جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله‌ای که پیش رو داریم مبنی بر چهار بخش است:بخش اول:تفسیر و تبیین اجمالی آیات تبلیغ و اکمال و این بخش یک مقدمه و چهار فصل دارد.در فصل اول بررسی مهمترین واژه‌های آیات مورد بحث انجام گرفته است.در فصل دوم نقاط مشترک فریقین در آیات تبلیغ و اکمال بیان شده است. در فصل سوم سیاق آیه تبلیغ ذکر و بحث شده است. و در فصل چهارم سیاق آیه اکمال و نتیجه بیان شده است. بخش دوم:آیات تبلیغ و اکمال از دیدگاه روایات.بخش دوم دارای 7 فصل است. در فصل اول دیدگاه‌ها و اجتهادها درباره آیه تبلیغ که همه روایات و شأن نزول اصلی آن (بر اساس عقیده شیعه و اکثریت اهل سنت)بیان شده است. در فصل سوم روایاتی که شأن نزول این آیه را بیان می‌کنند از مصادر فریقین آورده شده است. در فصل چهارم روایات تسلیم بر امیر‌المومنین ذکر گردیده است. در فصل ششم روایاتی که تاجگذاری امیرالمومنین را در غدیر خم بعنوان جانشین رسول خدا بیان می‌کنند ذکر شده است.فصل هفتم هم بر احتجاجات مشتمل است. روایاتی که بیان می‌دارند که در طول تاریخ ائمه اطهار و یارانشان و حتی دشمنان اهل بیت به این روایات تمسک می‌کردند که حضرت علی جانشین برحق رسول خدا بوده‌اند. بخش سوم: آیات تبلیغ و اکمال از دیدگاه مفسران، این بخش هم دو فصل دارد. در فصل اول دیدگاه مفسران درباره آیه تبلیغ ذکر شده و در آن هم دیدگاه مفسران اهل بیت و دیدگاه مفسران اهل سنت بیان شده است. در فصل دوم هم، همین دیدگاه فریقین در مورد آیه اکمال بطور مستقل ذکر شده است.البته در هر دو فصل مفسران اهل سنت آنهایی که شأن نزول این آیات را در مورد غدیر ذکر کرده‌اند و آنهایی که ذکر نکرده‌اند بطور مستقل بحث شده است. بخش چهارم:شبهات، اشکالات و ابهامات: این بخش هم سه فصل دارد که در آن جمعا به 39 شبهه و اشکال و ابهام در مورد آیات تبلیغ و اکمال و حدیث غدیر پاسخ داده می‌شود. در فصل اول پاسخ به شبهات آیه تبلیغ. در فصل دوم پاسخ به شبهات آیه اکمال. در فصل سوم پاسخ به شبهات حدیث غدیر آمده است. علاوه بر آن خاتمه سخن و منابع این تحقیق در آن بیان شده است. نکته‌ای که قابل ذکر است، باید بگویم که همه ابحاث را در مورد این آیات نتوانستم انجام بدهم و هنوز هم این موضوع تشنه است و تحقیق بیشتری می‌خواهد. و همین‌طور جریان غدیر و روایات مربوط به آن (که ده‌ها روایت دارد)بررسی سندی می‌طلبد، پس محققان و دانشمندان بیایند و این بحثها را انجام دهند خصوصا کسانی که قرار است پایان‌نامه بنویسند بیایند و موضوع تحقیق‌شان را بحث امامت، روایات غدیر، جایگاه اهل بیت و ... قرار بدهند تا انشاء‌الله روزی این بشر بتواند از امر حقیقت و جوهره امامت و مصادیق واقعی آن یعنی اهل‌بیت آشنا گردد.

