جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «الغیبة» اثر محمّد بن ابراهیم بن جعفر معروف به نعمانی، يکي از قدیمی‌ ترین کتب پیرامون امام دوازدهم شیعیان و مسائل مربوط به ظهور می‌ باشد که در سال ۳۴۲ هجری قمری در اوایل غیبت کبری به تالیف درآمد. نعمانی برای رفع شکی که پس از مرگ امام یازدهم شیعیان امام حسن عسکری میان ایشان افتاده بود، این کتاب را نوشت با این امید که به شیعیان ضرورت غیبت را ثابت کند. وی درباره انگیزه نوشتن این کتاب بیان می‌ کند: «من در جامعه می‌ دیدم شیعیان و علاقه‌ مندان به محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین به گروه‌ های مختلفی تقسیم شده‌ اند و نسبت به امام زمان و ولی امر و حجت پروردگار خود سرگردان گشته‌ اند. پس از بررسی، دلیل آن را غیبت آن حضرت یافتم، چنان که رسول خدا و حضرت علی و ائمه معصومین نیز به آن اشاره نموده‌ اند؛ لذا به یاری خداوند بر آن شدم تا روایاتی که مشایخ بزرگ روایی از امیرالمؤمنین و ائمه معصومین درباره غیبت امام عصر روایت کرده‌ اند جمع‌ آوری نمایم. بسیاری از روایاتی که هم اکنون در اختیار من است را علمای اهل تسنن نیز روایت کرده‌ اند. البته روایات آنان در این باره بسیار گسترده‌ تر از روایاتی است که هم اکنون در اختیار من می‌ باشد.» نعمانی بیان می کند که که بیشتر شیعیان هم نسل وی درباره هویت امام حاضر یا تردید دارند یا در مورد غیبتش شک و تردید دارند.

«موسوعة الإمام المهدی (ع)»، از آثار سید محمد صدر، به زبان عربى است. این مجموعه، داراى چندین جلد است که چهار جلد آن منتشر شده و هر جلد آن داراى عنوانى خاص است. عناوین این چهار جلد به ترتیب ذیل مى‌ باشد: 1. تاریخ الغیبة الصغرى؛ 2. تاریخ الغیبة الکبرى؛ 3. تاریخ ما بعد الظهور؛ 4. الیوم الموعود بین الفکر المادی و الدینی؛ جلد پنجم این مجموعه، به‌ صورت دست‌ نویس است و این امکان وجود دارد که مجموعه مذکور تا 12 جلد برسد. شهید سید محمد صدر (قدس‌ سره)، خود در یکى از جلسات درس در مورد این مجموعه فرمود: این مجموعه براى هر سؤالى که درباره مسئله مهدویت به ذهن خطور مى‌ کند، گشوده است تا سؤال مورد نظر را بر آن بیفزایم. این مجموعه از آثار که مشتمل است بر آراء و نظرات پیرامون سؤالات متنوع حول مسئله مهدویت و نیز نقد و بحث برخى از آراء، مجموعه‌ اى است نسبتا کامل و جامع که مى‌ تواند مسلمین خصوصا شیعیان را در این زمینه مستغنى کند. نکته جالب توجه درباره این مجموعه آن است که سید محمد صدر در سن 29 سالگى این مجموعه را تألیف کرده است.

مقالات تأسيسية في الفكر الإسلامي، مجموعه مباحث، پرسش و پاسخ‌ها و مقالات فكرى و فرهنگى از علامه طباطبايى است كه برخى از آنها قبلاً در مجلات منتشر شده و برخى نيز براى اولين بار است كه منتشر مى‌شود. . كتاب در چهار قسم تنظيم شده است كه هر قسم مشتمل بر فصول و زير فصل‌هايى است. عمده عناوين كتاب عبارت است از؛ بحثهاى اسلامى، اسلام و احتياجات انسان معاصر، امامت و تشيع، قضايا و بحث‌هاى قرآنى و اجتماعى، زن در اسلام.

