیِ الاهیاتی مهدویت بدین شرح است: مراتب توحید، شامل توحید ذاتی، توحید افعالی، توحید صفاتی (شامل مالکیت، قدرت، عدل، ربوبیت، اراده و حکمت)؛ کمال مطلق الاهی، جریان قضا و قدر در عالم، وحدت نظام عالم، و هدف بودن انسان کامل در آفرینش الاهی. به نظر می‌رسد می‌توان همۀ مبانی پیش‌گفته را به یک مبنا، یعنی توحید بازگردانده، آن را محور اصلی اندیشۀ مهدویت و انتظار معرفی کرد.