بخش اول:"کتاب شگفت" در آن محتوای کتاب نهج‌البلاغه از لحاظ کمیت، از این جهت که این کتاب تنها قسمتی از کلمات و فرمایشات مولی امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌باشد، سپس در این بخش نهج‌البلاغه از لحاظ کیفی، از جهت ویژگی بلاغت، فصاحت و چندجانبه بودن کلمات زیایی، تأثیر و نفوذ، اعترافات مخالفان، محدود نبودن سخنان حضرت به زمان و مکان بررسی شده است. بخش دوم: "الهیات و ماوراء‌الطبیعه" در آن مسائل مربوط به توحید و معرفت، الهیات و ماوراء‌الطبیعه مورد توجه قرار گرفته است. با تنوع این مباحث در نهج‌البلاغه که قسمتی از آنها از نوع مطالعه در مخلوقات و حکمت الهی می‌باشد ولی بیشتر بحثهای آن درباره توحید، بحثهای تعقلی و فلسفی است. سپس در این بخش ارزش تعقلات فلسفی در مسائل ماوراءالطبیعه، مقایسه و داوری نهج‌البلاغه با سایر مکتبهای فکری طرح شده است. بخش سوم: "سلوک عبادت" در آن عبادت از نظر اسلام، تلقی افراد از عبادت و درجات آن، عبادت از دیدگاه نهج‌البلاغه و ترسیم چهره عبادت و عباد در نهج‌البلاغه بیان شده است. بخش چهارم: "حکومت و عدالت" در آن اینکه مولی امیرالمومنین علی علیه‌السلام حساسیت خاص نسبت به مسئله حکومت و عدالت، اهمیت و ارزش فراوانی برای آنها قائل است، بررسی شده است.سپس در این بخش وظیفه توده مردم و نحوه برخورد با این مقوله، تأثیر اعتراف از طرف حکومت به حقوق مردم، نارسایی مفاهیم کلیسایی از نظر حقوق سیاسی، منطق نهج‌البلاغه در باب حق و عدالت، حکمران امانتدار است نه مالک؛مورد بررسی قرار گرفته است. بخش پنجم:"اهل بیت و خلافت" در آن سه مسئله اساسی، احقیت و اولویت اهل بیت علیهم‌السلام، انتقاد از خلفاء و سکوت تلخ، مداری حضرت علی علیه‌السلام و فلسفه آن، مطرح شده است. بخش ششم:"موعظه و حکمت" در آن مواعظ کتاب نهج‌البلاغه که بزرگترین بخش، تقریبا نیمی از آن را این بخش تشکیل می‌دهد. در این بخش مقایسه، عناصر موعظه‌ای نهج‌البلاغه مانند تقوا، زهد و پارسایی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس در این بخش با اهداف و ابعاد مختلف زهد آشنا می‌شویم. بخش هفتم با عنوان "دنیا و دنیاپرستی" در این بخش پایانی نقطه مقابل زهد، یعنی دنیاپرستی که سخت نفی گردیده است، نظر نهج‌البلاغه در مورد ترک دنیا، نوع رابطه انسان با جهان، ارزش دنیا از نظر قرآن و نهج‌البلاغه، وابستگیها و آزادگیها، خودزبانی و خودفراموشی و چند نکات در رابطه با تضاد دنیا و آخرت، تابع‌گرایی و متبوع‌گرایی بیان شده است. در نگاه کلی اگر بخواهیم سیر ارتباط فصول کتاب که استاد شهید از آن بخش و بخشها تعبیر فرمودند و چرا از این فصل (بخش) به دیگری منتقل می‌شود؟ این مسئله را مورد ارزیابی قرار دهیم باید گفت که محتوای کتاب مذکور از لحاظ ساختاری از سه قسمت تشکیل یافته است: 1-انگیزه تدوین و ضرورت آن 2-معرفی کتاب نهج‌البلاغه جایگاه و اهمیت آن 3-بررسی محتوای کتاب نهج‌البلاغه از لحاظ اصول و ارکان دین و مسائل مربوط به آن 4-موارد مربوط به قسمت اول در مقدمه کتاب آورده شده است. موارد مربوط به قسمت دوم در بخش اول آورده شده است.