کتاب حاضر تقریرات درس جناب محمد سند می باشد درباره رجعت امام زمان عج و مسائل پیرامون آن ، از اثبات رجعت، تا زنان رجعت کننده در این کتاب مطرح شده است.

«المقنع في الغيبة و الزیادة المکملة له» اثر على بن حسين، علم‌ الهدى معروف به شريف (سيد) مرتضى (متوفاى 436ق)، درباره امامت و به زبان عربى است. مقدمه محقق، شامل اهميت و جايگاه كتاب، انگيزه و زمان تأليف، نسخ مورد استفاده و شيوه تحقيق مى‌ باشد. اولين بحثى كه مؤلف به آن مى‌ پردازد «امامت و عصمت، دو اصل مبنايى براى غيبت» است. ايشان بعد از ثابت نمودن دو اصل امامت و عصمت به دنبال مصداقى براى امام غايب مى‌ رود و ثابت مى‌ كند كه امام دوازدهم شيعيان همان امام غايب است. مؤلف در ادامه به توضيح بيشتر اصل امامت و اصل عصمت مى‌ پردازد، سپس ديدگاه فرقه‌ هايى همچون كيسانيه، ناووسيه و واقفه را درباره امامت و مصداق آن بررسى مى‌ كند. در انتهاى كتاب، «كتاب الزيادة المكمل بها كتاب المقنع» آمده كه حاوى مطالبى است از قبيل: الهام‌ گيرى اولياء از امام غايب و عدم فرق بين امام غايب و امام حاضر، عدم ضرورت ظهور براى اولياء، چگونگى آگاهى امام غايب از امور و كيفيت آگاهى امام به زمان ظهور و...

عصر السفيانى، اثر دكتر عبدالكريم الزبيدى، نويسنده شيعى معاصر، كتابى است، به زبان عربى درباره يكى از نشانه‌هاى بزرگ ظهور امام مهدى(ع)؛ يعنى خروج سفيانى. شناخت سفيانى از ديدگاه روايات و در مقابل، معرفى شخصيت امام مهدى(ع) به عنوان منجى آخرالزمان و تحليل حوادث اخير روى داده در جهان اسلام، به ويژه جنگ عراق به عنوان يكى از نشانه‌هاى آخرالزمان است. نويسنده در اين كتاب در پى اثبات اين نكته است كه آمريكا و متحدانش در عراق؛ يعنى اسرائيل و اروپا، مصداق سفيانى وعده داده شده در روايات‌اند. مؤلف در مقام اثبات اين ادعا، ابتدا احاديث رسيده از پيامبر(ص) و ديگر معصومان عليهم‌السلام درباره سفيانى را ذكر مى‌كند و معتقد است در روايات، دو شخصيت منفور به عنوان سفيانى معرفى شده‌اند كه يكى خالد بن يزيد بن ابى‌سفيان و ديگرى شخصى است كه در آخرالزمان به نبرد با مهدى موعود مى‌پردازد. او سپس حضرت مهدى(ع) را از ديدگاه روايات سنى و شيعى و نيز كتب مقدس يهود و مسيحيان معرفى كرده و رواياتى را درباره زمان ظهور و نشانه‌هاى آن بيان مى‌كند. وى در ادامه خروج سفيانى و فعاليت‌هاى او؛ از جمله حركت به سوى عراق و مناطق اطراف آن مانند سوريه را مطابق احاديث، تحليل مى‌كند و امپراتورى آمريكا و متحدانش را مصداق سفيانى مى‌داند. باب اول: سفيانى كيست؟ در فصل اول از اين باب، به بيان حقيقت و ماهيت سفيانى از منظر رواياتى كه از پيامبر اكرم(ص) و اهل بيت عليهم‌السلام نقل شده پرداخته شده است. بر اساس اين روايات خروج سفيانى قبل از ظهور حضرت مهدى(ع) محور و مركز ساير حوادث بزرگى است كه در اين دوره به وقوع خواهد پيوست. در بسيارى از روايات، به اين نكته اشاره شده كه سفيانى از نسل ابوسفيان ابن أميّه است. مؤلف از دو سفيانى ياد مى‌كند: سفيانى نخست كه همان ابوسفيان است. وى از معاويه به عنوان كسى كه در مسير تحقق اهداف سفيانى تلاش مى‌كرد، نام مى‌برد. سفيانى دوم كه پيش از ظهور مهدى(ع) خروج مى‌كند و خروج او از علائم بزرگ ظهور حضرت مى‌باشد. مؤلف آمريكا و متحدانش را مصداق سفيانى دوم مى‌داند. وى همچنين در ادامه از نظريه آرماگدون كه از سوى برخى رسانه‌هاى آمريكايى ترويج گرديده، ياد مى‌كند. فصل دوم، به موضوع بررسى موضوع سفيانى در ميراث دينى اهل كتاب و نيز مواريث اسلامى اختصاص يافته است. در اين فصل، مؤلف به نقل آن دسته از احاديث كه به معرفى سفيانى و هويت وى پرداخته‌اند، مى‌پردازد. باب دوم: مهدى كيست؟ در فصل نخست اين باب، درباره حقيقت مهدى(ع) سخن گفته شده و از وى به عنوان يكى از فرزندان فاطمه(ع) دختر گرامى پيامبر اسلام(ص) و از نسل امام حسين(ع) ياد شده و از كسانى كه شاهد ولادت با سعادت آن حضرت بوده‌اند، نام برده شده است. در اين فصل، همچنين اعتراف برخى از علماى اهل سنت را مبنى بر اين كه امام مهدى(ع) از فرزندان امام حسن عسکری(ع) مى‌باشد، ذكر شده است. در فصل دوم، به بررسى اين موضوع پرداخته شده كه آيا غير از مهدى‌اى كه فرزند امام حسن عسکری(ع) است، مهدى ديگرى هم وجود دارد؟ مؤلف در اين فصل به ادعاى كسانى كه مهدى را از فرزندان عباس بن عبدالمطلب يا از فرزندان امام حسن مجتبى(ع) دانسته‌اند، پاسخ گفته شده است. در اين فصل همچنين به نام حضرت كه همانا نام پيامبر اكرم(ص) است، اشاره شده و در فصل سوم دلائل اين ادعا بيان گرديده است. در فصل چهارم، به بررسى موضوع مهدويت در تورات و انجيل پرداخته شده است. فصل پنجم، بر اساس روايات به بررسى زمان ظهور مهدى(ع) پرداخته شده و وقايع و نشانه‌هاى عمومى ظهورو نيز علائم ويژه ظهور را مورد بررسى قرار داده است. باب سوم: خروج سفيانى در فصل اول به ظهور سفيانى اشاره شده و از حمله آمريكا به عراق در سال 1991م. به عنوان سرآغاز ظهور سفيانى ياد گرديده است. مراد از خروج سفيانى به گفته مؤلف، حمله آمريكا به عراق و سپس بسط سيطره نظامى آمريكا و متحدانش بر منطقه خاورميانه است. در فصل دوم، به بررسى كارهاى بزرگى كه سفيانى هنگام خروج از خود بروز مى‌دهد و نشان از كينه و خشم وى نسبت به اسلام و مسلمانان و به ويژه عراقى‌ها دارد، پرداخته شده و در فصل سوم، از حمله نظامى لشكر سفيانى به عراق و ورود آن به شهرهاى مهم عراق؛ همچون بغداد، بصره و كوفه و نيز فجايعى كه به بار مى‌آورد، ياد شده است. در فصل چهارم اين باب، از نقش ملت‌هاى مسلمان و عربى و به ويژه نقش ايرانيان در قبال آن چه پس از حمله سفيانى در عراق به وقوع مى‌پيوندد، سخن به ميان آمده است. در فصل پنجم، به موضوع حمله سفيانى به كشورهاى همجوار عراق، همچون سوريه و ايران پرداخته شده است. در اين فصل، همچنين به فجايعى كه لشكر سفيانى در مدينه منوره به بار مى‌آورد، اشاره شده است. باب چهارم: ظهور مهدى و تحقق وعده الهى در فصل نخست اين باب، به