الشيعة في المملكة العربية السعودية اثر حمزه حسن، پژوهشی است پیرامون بررسی وضعیت شیعیان در عربستان سعودی که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.
نویسنده
... ه که خود فعال شیعی است، در مقدمه، رسالت خود را از نگارش کتاب، شناساندن جامعه شیعه در عربستان سعودی به خود و دنیای خارج و نیز آگاهی بخشیدن به محدودیتها، تنگناها و موانع سر راه جامعه شیعه و دفاع از شهروندان شیعه در پادشاهی سعودی بیان کرده است.علاوه بر این نویسنده در این کتاب از منابع آرشیوی و اسنادی که از دسترس دیگران خارج است استفاده کرده و بهطور جامع تاریخ این جامعه را شرح داده است.
اثر حاضر، برای آگاهی پژوهشگران و علاقهمندان به وضعیت شیعیان در عربستان سعودی اهمیت بسیاری دارد. این کتاب اولین و آخرین کتاب جامعی است که در آن، فقط به جامعه شیعه، تاریخ و رویدادهای مربوط به جایگاه آن در عربستان توجه شده است.
جلد دوم رویدادهای این منطقه را از سال 1913 تا 1991م دربر میگیرد. این جلد با عنوان «احتلال» آغاز شده است. نویسنده بر این ادعاست که منابع و مصادر درباره چگونگی اشغال احساء و قطیف یکی است، اما روایتها بر آن متفاوت است؛ زیرا حکام سعودی بر اساس نظر شخصی خود آن را تفسیر میکنند. وی اشغال قطیف و احساء را مرحلهای مهم در تاریخ آل سعود دانسته و در شرح آن از اسناد انگلیسی نیز استفاده کرده است. او در این بخش، موضع انگلیس، تغییر موضع ترکها و درگیری آنها با انگلیس و آل سعود را شرح داده است. پسازآن رویدادهای جنگ جهانی اول و فشارهای ناشی از ایدئولوژی وهابیت مدنظر قرار داده است.
نویسنده حمله وهابیها به مکانهای مقدس را ذیل عنوان «نکبة البقیع الاولی» شرح داده است. اوضاع اقتصادی در احساء و قطیف (1913-1940)» عنوان دیگری است که در آن، نویسنده وضعیت اقتصادی و فقر شیعیان ساکن در منطقه شرق عربستان را، که غنیترین منطقه جهان به شمار میآید، بررسی کرده است. وجود نفت در منطقه شرقی عربستان، که شیعهنشین است، به این منطقه اهمیت بسیاری بخشید و با افزایش قیمت نفت، شیعیان این منطقه عاملی مهم و تأثیرگذار در تحولات عربستان تلقی شدند. نویسنده این موضوع را ذیل عنوان «شیعه در دوره نفت (1938-1990)» بررسی کرده و ادامه بحث را که به بیتوجهی سران حکومت سعودی به مناطق شیعهنشین مربوط میشود، در بخش «بیتوجهی به مناطق شیعه» دنبال نموده است. وضع قانونهای کاری برای محدود کردن کارگران شیعه، بهویژه در صنعت نفت، از اقدامات حکومت آل سعود بود که در بخش «قومگرایی کارگران»، بررسی شده است. این وضعیت به اعتصابهای شیعیان و درنتیجه تغییر قوانین یادشده منجر شد که مطالب مربوط به آن در «قومگرایی آرامکو» بیان شده است. «شهرهای نفت» و «شیعه و روند فعالیتهای ملی در عربستان سعودی» نام بخشهای دیگری از کتاب است که نویسنده وضعیت شیعیان در آنها را تا دوره معاصر بررسی کرده است
بیشتر