جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از آیات مورد استناد دانشوران شیعی در جهت وجوب مودّت به اهل‌بیت (علیهم السلام) و اطاعت از آنان؛ و نیز اثبات امامت ائمه معصومین (علیهم السلام)، آیه23/ شوری معروف به آیه «مودّت» است؛ ابن‌تیمیه از جمله دانشوران اهل سنت است که با طرح شبهات متنوع تاریخی، مفهومی، مصداقی، ادبی و کلامی؛ تلاش نموده است تا مفهوم واقعی تعبیر«موده فی القربی» را، محدود به حفظ رابطه خویشاوندی با خویشان پیامبر(ص) و عدم آزار رسانی به آنان نماید؛ و دلالت این آیه بر لزوم رجوع مردم به اهلبیت (علیهم السلام) برای آگاهی از تفسیر قرآن و دین و پذیرش امامت آن بزرگواران را منکر شود؛ از این رو این نوشتار که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، به قصد اثبات بنیادی ترین ارمغان واقعه غدیر (یعنی محبت به اهل بیت و قبول امامت آنان) تدوین یافته؛ در پی پاسخ به این پرسش است: شبهات ابن تیمیه درباره آیه مودّت و نقد وارد بر آنها چیست؟ یافته‌های پژوهش حاکی از این است که: ابن‌تیمیه در هریک از امور پیرامونی آیه «مودّت»:(شأن نزول، مکان نزول؛ مفاهیم، مدالیل و مصادیق و...)، ایجاد شبهه نموده؛ و مدعی اجماع بر تکذیب روایات متواتر موافق با دیدگاه شیعه گردیده، و درستی گفتار علامه حلّی، و دلالت ادله عقلی قطعی و سیاق آیه بر دیدگاه شیعه را مورد تردید و انکار قرار داده‌است؛ وی در مقام تفسیر آیه «مودّت»، بر مبنای متعصبانه خویش، به گونه‌ای مرتکب تفسیر به رأی شده که حتّی اقوال افراد شاخص مورد وثوق خویش مانند ابن‌عباس، طبری، حاکم نیشابوری و... را نیز انکار نموده‌است؛ در ضمن، اموری همچون: وجود اجماع بر قول شیعه، نقل روایات متواتر همخوان با دیدگاه شیعه در منابع معتبر اهل‌سنت، و...؛ موجب بطلان قول ابن‌تیمیه و صحّت قول شیعه خواهند بود.

آیه 23 سوره مبارکه شوری:«ذلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏ وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ» معروف به آیه مودت، در فراز میانی­اش از مخاطبان درخواست می‌کند که به قربی مودت نمایند:«الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى».‏ در تفسیر این فراز دیدگاه­های مختلفی مطرح شده که رویکرد غالب در اکثر آن‌ها نقلی و برون‌متنی است و کمتر موردی یافت می‌شود که به قرینه­ای درون متنی استناد شده باشد. این موضوع نگارنده را بر آن داشت به ارزیابی قابلیت متن در ارائه چنین قرائنی بپردازد. در راستای بررسی این شاخصه، به‌نظررسید اقدام هنجارگریزانه متکلم در برقراری نسبت بین دو مقوله «مودت» و «قربی» با استفاده از حرف اضافه «فی»، شاید بتواند به‌عنوان قرینه­ای درون‌متنی ایفای نقش نماید؛ این رو نوشتار حاضر با استناد به منابع کتابخانه­ای و با روش توصیفی- تحلیلی با هدف بررسی پیامدهایی که این نسبت‌سازی به‌لحاظ بار معنایی به‌عبارت حمل می­کند سامان یافت. از آن‌جا که برای وقوف به بار معنایی برآمده از این نسبت‌سازی اطلاع از معانی حرف اضافه «فی» لازم می‌نمود، از انگاره شناختی برای این مهم استفاده گردید، الگویی که به‌دلیل روشن‌نمودن مبنای تجربی ساختارهای مفهومی، تبیین گویاتری از معانی آن‌ها ارائه می‌دهد. با مطالعه الگوی شناختی و نحوه کاربست آن در معناشناسی حرف اضافۀ «فی» به‌تدریج این فرضیه در ذهن قوت گرفت که با نظرداشت به قابلیت­های کارکردی که انگاره شناختی درباره معنای حرف اضافه «فی» می‌شناساند، دیدگاه دال بر مودت­ورزی به ائمه، می‌تواند به‌عنوان دیدگاهی با قرینه­پذیری درون‌متنی مطرح گردد؛ از این رو در نوشتار پیشرو درصدد طرح و تقویت این فرضیه هستیم که اگر متکلم درصدد بیان محبت­ورزی به ائمه می‌بود، به­احتمال زیاد در صورت‌بندی مقصود خود، از تعبیری مشابه عبارت همین آیه یعنی «الموده فی القربی» استفاده می‌کرد.