موضوع، سلامت رسيدن مهدى(ع) به مكه مكرمه، اشاره شده و در فصل دوم، از به زمين فرورفتن لشكر سفيانى كه متوجه مكه مكرمه شده، ياد شده است. در فصل سوم، از بيعت 313 يا 314 تن از ياران خاص حضرت در منى با ايشان ياد شده است. فصل چهارم، «ساعت صفر» نام گرفته است، ساعت و لحظه‌اى از از آغاز روز دهم محرم كه در آن مهدى(ع) به اتفاق 313 تن از يارانش وارد مسجدالحرام شده و قيام خود را علنى مى‌سازد. در اين فصل؛ همچنين مؤلف به عكس‌العمل ايالات متحده آمريكا (سفيانى) و هم‌پيمانانش در قبال حوادثى كه به وقوع مى‌پيوندد، اشاره مى‌كند. باب پنجم: رويارويى مهدى(ع) و سفيانى در فصل نخست اين باب، به تشكيل سپاه مقتدر اسلامى اشاره شده است. پس از آنكه مومنان در اقصا نقاط عالم نداى آسمانى‌اى را مى‌شنوند كه ظهور مهدى(ع) را اعلام مى‌كند، خود را به هر نحو ممكن مكه مكرمه مى‌رسانند و هيچ چيز مانع ايشان در راه يارى به امامشان نخواهد بود. به گفته مؤلف، در روايات حتى به كيفيت وصول ياران امام به مكه اشاره شده كه وى به برخى از آن‌ها اشاره مى‌كند. در اين فصل، همچنين به آزادسازى مدينه منوره از چنگال اشغالگران اشاره شده است. در فصل دوم، به رويارويى امام مهدى(ع) با لشكر سفيانى در عراق اشاره شده و از وقايعى كه طى اين رويارويى روى خواهد داد، سخن به ميان آمده است. در فصل سوم، به رويارويى امام با سفيانى‌ها در شام اشاره شده و به معرفى منطقه مجيدو كه در جنوب شرقى شهر حيفا قرار دارد، پرداخته شده است؛ منطقه‌اى كه رويارويى بزرگ حضرت با سفيانى در آن اتفاق مى‌افتد. پس از اين اتفاق بزرگ، امام مهدى(ع) و عيسى بن مريم براى اقامه ملكوت الهى در سرتاسر زمين اقدام مى‌كنند و حكومت عدل الهى را استقرار مى‌بخشند.

دعوی السفارة في الغيبة الكبری، شيخ محمد سند، كتابى است به زبان عربى در رد ادعاى مدعيان سفارت و نيابت خاصه از طرف حضرت حجت عليه‌السلام پس از پايان دوران غيبت صغرى. اين كتاب اولين اثرى بود كه شيخ محمد سند به نگارش آن پرداخت. انگيزه وى از تألیف اين كتاب اين بود كه او مى‌ديد، در بحرين و ساير شهرهاى شيعه‌نشين، و حتى لبنان و عراق اين شبهه ايجاد شده بود كه بعضى از افراد با امام زمان(عج) ارتباط دارند و حالت پيغام‌رسان از سوى او به مردم و از سوى مردم به آن حضرت مى‌باشند، در واقع يك نوع ادعاى وساطت داشتند. اين شبهه و شبهه‌هاى مشابه ديگرى كه مطرح بود، باعث شد كه اين كتاب را بنويسد. در واقع اين كتاب در خصوص دعوى سفارت نيست؛ بلكه درباره مطلق بحث‌هاى اتصال به غيب، مكاشفات و ارتباط با نشئات ديگر است. اين كتاب پژوهشى است، مستند در شناسايى مدعيان دروغين ارتباط با امام مهدى(ع) و احكام آن‌ها و نقد و بررسى نظرات آنان. به گفته مؤلف در هر زمانى افرادى پيدا مى‌شوند كه با توسل به شعبده و سحر و يا با استناد به خواب و غيره،، ادعاى سفارت و ارتباط با امام عصر(ع) مى‌كنند و بدين وسيله، عوام شيعه را به هيجان انداخته به انحراف مى‌كشانند. وى در