موارد مربوط به قسمت سوم به ترتیب در بخشهای دوم تا بخش هفتم آورده شده است که در بخش دوم، اولین رکن دین، توحید با عنوان "الهیات و ماوراء‌الطبیعه" سپس در بخش سوم مسائل مربوط به توحید با عنوان "سلوک و عبادت" بررسی شده است. در بخش چهارم مسائل مربوط به رکن دوم دین، عدل و ارزش عدالت، وظایف متقابل مردم و حکومت می‌باشد که با عنوان "حکومت و عدالت" در همان بخش بررسی شده است. در بخش پنجم مسائل مربوط به امامت که یکی از ارکان دین می‌باشد، با عنوان "اهل بیت و خلافت" بررسی شده است. در بخش ششم با عنوان "موعظه و حکمت" که بخش اعظم کتاب نهج‌البلاغه را تشکیل می‌دهد، بعد از بررسی کردن چند تا عنصر تشکیل دهنده موعظه سپس با پرداختن به یکی از آنها که مسئله زهد و پارسایی می‌باشد، در واقع این بخش مقدمه و آمادگی برای بخش هفتم قرار گرفته است؛به این معنی که درست است که بخش ششم در مورد زهد بحث می‌کند ولی در جای خودش وقتی که هدف زهد گفته شود روشن کننده مفهوم دینی‌پرستی که در بخش هفتم آمده است، نیز هست زیرا زهد نقطه مقابل دنیاپرستی می‌باشد.

إنّ مسأله تحدید وتنظیم النسل کما تقدم لا تعنی نظر أصحاب القوانین الوضعیه فحسب, أو علماء الطب والاجتماع وغیرهم, وإنما لا بد أن یکون للشرع أیضاً موقفٌ إزاءها، وإزاء الوسائل المستخدمه فی تحدید وتنظیم النسل على النسق الملائم والمنسجم مع أهداف ومضامین الشریعه الإسلامیه, لذلک سنعرض فی هذا الفصل إن شاء الله حکم کل طریقه من شأنها أن تکون حائلاً دون الإنجاب وإیجاد الأولاد، مع ذکر آثارها.حکم العزل فی الإسلام:عند المذاهب الأربعه:حصیله ما توصلنا إلیه -على سبیل الاختصار هنا- أن الأئمه الأربعه متّفقون على جواز العزل عن الزوجه إذا کان برضاها, أما إذا لم یکن برضاها فالأئمه الثلاثه مالک بن أنس، وأحمد بن حنبل، والنعمان أبو حنیفه، متّفقون على التحریم، بینما الشافعیه فی ذلک على وجهین، منهم من وافق الجمهور، ومنهم من خالفه فأجازه مطلقاً.( 1)دلیلهم على الجواز فی أصل المسأله: اعتماداً على جمله من الأحادیث الوارده عن النبی ? فی هذا الشأن وقد تقدم ذکرها، منها: عن جابر أنه قال: کنا نعزل على عهد رسول الله ? فبلغ ذلک رسول الله فلم ینهانا.( 2)ومنها: ما رواه البخاری ومسلم فی الصحیحین، وأیضاً الترمذی, وابن ماجه فی السنن, عن جابر ? قال: کنا نعزل على عهد رسول الله و القرآن ینزل.(3 ) وغیرها من الروایات التی تدل على جواز العزل لفظاً أو تقریراً. وأمّا دلیل شرط رضا الزوجه عندهم، ما ورد عن عمر بن الخطاب قال: نهى رسول الله ?أن یعزل عن الحره إلا بإذنها.(4 )وکذا تدخل تحت قاعده (لا ضرر ولا ضرار) وتقریب الاستدلال: أن للزوجه فی الولد حقًّا مع الزوج، وفی تفویت هذا الحق إضرار بها. ثم إن العزل من شأنه أن یفوت علیها لذه الجماع، فإن عزل عنها بدون رضاً منها فقد أضر بها.

