جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده دربارۀ بساطت و ترکّب جسم‌‌، در فلسفه -که عهده‌دار شناخت واقعیات است - دو قول مطرح شده یکی قول به بساطت که جسم را تنها صورت جسمیّه می‌داند و ترکب آن از ماده و صورت و نیز ترکب از اجزاء صغار را منکر می‌شود. و دیگر قول به ترکّب که صاحبان این قول به دو دسته تقسیم می‌شوند: یکی آنان که جسم را از ماده و صورت (یعنی صورت جسمیه) مرکب می‌دانند. و دیگر کسانی که به ترکب آن از اجزاء صِغار معتقدند. گروه اخیر برای هر کدام از اجزاء سازندۀ عناصر و نیز برای هر کدام از اجزاء سازندۀ افلاک شِکلی را تعیین کرده‌اند که این مقاله دو شکل از آن‌ها را بحث کرده است. توضیح این‌که عناصر بسیط چهارتا هستند و افلاک در نظر آنان شکل مشترک دارد، پس شکل‌هایی که برای اجزاء عناصر و افلاک وجود دارند مجموعاً پنج شکل‌اند. در این مقاله به تبیین دو شکل (شکل اجزاء نار‌‌ و شکل اجزاء ارض) عنایت شده است. در بیان هر یک از این دو شکل - که در تحریر اقلیدس شکل شانزدهم‌‌ و هفدهم مقاله سیزدهم واقع شده‌اند - به نحوۀ ساخت شکل توجه شده و پس از ذکر مفروضات مسئله‌‌، طریقۀ ساخت بیان شده و آنگاه بر صحت طریقۀ ساخت‌‌، دلیل اقامه شده است.

تردیدی در وجود جسم نیست. یعنی جوهری که بتوان سه خط متقاطع رسم کرد که از تقاطع آنها سه زاویه قائمه تشکیل شود. اما در اینجا بحث در خصوص جسم طبیعی است یعنی همین اجسام و اجرامی که در طبیعت به صورت عنصر یا ترکیبی از عناصر می بینیم.قید طبیعی به دنبال جسم برای این است که با جسم تعلیمی که مصطلح ریاضیدانان است اشتباه نشود. در این مقاله به دنبال بررسی و نقد آرای گوناگون در خصوص جسم طبیعی هستیم.