جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فصل دوم به تحریف قرآن نزد اهل تسنن می‌پردازد. تحریف قرآن نزد اهل تسنن به دو صورت متصور است: اول تحریف غیر صریح که موضوعش علوم قرآن است؛ یعنی مباحثی که قرآن را به سمت تحریف می‌کشاند، نه قول به تحریف صریح قرآن. نویسنده این مطلب را ضمن چهار مبحث مطرح کرده است: حروف هفت‌گانه، جمع قرآن، قرائات قرآنی و نسخ تلاوت. در میان مباحث، گاهی ملاحظات و اعتراضاتی را بر جزئیات مطروحه در میان مباحث شاهدیم. نویسنده وجه ارتباط میان این مبحث و تحریف قرآن را هم در همین قسمت ذکر می‌نماید. او در نهایت و پایان هر مبحث، نظر شیعه درباره اهم مسائل را هم مطرح می‌کند تا مقارنت و مقایسه و در نهایت قضاوت (میان مذهب اهل‌بیت (ع) و عامه) برای خواننده آسان‌تر شود. اما درباره نظریات وهابیان صرفا بر بیان مسائل عجیب و غریب و نوادر سخنانشان تأکید شده است. تا اینجا اولین قسمت از مباحث فصل دوم (قول به تحریف غیر صریح) مطرح شده است و از اینجا به بعد دومین بخش اصلی از مباحث بخش دوم؛ یعنی مباحث مربوط به تحریف صریح را بیان می‌دارد. در این بخش، سوره‌های اضافه و یا کم‌شده از قرآن یا آیات افزوده یا کم‌شده و... بیان می‌گردد و همچنین بازی‌ای را که سلف وهابیت درباره قرآن راه انداخته و... بیان می‌گردد. ازاین‌رو نویسنده در فصلی جداگانه به این پرداخته که چه کسانی از سلف آنان به تحریف قرآن معتقد بوده‌اند. سپس در ادامه همین فصل، در فصلی دیگر اعترافات و شهادات علمای بزرگ اهل سنت به اینکه بعضی صحابه و برخی تابعین به تحریف قرآن معتقد بوده‌اند، ذکر می‌گردد. این شهادات و اعترافات به‌صورت مستند از کتاب‌های آنان اخذ شده و به آنها ارجاع داده می‌شود

نویسنده در این کتاب، به بررسی تهمتی که وهابیان راجع به اعتقاد شیعه به تحریف قرآن مطرح کرده‌اند، پرداخته است. وی در جاهایی از کتاب، اعتقاد بسیاری از بزرگان اهل تسنن مبنی بر اعتقاد صحابه به تحریف قرآن را ذکر کرده است و گفته اگر چنین باشد، بر مبنای سخن سلفیان، بزرگان آنان نیز باید کافر و مشرک باشند. فصل اول از تحریف قرآن نزد شیعه بحث می‌کند و بحث در آن مفصل و مستوفی است. در همین فصل، حرف‌های عجیب و غریب وهابیان و نسبت‌های ناروای آنان به شیعه هم بیان می‌شود. بخش دوم کتاب درباره تحریف قرآن نزد اهل سنت می باشد که ادامه آن در جلد دوم و سوم بحث شده است.