بخش نخست كتاب پس از بيان فرق بين سحر و كرامت و معجزه، در فصلى طولانى، معناى نيابت امام، انقطاع نيابت خاصه در نزد شيعه، عدم حجيت خواب، نيابت عمومى فقها، مدعيان دروغين سفارت و نيابت و معناى ابدال و اوتاد را توضيح داده و نظر شيعه را در اين باره بيان كرده است. در دو فصل بعدى اجمالى از تاريخ بهاييت و بابيت در ايران و نيز فرقه‌هاى انحرافى شيعه در رابطه با مهدویت از ابتدا تاكنون تشريح شده است. در پايان بخش اول كتاب نيز درباره علائم ظهور امام زمان مطالبى بيان شده است. در بخش دوم كتاب ابتدا مؤلف به بيان جايگاه عقل از منظر آيات و روايات پرداخته و محدوده حجيت ادراكات عقل را بيان نموده است. به گفته مؤلف حوزه بديهيات، محدوده حجيت عقل به شمار مى‌رود و خود بديهيات عقلى، سرمايه ارزشمندى در شناخت مبدأ آفرينش؛ يعنى خداوند متعال مى‌باشد؛ اما به هر صورت حوزه حجيت ادراكات عقلى محدود به بديهيات است و به گفته مؤلف فِرَق منحرف با انكار بديهيات عقلى گام در وادى خطرناكى گذارده‌اند و خود و ديگران را به گمراهى و انحطاط كشانده‌اند. سپس فصلى را با عنوان «منظومه معارف دينى» گشوده و ضمن آن با استفاده از آيات و روايات، شش محور را براى منظومه تشريع و معرفت دينى ترسيم مى‌كند كه عبارتند از: دين، ملت، شريعت، روش، طريقه و حكمت. در انتهاى اين فصل به برخى شبهات سكولارها درباره دين اشاره مى‌كند. در فصل سوم كه «فتنه بصيرت» نام گرفته به اهميت اين موضوع؛ يعنى آزمايش و امتحان مردمان در عرصه بصيرت و شناخت، اشاره كرده و آن را شديدترين نوع امتحان برشمرده و در اين زمينه به تفاوت بصيرت‌ها اشاره كرده و نمونه‌هايى از اين نوع فتنه‌ها كه امّت‌هاى پيشين؛ مانند بنى‌اسرائيل در داستان گوساله سامرى و...بدان گرفتار آمده‌اند، را يادآور مى‌شود و حكمت ابتلاء بندگان بدين نوع از فتنه را نيز بيان مى‌كند. مؤلف در ادامه با استفاده از آيات شريفه قرآن، توسل به پيامبر اكرم و اهل‌بيت طاهرينش را، از جمله مواردى مى‌داند كه در آن بصيرت بندگان به آزمايش گذارده شده و درجه بصيرت آن‌ها سنجيده مى‌گردد. وى همچنين روش به سلامت خارج شدن از اين نوع فتنه را بيان مى‌دارد. در فصل چهارم با عنوان «حقيقت و مراتب حجج» ابتدا به حقيقت شناخت حجت‌هاى الهى اشاره كرده و بدين نكته نيز اشاره مى‌كند كه منظومه حجج الهى عبارت است از، مجموعه‌اى كه به شكلى خاص و بر اساس اصول خاصى مرتب و بر اساس هندسه الهى منظم گرديده و داراى ويژگى‌هاى خاصى است. وى به عنوان نمونه به حجيت نواب خاص حضرت صاحب الزمان(ع) اشاره كرده و مى‌گويد كه حجيت اين نواب با حجيت فقها؛ يعنى نواب عام حضرت، هيچ گونه تنافى و تضادى ندارد و به عبارت بهتر اين دو نوع حجيت به هيچ وجه يكديگر را قطع نمى‌نمايند. در ادامه مؤلف به دوام و ثبات حجيت فقها در عصر ظهور حضرت حجت(ع) اشاره كرده و در اين رابطه به آيه نَفر كه به حجيت قول فقها هم‌عصر با رسول اكرم(ص) تصريح دارد، اشاره مى‌كند. وى با استفاده از اين