یتکون بحث حیاه أمهات المعصومین من أهل البیت (علیهم السلام) من مقدمه وتمهید وبابین. ? الباب الأول یضم فی ثنایاه حیاه أمهات أصحاب ألکساء (علیهم السلام) موزعا فی أربعه فصول ? ? الفصل الأول: أم خاتم الأنبیاء والمرسلین (صلى الله علیه واله وسلم).? الفصل الثانی: أم سید الأوصیاء أمیر المومنین (علیه السلام). ? الفصل الثالث: أم سیده نساء العالمین (سلام الله علیها).? الفصل الرابع: أم السبطین الحسن والحسین (علیهم السلام).? الباب الثانی: یضم حیاه أمهات الائمه المعصومین التسعه من ذریه الأمام الحسین (علیه السلام)، ویقع فی فصلین:? الفصل الأول: حیاه أمهات الائمه السجاد والباقر والصادق (علیهم السلام); على أنّ أم الأمام السجاد من الجواری ولکنها تشرفت بالاقتران بأحد سیدی شباب أهل الجنه وأنها تنحدر من سلاله ملوک فارس و کذلک بالنسبه للسیدتین أمیّ الباقر والصادق (علیهما السلام) فإنهما قرشیتان تنحدران من ربوع مکه المکرمه ومن قبیله قریش، شأنهما شأن أصحاب الکساء (علیهم السلام).? الفصل الثانی: حیاه أمهات الائمه الکاظم والرضا والجواد والهادی و العسکری والمهدی المنتظر وکل تلک السیدات المبارکات هنّ جواری جاءت بهن المشیئه الألهیه من أقاصی الدنیا البعیده ; بلاد الترک والروم و الأندلس وشمال أفریقیا وغیرها لیکنّ أوعیه مبارکه لحمل ذریه رسول الله المعصومین(علیهم السلام).? نتیجه البحث: تبین من خلال البحث أن تعداد أمهات المعصومین من أهل البیت (علیهم السلام) ثلاث عشره إمرأه مخدره جلیلهً، تمثل الطائفه الأولى منهنّ نساء مکه وقریش فیما تنتمی الطائفه الثانیه إلى الأمم الأخرى أمثال فارس والروم والأندلس وشمال أفریقیا. ولوحظ إن من بین تلک النساء المبارکات الصدّیقه فاطمه وهی المعصومه الوتر على إن کل تلک النساء فاضلات وعفیفات وامتزن بالطهاره والعفه ولهنّ دور ملحوظ فی تربیه اولادهن المعصومین علیهم السلام.

نوشته حاضر داراى یک مقدمه و پنج فصل و خاتمه مى‏ باشد. در فصل اول طرح تحقیق که مطالبى چون بیان مسأله، هدف، ضرورت و پیشینه تحقیق و سوالات اصلى و فرعى و فرضیه تحقیق بیان گردیده است. و سپس بحث مفاهیم و کلیات مورد توجه واقع ‏شده که ابتدا واژه ‏هاى مورد نظر و به کار رفته در این تحقیق، معنى و مقصود از آنان بیان شده است.فصل دوم با عنوان گزیده ‏هاى از زندگى و فضایل حضرت زهرا(س) مى‏ باشد که در آن به شرح زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام چون: ولادت، نام‏ ها و القاب و اوان خردسالى و ازدواج حضرت اشاره گردیده و با استناد به منابع حدیثى و روایى معتبر شیعه و اهل سنت از فضایل و عظمت حضرت زهرا چون: عصمت، کرامت، محدّثه بودن حضرت، علم و دانش و عبادت حضرت سخن به میان آمده و در ادامه جایگاه و منزلت حضرت صدیقه فاطمه زهرا علیهاالسلام در پیشگاه رسول خدا صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله و امام على علیه‏ السلام بیان گردیده است.فصل سوم با عنوان: رحلت رسول خدا و اوضاع اجتماعى سیاسى مدینه آغاز و با تشریح و بررسى فضاى سیاسى مدینه در هنگام در گذشت رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله و جناح‏ ها و گروه هاى موجود در آن و تلاش‏ هاى هریک براى دستیابى به خلافت و حکومت ادامه یافته و به تشکیل سقیفه و عدم مشروعیت آن اشاره گردیده و به موضعگیرى امام على علیه‏السلام پس از حادثه سقیفه، پرداخته شده است.