جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه فلسفه علم با کارکردهای خاص خود، علوم و معارف بشری از آن جمله علوم انسانی را با مسایلی جدی مواجه ساخته است . در حوزه علوم اسلامی از آن به عنوان فلسفه های مضاف یا معرفت های درجه دوم یاد کرده اند .فلسفه علوم قرآنی به عنوان یکی از معرفت های درجه دوم درصدد آن است که مبادی و مبانی دانش علوم قرآنی را مورد ارزیابی و تنقیح قرار دهد.روش شناسی تحقیق در علوم قرآنی به مثابه یکی از مسایل مطرح در این حوزه بر آن است که به ما کمک نماید تا بتوانیم روش ها و رویکردهای پژوهشی شکل گرفته در این دانش اسلامی را کشف و بررسی نماییم.با تکیه بر چنین موضوعی می توان به این نتایج دست یافت :1 ـ مطالعات و تحقیقات زیادی در دانش علوم قرآنی به وسیله روش های مختلف شکل گرفته است .2 ـ امکان استفاده از روش های پژوهشی چوننقلی ، عقلی ، تحلیلی ، تطبیقی، میان رشته ای و ... در علوم قرآنی وجود دارد .3 ـ هر یک از پژوهشگران و اندیشمندان علوم قرآنی از روش یا روش های خاص خود برای بررسی مباحث علوم قرآنی بهره جسته اند. از این مطلب می توان به بحث مهم کثرت گرایی روش شناختی در این حوزه معرفتی دست یافت .4 ـ در هر یک از الگوهای روش شناختی مطرح در این رساله، با روشهای متعددی مواجه هستیم : سیوطی بیشتر از روش های نقل و اقتباس کمک گرفته است . زرقانی به جهت رواج شبهات مختلف در اطراف هر موضوع قرآنی ، روش های تحلیلی و انتقادی را ترجیح داده است . آیت الله خویی از روشهای نقلی ، عقلی ، تحلیلی ، تطبیقی و میان رشته ای مدد جسته است . علامه طباطبایی با نگرش فلسفی و منطقی ، روش های تحلیلی و استدلالی و میان رشته ای را برگزیده است . آیت الله معرفت نیز با رویکردی جامع نگر به تحلیل مباحث علوم قرآنی پرداخته است ، هم تقریبا توجه به اصول و فنون روش شناختی در تحقیقات ایشان به چشم می خورد و هم از روش‏های مختلف پژوهشی چون : نقلی و تاریخی ، عقلی و استدلالی ، توصیفی و تحلیلی ،تطبیقی و میان رشته ای و ... بهره جسته است .

شیعه‌شناسی به رشته‌ای اطلاق می‌شود که از مجموعه‌ی مسائل به هم ‌بافته‌ی یک جمعیت مذهبی به نام شیعه بحث می‌کند. از نحوه‌ی پیدایش و شکل‌گیری آن در تاریخ اسلام، از چگونگی بسط و گسترش آن در میان اقوام مختلف عرب و عجم، از شاخه‌ها و نحله‌ها، رهبران و دانشمندان، منابع و متون، معارف ودانش‌ها، آموزه‌ها، آیین‌ها، اصول عقیدتی، نقش تاریخی و تمدنی و نیز وضعیت فعلی شیعیان در جغرافیای مسکون. این رشته معرفتی بین رشته‌ای بوده و در میان دانش‌های الاهیات و علوم‌اجتماعی جای گرفته و این دو را به یکدیگر پیوند می‌دهد و با توجه به همین موضوع، به لحاظ روش‌شناسی و تکنیک‌های مورد استفاده رشته‌ای بینابین می‌باشد. یعنی هم از روش‌های الاهیاتی استفاده می‌کند و هم از روش‌های علوم‌اجتماعی. در یک تقسیم‌بندی دانش شیعه‌شناسی به سه رشته‌ی الاهیات شیعی با گرایش‌های: تفسیر، حدیث، فقه، اخلاق و کلام، رشته‌ی تاریخ تشیع با گرایش‌های: تاریخ پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع)، تاریخ دولت‌ها و حکومت‌های شیعی، تاریخ اجتماعی شیعیان و نقش شیعیان در تمدن اسلامی و رشته‌ی مطالعات فرهنگی- اجتماعی شیعیان با گرایش‌های: جمعیت‌شناسی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی شیعیان قابل تقسیم است. گرایش-های مربوط به رشته‌ی الاهیات شیعی مستند به متون بوده و پژوهشگران این علوم در بررسی موضوعات مورد مطالعه‌ی خود از روش‌های اسنادی/ کتابخانه‌ای و تفسیری با رویکردهای نقلی، عقلی و یا ترکیبی استفاده می‌نمایند. گرایش‌های مربوط به رشته‌ی تاریخ تشیع، مستند به گزارش‌های تاریخی هستند و پژوهشگران این عرصه در بررسی مسائل مورد مطالعه ی خود از روش های اسنادی/ کتابخانه ای با رعایت قواعد تاریخ نگاری اسلامی شیعی بهره می برند. گرایش های مربوط به رشته ی مطالعات فرهنگی اجتماعی شیعیان با پژوهش در واقعیت ها و نمودهای خارجی همراه هستند و پژوهشگران این علوم از روش های کمی و کیفی، میدانی و مشاهده ای، اسنادی و یا از ترکیبی از دو یا چند روش نام برده شده استفاده می نمایند.