مطلب به مسئوليت‌هاى مشخص سفراى حضرت در دوران غيبت صغرى و نيز نواب عام حضرت در دوران غيبت كبرى اشاره كرده كه هيچ كدام با مسئوليت‌هاى امام(ع) تنافى و برخوردى نداشته‌اند و با اين سخن به شبهاتى كسانى كه با استناد به روايات فاقد سند روشن مى‌گويند، حضرت حجت به هنگام ظهور به كشتار عالمان و فقيهان دست مى‌زند، پاسخ مى‌گويد. در فصل پنجم با عنوان «قواعد اصلى شناخت» از بديهيات عقلى به عنوان اولين قاعده در شناخت ياد كرده و در مراتب بعدى از ضروريات دين، سنت‌هاى انبياء الهى، فرمايشات و سيره فاطمه زهرا(س) و روش امامان معصوم(ع)، به عنوان ساير قواعد شناخت ياد مى‌كند. وى در ادامه به سخن درباره كسانى چون ابن ابى‌العزاقر شلمغانى و احمد بن هلال عبرتائى كه با تخلف از اين قواعد و موازين به ادعاى نيابت خاصه و سفارت پرداختند، مى‌پردازد. فصل ششم به «نيابت خاصه» اختصاص يافته و ضمن آن از اصحاب سرّ حضرات معصومين(ع) ياد كرده و اين نكته را يادآور مى‌شود كه صاحب سرّ بودن اين گونه افراد بدين معنا نيست كه آنان از بديهيات عقلى يا ضروريات دين و ساير قواعد اصلى شناخت، كه قبلا بدان‌ها اشاره شد، دست كشيده باشند، چرا كه هيچ يك از علوم و اسرارى كه ايشان بدان‌ها واقف بوده‌اند، هيچ گونه تصادم و تقاطعى با قواعد مذكور نداشته است. از اين‌رو به گفته مؤلف شايسته است كه ما هيچ گاه فريب عناوينى؛ چون: علوم باطن، اسرار، علم بلايا و منايا و... را نخورده و به قواعد اصلى شناخت بى‌اعتنا نگرديم. وى با استفاده از اين نكته مهم به ردّ دعاوى صوفيه و برخى از عرفا كه ظاهر و باطن شريعت مقدس را از يكديگر جدا مى‌دانند، پرداخته است. از جمله نكاتى كه مؤلف در اين فصل بدان اشاره مى‌كند، امكان انحراف نائب خاص از وظيفه نيابت و سفارت است كه در اين خصوص به انحراف يكى از نواب خاص امام صادق(ع) به نام محمد بن ابى زينب مقلاص از وظيفه خود اشاره مى‌كند. فصل هفتم به «حقيقت نيابت خاصه و سفارت» اختصاص يافته و به بيان دلائل انقطاع اين نوع از نيابت، پس از دوران غيبت صغرى و نيز حدود نيابت خاصه و همچنين كفر مدعى اين نوع از نيابت و سفارت پرداخته شده است. در فصل هشتم به بيان «مفهوم غيبت، ميان افراط و تفريط» پرداخته شده و از حقيقت دو مفهوم غيبت و ظهور سخن به ميان آمده است. فصل نهم به موضوع «توقيت و ظهور» اختصاص يافته و ضمن آن مؤلف با استفاده از روايات وارده از معصومان(ع)، به تكذيب كسانى پرداخته كه براى ظهور حضرت حجت(ع) وقت معين و حتمى‌اى را مشخص مى‌نمايند؛ در حالى كه علم به وقت ظهور تنها از آن خداست.

«الامام المهدی فی القرآن و السنة» اثر سعید ابومعاش است که نگارنده، آیات و روایات امام مهدی علیه‌السّلام را به ترتیب سوره‌های قرآن کریم جمع آوری کرده است. کتاب به زبان عربی و در علم کلام تالیف شده است. مؤلف، آیات و روایاتی را جمع آوری کرده که تصریحا و یا تلویحا به مساله مهدویت اشاره داشته و آن‌ها را به صورت دقیق، منظم و مبوب، گردآوری نموده است.