جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله، معنای زمان در فلسفه هگل و تفکر هیدگر بررسی می شود. بعد از گزارش رأی هگل راجع به زمان، نقد بنیادین هیدگر از مفهوم زمان هگلی عرضه می شود و سپس از رأی و نظر خود هیدگر درباب زمان که به زعم هیدگر دقیقا در تقابل با دیدگاه هگل است و زمان اصیل محسوب می گردد سخن گفته می شود. به اعتقاد هیدگر، تلقی هگل از زمان در ادامه یا درچارچوب مابعدالطبیعی غرب است درحالی که نظر خودش در این باب از مابعدالطبیعه فراتر رفته و اندیشه ای بدیع به شمار می آید.

بررسی تفاوت عشق‌شناسی سینوی و افلاطونی از آن رو حائز اهمیت است که ریشه­ی اختلاف عشق‌شناسی فلاسفه­ی غرب و مسلمان به آثار این دو بر می­گردد. افلاطون عشق را گاه اشتیاق دارا شدن خوبی و گاه تقاضای تملک زیبایی می­داند پس عشق افلاطونی نیازمند زیبایی و کمالات معشوق است و عشق او وجه انسانی دارد و نمی‌تواند وصف واجب تعالی باشد از این رو در همه کائنات سریان نیز ندارد؛ پس تبیین آن نیازمند مباحث انسان شناختی است و چون عشق برای رسیدن به زیبایی است ماهیتی ابزاری و آلی دارد و با تصاحب زیبایی معشوق در قالب وصال از بین می‌رود. با این توصیف عشق برای رسیدن به زیبایی مطلق، مطلوب واقع می­شود و عشق او وجه معرفت شناختی دارد. اما از منظر ابن سینا عشق از احاطه­ی علم به زیبایی به وجود می­آید پس وصف باریتعالی است و می­تواند فی نفسه مطمح نظر باشد و چون چنین است وجه هستی شناختی دارد که می‌توان از آن نتایج الاهیاتی نیز گرفت.

‫بررسي ديدگاه اماميه و معتزله پيرامون صفات ذات و صفات فعل خدا، حاکي از تفاوت آشکاري ميان دو ديدگاه مي‌باشد. اماميه معتقدند که صفات خدا مانند علم، قدرت و حيات، از لحاظ مفهوم، از يکديگر متفاوت بوده، و غير از ذات مي‌باشد؛ اما از لحاظ مصداق، همگي يکسان هستند؛ يعني ذات واجب‌الوجوب مصداق همه صفات کمال است. اما معتزله به‌دليل عدم توانايي در حل برخي از تعارضات فکري خود، به‌سوي سه ديدگاه، شامل ديدگاه نيابت ذات از صفات، بازگشت صفات ثبوتي به سلبي، و نظريه احوال، گرايش يافته‌اند. اما بررسي‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد که اگر عينيت صفات با ذات را نپذيريم، لازم مي‌آيد که ذات خدا فاقد کمالات و صفات ذاتي باشد، و بايد آن‌ها را از غير خود دريافت کند. يکي از صفات ذات خدا، قدرت است. قادر به کسي گفته مي‌شود که انجام يا ترک فعلي، تابع اراده او باشد. بعضي از معتزله معتقدند که بعضي از اشيا از حيطه قدرت خدا خارج است؛ بر اين اساس، آن‌ها مي‌گويند که خدا بر فعل قبيح قدرت ندارد. اما اماميه قدرت خداوند را همانند ذات و ديگر صفات او، بي‌نهايت مي‌داند. اراده خدا نيز از صفاتي است که معرکه آرا نزد متکلمان است. معتزله منکر اطلاق اراده الهي شده، و افعال بندگان را مشمول اراده خدا نمي‌دانند. نگاه تنزيهي معتزله درباره خدا، آن‌ها را به‌سوي نظريه تفويض سوق داده است. در حالي که اماميه، اراده خدا را مطلق دانسته، و معتقدند که همه افعال انسان به مشيت و اراده حق تعالي انجام مي‌پذيرد. آن‌ها با اختيار نظريه "امر بين الامرين" عقيده دارند که بندگان در انجام افعال خود مجبور نيستند، بلکه قدرت آن‌ها بر انجام فعل، از سوي خدا اعطا شده است. از سوي ديگر، وعد و وعيد الهي را معتزله بر خدا واجب دانسته‌اند؛ اما اماميه تنها وعده الهي را لازم دانسته، ولي وعيد را از اختيارات خداوند شمرده‌اند.

معاد جسمانی گرچه آموزه ای دینی و منصوص است، در طول تاریخ بحث های فراوانی را رقم زده است. پرداختن به مسئله تناسخ و تبیین صحیح رابطه آن با معاد جسمانی، پاسخ به یکی از آن مباحث است. در گزارش دیدگاه ها بر روش توصیفی و در نقد و بررسی آنها بر روش عقلی و نقلی متمرکز خواهیم شد. تناسخی که به منزله جایگزین معاد مطرح شود، باطل است؛ چراکه علاوه بر مخالفت قطعی با آیات و روایات، موجب تعلق دو نفس به یک بدن و اجتماع دو روح در یک تن است و همچنین ناهماهنگی بین نفس و بدن را موجب میشود؛ اما تناسخی که به معنای شکل گرفتن نفس انسان به صورت مثالی خاص متناسب با نیات، ملکات و اعمال او نه تنها محذوریتی ایجاد نمیکند، ادلّه دینی نیز دارد. معاد جسمانی - روحانی به این معناست که روح به بدن باز میگردد و بدن عیناً همان بدن دنیوی است؛ هرچند که بدن او در دنیا بدن مادی و طبیعی، در آخرت بدن اخروی است.