جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حکومت سربداران نخستین تجربه تاریخی در استقرار حکومت شیعی در دوران غیبت است. آثار فرهنگی و تمدنی این نهضت، زمینه مناسبی برای نهادینه ­سازی اندیشه شیعی در تشکیل حکومت دینی بر محور آموزه­‌های علوی فراهم آورد. این نوشتار در پی بررسی میزان نزدیکی و انطباق اندیشه­ها و اقدامات خواجه شمس الدین علی چشمی، ششمین فرمانروای سربداری را با آموزه‌­های امام علی در عهدنامه مالک اشتر نخعی است. اقدامات مهم شمس الدین علی چشمی در سه زمینه: اقتصادی، فرهنگی و نظامی، نمونه­‌ای کامل و جامع از وظایف یک کارگزار و حاکم اسلامی که امام علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر برشمرده است: «گردآوردن مالیات‏‌ها، پیکار کردن با دشمنان، به سامان رسانیدن مردمان، و آباد کردن شهرهاى آن». اندیشه‌­ها و اقدامات پرنُمود خواجه چشمی در حوزه اقتصادی مانند اصلاح ساختار اقتصادی، توجه به کشاورزی، بازرگانی و صنعت، در کارهای فرهنگی و عمرانی همچون ساده زیستی، همنشینی با مردم، بنای مسجد جامع بیهق و مبارزه جدی با مفاسد اجتماعی و امور نظامی همانند اهتمام جدی به امور معیشت و رفاه جماعت سربدار، اقتدار نظامی و به رسمیت شناخته شدن تمامیت ارضی حکومت سربدار از سوی طغاتیمور و پیروزی بر مخالفان خارجی، نزدیکی و پیوند محکمی با آموزه­‌های علوی در عهدنامه دارد. هرچند بخش کوچکی از رفتارهای ناشی از شدت قانونی وی چندان با هندسه اندیشه علوی سازواری و تناسب ندارد.