این کتاب فقه استدلالی در بیان اقسام ولایات است که در سنه 1395 قمری منتشر شده و پس از بیش از 40 سال مجدداً چاپ شده است.

کتاب حاضر درباره حضرت زهرا سلام الله علیها و ذکر برخی از ویژگی های ایشان و عنایات ویژه ای که خداوند به ایشان داشته است می باشد.

کتاب «موسوعة أهل البیت علیهم السلام» نوشته علی آشور، که به بررسی زندگی چهارده معصوم در بیست جلد می پردازد. جلد اول و دوم این کتاب به موضوع پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص) می پردازد. برخی از عناوین مرتبط با جلد دوم شامل: نص النبی الاعظم علی خلفائه (ع)، انواع النصوص علی اهل البیت (ع)، دلالة حدیث الامام علی الخلافة، دلالة حدیث الثقلین علی الخلافة، توسل النبیا (ع)، توسل موسی (ع)، توسل اهل الانار و غیره می باشد.

لماذا اخترت مذهب الشيعه مذهب اهل البيت (علیهم السلام) درباره اثبات حقانيت اميرالمومنين (علیه السلام) و جانشينى ايشان بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نوشته شده است. كتاب با دو مقدمه و مطالب در هشت فصل، تنظيم شده است. نويسنده در تمامى اين فصول، با استفاده از آيات و رواياتى كه در كتب اهل سنت منقول است، به اثبات حقانيت و ولايت اميرالمومنين علیه السلام و فرزندان معصومش علیهم السلام پرداخته و در دو فصل آخر، به ماجراى سقيفه اشاره نموده و مناظراتى را كه با افراد مختلف داشته، نقل كرده است. نويسنده در فصل اول، اشاره مى‌كند كه همه مذاهب چهارگانه اهل سنت، از شاگردان امام صادق (علیه السلام) بوده و از ايشان مطالب را گرفته و به چهار فرقه تبديل شده‌اند. از اين‌رو آنچه كه در كتب مذاهب اربعه، موافق مذهب جعفرى است، از «جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام)» و آنچه كه مخالف با گفتار ايشان است، اجتهاد خود اين چهار نفر مى‌باشد. وى در اين فصل، به شرح حال خويش پرداخته و در ادامه، به اختلافاتى كه بين اين مذاهب چهارگانه و اختلاف فتاوايى كه دارند، اشاره نموده است. مثلا مى‌گويد كه شافعى معتقد است اگر كسى دستش به زن اجنبيه‌اى بخورد، وضويش باطل مى‌شود و حنفى خلاف آن را گفته است. همچنين مالك با اين دو مخالف ورزيده و مى‌گويد اگر اين تماس از روى شهوت باشد يا از عمد، وضوء واجب مى‌شود و الا مشكلى ندارد. شافعى دخترى كه از زنا به دنيا آمده را براى ازدواج جائز مى‌داند، اما سه مذهب ديگر مخالفت كرده‌اند. حنفى مى‌گويد كه وضوء با خروج خون از بدن ولو كم باشد، باطل مى‌شود و سه گروه ديگر خلاف آن را گفته‌اند. نويسنده در ادامه، طائفه شيعه را طائفه‌اى حقه و محقه خوانده و بهترين خلق خدا حساب مى‌كند و جزء فرقه ناجيه مى‌شمارد .وى در فصل دوم، به اثبات ولايت و حقانيت اميرالمومنين (علیه السلام) توسط آيات ولايت، تطهير، مباهله، مودت، صلوات، تبليغ يا حديث غدير پرداخته و همچنين در عنوانى به نام شيعه و سنت نبوى، به بررسى دلالى احاديثى چون حديث دار انذار، ثقلين، سفينه، منزلت و مدينة العلم پرداخته است. در فصل سوم، به نصوصى كه از طرف پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره محصور بودن خلفاء در 12 امام اشاره شده، پرداخته شده است. نويسنده در فصل چهارم، از احاديثى كه در فضائل اميرالمومنين (علیه السلام) و ذريه‌ى ايشان سخن گفته شده، نام برده است. در فصل پنجم، احاديث و سخنانى از پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده كه به اعلميت على (علیه السلام) و اهل بيتش بر سايرين دلالت دارد. همچنين شهادت بعضى از علماء به اعلميت على (علیه السلام) و اهل بيت ايشان بيان شده است. فصل ششم، در مدح پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از شيعه على (علیه السلام) و اهل بيت اوست. در فصل هفتم به مصيبت سقيفه پرداخته شده و ماجراى سقيفه ذكر شده است. نويسنده در فصل آخر، مناظراتى كه با افراد مختلف و بزرگان علماى شافعى در زمينه ولايت و تشيع داشته اشاره كرده است.