فصل دوم به تحریف قرآن نزد اهل تسنن می‌پردازد. تحریف قرآن نزد اهل تسنن به دو صورت متصور است: اول تحریف غیر صریح که موضوعش علوم قرآن است؛ یعنی مباحثی که قرآن را به سمت تحریف می‌کشاند، نه قول به تحریف صریح قرآن. نویسنده این مطلب را ضمن چهار مبحث مطرح کرده است: حروف هفت‌گانه، جمع قرآن، قرائات قرآنی و نسخ تلاوت. در میان مباحث، گاهی ملاحظات و اعتراضاتی را بر جزئیات مطروحه در میان مباحث شاهدیم. نویسنده وجه ارتباط میان این مبحث و تحریف قرآن را هم در همین قسمت ذکر می‌نماید. او در نهایت و پایان هر مبحث، نظر شیعه درباره اهم مسائل را هم مطرح می‌کند تا مقارنت و مقایسه و در نهایت قضاوت (میان مذهب اهل‌بیت (ع) و عامه) برای خواننده آسان‌تر شود. اما درباره نظریات وهابیان صرفا بر بیان مسائل عجیب و غریب و نوادر سخنانشان تأکید شده است. تا اینجا اولین قسمت از مباحث فصل دوم (قول به تحریف غیر صریح) مطرح شده است و از اینجا به بعد دومین بخش اصلی از مباحث بخش دوم؛ یعنی مباحث مربوط به تحریف صریح را بیان می‌دارد. در این بخش، سوره‌های اضافه و یا کم‌شده از قرآن یا آیات افزوده یا کم‌شده و... بیان می‌گردد و همچنین بازی‌ای را که سلف وهابیت درباره قرآن راه انداخته و... بیان می‌گردد. ازاین‌رو نویسنده در فصلی جداگانه به این پرداخته که چه کسانی از سلف آنان به تحریف قرآن معتقد بوده‌اند. سپس در ادامه همین فصل، در فصلی دیگر اعترافات و شهادات علمای بزرگ اهل سنت به اینکه بعضی صحابه و برخی تابعین به تحریف قرآن معتقد بوده‌اند، ذکر می‌گردد. این شهادات و اعترافات به‌صورت مستند از کتاب‌های آنان اخذ شده و به آنها ارجاع داده می‌شود. سومین فصل از کتاب، به سهم شیعه در حفظ قرآن از تحریف و حفظ آن به همان شکل استوار اولیه‌اش می‌پردازد. در خلال این مباحث برای ما روشن می‌شود که جمع و تدوین و املا و نقطه‌گذاری به نقاط اعراب اولا و نقاط اعجام ثانیا، همچنین بازگرداندن صیاغ نقاط با برخی اضافات به خط مصحف و همچنین تطویر خط نسخی به این خطی که می‌توان علامات روی آن گذاشت و... از مراتب تدرج کمالی خط قرآن است که در صیانت و حفظ آن کمک کرده است. اینها کارهایی است که تنها، مردان شیعه به آن قیام کرده‌اند و ازاین‌رو در حفظ این کتاب کریم از بازیچه شدن و تغییر، ممتازند. (این کتاب همه فصل دوم نیست و بخشی از آن است).

اندرو ريپين، يکي از برجسته‌ترين قرآن‌پژوهان معاصر، در مقالات متعدد، آيات 95 انبياء، 40 اعراف، 24 نبأ و چالش‌هاي پيش‌روي مفسران در تعامل با ساختارهاي نحوي دشوار يا واژگان غريب اين آيات و نقش اختلاف قرائات در اين روند را بررسي كرده است. او نيز مانند ساير خاورشناسان شکاک، اسانيد روايات اسلامي را به‌طور کلي بي‌اعتبار دانسته و نسبت دادن قرائات به مراجعي از نسل نخست مسلمانان را جعلي و تنها عاملي براي اعتبار بخشيدن به اين قرائات مي‌داند. ريپين تأثيرپذيري از مفاهيم عهديني و انگيزه‌هاي عقيدتي ـ کلامي را در پيدايش قرائات مختلف در بازه‌اي از زمان، که به تثبيت نهايي متن قرآن انجاميد، مؤثر مي‌داند. در اين جستار، ديدگاه‌هاي وي در زمينة خاستگاه اختلاف قرائات و کارکرد اصلي آن تبيين و نقد شده است.

از جمله وجوه اعجاز قرآن، پيش‌گويي‌هاي تاريخي آن است. آيات ابتدايي سورة روم از معروف‌ترين پيش‌گويي‌هاي قرآن كريم است. با اين حال، اين آيات بر اساس قول مشهور، قول غيرمشهور و روايت کتاب الکافي، داراي سه نوع قرائت است که مبتني بر هر کدام از آنها، تفسير آيات نيز تغيير مي‌کند. اين مقاله به روش «توصيفي و تحليلي» به ارزيابي تاريخي اين پيش‌گويي پرداخته و راه‌کارهاي جمع بين اين تفاسير را تعيين کرده است نتيجة اين پژوهش نشان مي‌دهد اشکالاتي که بر تفسير مشهور گرفته شده از اعتبار کافي برخوردار نيست. همچنين در صورت حل اشکالات وارد بر توجيه تأويلي بودن روايت كتاب الكافي، مي‌توان بين تفسير مشهور به عنوان ظاهر آيه و اين روايت و تفسير غيرمشهور به عنوان تأويل آيه جمع بست. در نهايت، حتي در فرضي که اين سه دسته تفسير با همديگر قابل جمع نباشند، هر يک متضمن يک پيش‌گويي است که به وقوع پيوسته و خود دليل قاطعي بر اثبات اعجاز قرآن است.

