جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم در موارد بسیار، ضمن شرح تاریخ پیامبران و امت ها و قصه های پیشینیان، اموری مهم را که از عناصر جوهری قصه اند مسکوت می گذارد، همچون تاریخ و محل رویدادها و اوضاع طبیعی و اجتماعی و سیاسی که در پیدایش و شکل گیری وقایع مؤثرند. این مسکوت نهادن تنها به این دلیل است که قرآن در قصه های خویش، اسلوب نیکوی هنری را در قصه گویی حقیقی و فنی برگزیده است. یعنی قصه گو هر شیوه ممکن را بر می گزیند تا به هدف خود دست یابد. قصه گو پیام مطلوب را کاملاً جان می بخشد ، بی آن که در باز شناساندن درست از نادرست چندان اصرار ورزد یا از همة عناصر جوهری قصه همچون تاریخ و مکان و دیگر و صفهای حوادث یاد کند. به این ترتیب، رواست که قرآن در راه رسیدن به مقصد خویش، یعنی هدایت انسانها به سوی سعادت، قصه هایی را که میان مردم یا اهل کتاب در عصر پیامبر رواج داشته اند دستمایه سخن سازد، هر چند که خود، آن ها را صحیح نداند یا همة عناصر جوهری آن قصه ها در همان شکل رایج تبیین نشده باشد. این است عصارة دیدگاه دکتر خلف الله که از سوی مفسران دیگر مورد نقد واقع شده است.

یکی از مسائل بحث انگیز دربارة قرآن، ادعای وجود قصه های اسطوره ای در آن است که در دورة معاصر محمد احمد خلف الله طرح کرده است. برخی دانشوران این دیدگاه را نقد کرده و ادلة فراوانی در رد ّ آن آورده اند. مقالة حاضر اصلیترین دلیل خلف الله یعنی آیات مشتمل بر عبارت «اساطیر الاولین» را از منظری متفاوت و بر اساس منهج ادبی وی، نقد و بررسی نموده است.حاصل بررسی این است که تحلیل آیات بر اساس روش تفسیر ادبی، دالّ بر فقدان قصه های اسطوره ای در قرآن است؛ زیرا در بررسی ادبی، باید آیات به ترتیب نزول، تنظیم و تفسیر شود. به کار گیری این روش نشان میدهد بر خلاف تحلیل خلف الله، پیش از آن که خداوند قصه ای نازل کند، مشرکان بارها قرآن را «اساطیر الاولین» خوانده بودند و حتی اگر بپذیریم قرآن این نسبت را از سوی مشرکان نقل کرده و آن را ردّ نکرده است، مقصود از وجود اساطیر در قرآن نمیتواند قصه های آن باشد. البته با دقت در سیاق آیات مذکور، به دست میآید که این آیات قویّاً درصدد نفی و انکار اسطوره ای بودن مضامین آیات قرآن است.