فصل چهارم که بخش مهم این نوشته است با عنوان: نمونه‏ هاى از مواضع سیاسى عملى حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز گردیده است، در این فصل ابتدا سیاسى بودن برخورد و اعتراضات حضرت زهرا علیهاالسلام مورد بحث و بررسى قرار گرفته و بدین مناسبت بحث فدک مطرح و مورد تحلیل قرار گرفته است. با اثبات اینکه برخورد و اعتراضات حضرت زهرا علیهاالسلام بر علیه خلیفه سیاسى و در دفاع از امامت و ولایت بوده است به نمونه ‏هاى عینى دفاع آن حضرت از ولایت پرداخته‏ ایم که در این مورد چهار نمونه مهم از موضعگیرى آن حضرت را برشمرده‏ ایم که عبارتند از: 1ـ سخنرانى حضرت در برابر خلیفه در جمع مهاجرین و انصار. 2ـ رفتن به خانه‏ هاى انصار جهت گرفتن بیعت براى امام علیه ‏السلام 3ـ اعتراض حضرت زهرا علیه االسلام بر خلیفه در قالب حزن و اندوه. 4ـ سخنرانى در جمع زنان مدینه.فصل پنجم با عنوان: اصول و مبانى سیاسى مستخرج از سیره سیاسى حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز گردیده که پنج اصل مهم: 1ـ رابطه دیانت و سیاست در سیره سیاسى حضرت، 2ـ قاطعیت در مسیر حاکمیت حق ، 3ـ زمان‏شناسى حضرت زهرا(س)، 4ـ تلاش بر جداناپذیرى قرآن و اهلبیت. در زندگى سیاسى آن حضرت، 5 –فرهنگ شهادت‏ طلبى مورد توجه واقع گردیده و به عنوان الگو بردارى از سیره سیاسى آن حضرت معرفى شده است.در خاتمه به جمع ‏بندى و نتیجه ‏گیرى از مطالب پرداخته شده است و اینکه:حضرت زهرا علیهاالسلام نقش عمده در پاسدارى، حفظ و معرفى ولایت و امامت امام على علیه ‏السلام با استناد به قرآن و سنت رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏ آله داشته است

بنابراین این تحقیق در یک مقدمه و چهار فصل تنظیم شده است. در مقدمه، موضوعاتی چون تبیین موضوع، اهداف تحقیق، روش تحقیق، پیشینه تحقیق، فرضیه‌های تحقیق، خلاصه تحقیق و پیشگفتار مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل اول، کلیات بحث مثل معانی عدل، مقصود از ظلم، جایگاه عدل الهی در جهان‌بینی اسلامی، افتراق متکلمان مسلمان در مساله عدل الهی، فواید و آثار اعتقاد به عدل الهی در زندگی فردی و اجتماعی، عدل الهی و مساله حسن و قبح ذاتی افعال طرح شده است. در فصل دوم با عنوان "عدل تکوینی از دیدگاه امام علی" موضوعاتی از قبیل احسن بودن نظام عالم، عبث نبودن آفرینش، رابطه عدل الهی و شرور طبیعی، آزمایش و ابتلاء، عدالت در تقسیم رزق از دیدگاه امام علی تحقیق و بررسی شده است. در فصل سوم با عنوان "عدل تشریعی از دیدگاه امام علی" مکلف بودن انسان، رابطه میان حق و تکلیف بررسی شرور اخلاقی از دیدگاه امام علی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. سرانجام در فصل چهارم با عنوان"عدل جزایی از دیدگاه امام علی مباحث مانند عدل الهی و اختیار انسان، قضا و قدر و اختیار انسان، عدل الهی و ثواب و عقاب اخروی و عدل و فضل مورد بحث و تفحص قرار گرفته است.