کلمات ائمه اطهار(ع) پس از قرآن کریم، گرانقدرترین میراث دین مبین اسلام است که قابلیت آن را دارد در حوزه‌های مختلف علوم بشری مورد استفاده قرار گرفته و بعنوان مبنایی برای مطالعات بنیادین و کاربردی در نظر گرفته شود،‌ به شرط آنکه بتوان دیدگاه‌ها و مبانی نظری ائمه اطهار(ع) را از خِلال تجزیه و تحلیل گفتار ایشان و با استفاده از روش‌های علمی و دقیق بازشناسی نمود.

ازجمله پیش نیازهای تفسیر قرآن در اختیار داشتن قرائت ابلاغ شده از سوی پیامبر است از نظر علامه طباطبائی(ره) این قرائت اکنون در میان قرائت های مختلف پنهان است و به همین جهت برای بازیابی آن به قرائت های مختلف توجه کرده و با توجه به آنها تفسیر گران سنگ المیزان را نگاشته است. وی با رد تواتر قرائات و تنها مشهور دانستن آنها و منحصر ندانستن قرائت صحیح در قرائت عاصم، به قرائت های دیگر نیز توجه دارد؛ چراکه به باور ایشان سه خصیصه صحت سند، موافقت با قواعد عربی و مطابقت با رسم مصحف در این قرائات وجود دارد. از نظر علامه، قرائن بازیابی قرائت پیامبر عبارت اند از: أفصحیت، سیاق آیات، قواعد صرفی، سازگاری با مفاد آیات، دلیل عقلی و نیز روایات.وی بر پایه روایات معصومین(ع) بر این باور است که ایشان به پیروی از قرائت مشهور فرمان داده اند و لذا از قرائت منسوب به ائمه(ع) تنها به عنوان مؤید یا به عنوان تفسیر آیات استفاده می کند.

بدون تردید، یکی از آفت ‌های خطرناکی که دامنگیر تفاسیر ماثور و روایات تفسیر شده، اندیشه ‌های غلوآمیز راویان است که چه بسا در پاره ‌ای موارد به جعل حدیث یا تحریف معنوی و تاویل ناروای آیات قرآنی منتهی شده‌ است. مسلما در شناخت این پدیده به ویژه در قلمرو روایات تفسیری دشوارهایی وجود دارد؛ از جمله این که مفهوم دقیق غلو و مرز آن با فضایل واقعی پیشوایان معصوم دینی (ع)، معیارهای تشخیص غالیان و اعتقادات آمیخته به غلو آنان و نیز راویان غالی یا متهم به غلو چندان روشن نیست. برخی از پرسش هایی که در این مقاله به آنها پرداخته شده، به این قرار است: غالیان در جعل روایات تفسیری و یا تاویلات باطل چه نقش و تاثیری داشته ‌اند؟ شمار راویان متهم به غلو و نیز روایات غلوآمیز آنان چقدر است؟

خواجه شمس الدین محمد شیرازی مشهور به حافظ از بزرگترین شاعران ادب پارسی است. او در قرن هشتم هجری می زیسته است. در زمان او علم قرائت قرآن یکی از علوم رایج بوده است. وی علاوه بر شاعری، ملک القراء، استاد قرائت و مفسر قرآن بوده است. او هم چنین به اختلاف قرائات قاریان قرآن آگاه بوده و قرآن مجید را از حفظ در چهارده روایت از روایان قراء سبعه قرائت می کرده است. در این مقاله، سیر تطور و تدوین قرائات قراء قرآن و شخصیت قرآن پژوهی حافظ به طور مختصر مورد بررسی قرار گرفته است.

قرائت قرآن که بر هر مسلمانی واجب است، از اصول و قواعد لازم الاجرایی برخوردار است تا حروف، کلمات و جملات قرآن، صحیح و درست خوانده شده و لفظ و معنای قرآن به خوبی ادا و منتقل گردد. به صحیح و درست خوانده نشدن این عناصر، «لحن» گفته می شود و دارای علل و اسبابی است که شناخت آنها، کمک بسزایی به آسیب شناسی خطاهای قرائت قرآن توسط قاریان می کند.در این مقاله ابتدا تلاش شده است که لحن از نظر لغت و اصطلاح به اختصار توضیح داده شده و سپس اقسام و انواع لحن از جهات مختلف ذکر شود و پس از نگاهی اجمالی به پیشینه بحث، به ذکر گونه های مختلف اسباب و علل وقوع لحن در قرائت قرآن پرداخته می شود. برخی از این اسباب، عدم آشنایی قاری به احکام قرائت، عدم آشنایی قاری به تفسیر، عدم آشنایی قاری به قواعد نحوی و صرفی، عدم آشنایی قاری با لحن بیان (تنغیم)، مشکلات رسم الخطی و ... است.