رساله حاضر با موضوع تفسیر تطبیقی آیات غدیر در چهار فصل تدوین شده است : فصل اول ، شامل چهار گفتار است. در گفتار اول از کلیات بحث شده و در گفتار دوم مفاهیم لغوی و اصطلاحی امام و امامت، خلافت، عصمت، تفسیر و در گفتار سوم به مبانی مشترک تفسیری فریقین پرداخته شه است، در گفتار چهارم مبانی مختص فریقین بحث شده است. فصل دوم، شامل آیه تبلیغ (قبل از غدیر) در چهار گفتار، در گفتار اول آیه تبلیغ از دیدگاه مفسران بررسی شده و در گفتار دوم آیه تبلیغ از دیدگاه روایات و در گفتار سوم به بحث غدیر پرداخته شده و در چهارمین کفتار به نقد و بررسی شبهات حدیث غدیر پرداخته شده است. در فصل سوم ، آیه اکمال (حین غدیر) در طی سه گفتار از دیدگاه مفسران، دیدگاه روایات در باره آیه اکمال، بررسی شبهات آیه اکمال. در فصل چهارم آیه سئل سائل (بعد از غدیر) در سه گفتار بررسی شده در گفتار اول دیدگاه مفسران مطرح گردیده و در گفتار دوم روایات بیان شده و در گفتار سوم به بررسی شبهات آیه پرداخته شده است. در هر یک از فصول ابتدا آیهمربوطه را آورده، سپس واژگان مهم آیه را معنی نموده و در ادامه دیدگاههای مفسرین اهل سنت و شیعه و روایات اهل سنت و شیعه و همچنین به بررسی شبهات پرداخته شده است.

مسأله بیان فضایل اهل بیت(ع) از صدر اسلام تاکنون، فراز و نشیب‌های مختلفی را پشت ‌سر گذارده و با دو جریان متفاوت از جهت نشر و کتمان، مواجه بوده است و این تحقیق به بررسی ابعاد مختلف این موضوع تا دوره زوال مروانیان پرداخته است. مهم‌ترین معرّف فضایل اهل‌بیت(ع)، قرآن کریم است که ویژگی‌هایی مانند عصمت و حاملان علم کتاب را برای ایشان بیان کرده و به صورت مکرر از ایشان تجلیل نموده و بشارت‌های متعددی برای آنان بیان می‌کند. همچنین قرآن کریم دستورِ اطاعت از اهل‌بیت را صادر کرده و از مخالفت با آنان برحذر داشته است. اساساً مواردی مانند ولادت در کعبه، تربیت در دامان وحی و جزء خاندان پیامبر بودن، نشان از تقدیر الهی بسیاری از فضایل برای اهل بیت است. گفتار و رفتار نبوی نیز حاکی از اهتمام پیامبر در نشر فضایل اهل بیت(ع) می‌باشد؛ ایشان با بیان مکرر فضایل، توصیه به محبت، نهی از مخالفت، دستور به اطاعت و همچنین تصریح به رهبری در مواضع متعدد، و از سوی دیگر با احترام ویژه به اهل بیت، ایجاد عقد برادری، و تزویج فاطمه به امام علی، در گفتار و رفتار، تلاش گسترده‌ای در نشر فضایل اهل بیت(ع) داشته است. اما در مقابل، جریان دیگری در جهت کتمان فضایل اهل بیت حرکت نموده است. نشانه‌های آغاز چنین حرکتی از همان ابتدا در قرآن، کلام نبوی و تاریخ کاملاً مورد اشاره قرار گرفته است. در بیان عوامل زمینه‌ساز این جریان می‌توان به کینه از رسول خدا، حسادت، ناآگاهی و دنیاطلبی برخی از مسلمانان اشاره کرد. این افراد با اقدامات سیاسی، نظامی، فرهنگی و اقتصادی، در تمام دوران بعد از وفات رسول خدا و حکومت امویان و مروانیان، علاوه بر فشار بر اهل بیت(ع)، تلاش‌های فراوانی نیز در جهت کتمان فضایل ایشان انجام داده‌اند که آثار ناگواری هم به دنبال داشته است.