جمله «قل لا اسألكم عليه اجراً الا المودّة فى القربى»، كه به آيه مودت موسوم است از آياتى است كه بر فضيلت اهل بيت پيامبر (عليهم السلام) و موقعيت ويژه آنان دلالت دارد. تمام مفسران شيعه و جماعتى از مفسران اهل تسنن «القربى» در اين آيه را به خويشان پيامبر (صلى الله عليه وآله) تفسير كرده و اين آيه را از فضائل اهل بيت (عليهم السلام) آن حضرت به شمار آورده اند. روايات شيعه و سنى گوياى آن است كه منظور از «القربى» در اين آيه، چهار نفر على و فاطمه و حسن و حسين صلوات اللّه عليهم است. و در برخى روايات به نُه امام معصوم (عليهم السلام) پس از ايشان نيز تطبيق شده است كه مى توان گفت آن چهار نفر تنزيل و مصاديق زمان نزول آيه و آن نُه امام تأويل و مصاديق آينده آيه بوده اند. بر اين اساس، اين آيه دليل وجوب مودت آن چهارده نفر بر عموم مؤمنان است. البته، فايده اين مودت به خود مؤمنان عايد مى شود؛ زيرا اين مودت زمينه ساز هدايت آنان و مصون ماندن آنان از هر نوع ضلالت است. برخى، وجوه ديگرى را در معناى مستثناى اين آيه بيان كرده اند كه آن وجوه هم با مفردات و ظاهر آيه كريمه مخالف است و هم با رواياتى كه در تفسير «القربى» وارد شده، ناسازگار است.

قرآن کریم پیرامون درخواست پاداش رسالت پیامبران دو گونه سخن گفته است، برخی از آیات به نقل از پیامبران و پیامبر خاتم (ص)، مطالبه مزد رسالت را از جانب ایشان نفی کرده و آن را ویژه خداوند متعال به شمار آورده است و حال آنکه در برخی از آیات مانند: 57 فرقان، 47 سبا و 23 شوری، برای امر رسالت و پیامبری، از مردم درخواست مزد و پاداش شده است. این مقاله بر آن است تا با طرح دیدگاه مفسران قرآن در این خصوص و با تبیین این دو گروه از آیات، به رفع تعارض ظاهری آنها بپردازد و با مفهوم شناسی واژه مودت و قربی و بررسی پیرامون نوع استثنا در آیه «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی» و نقد ادعای نسخ آیه، این موضوع را تحلیل و بررسی نماید. پژوهشگران در پایان باورمند گردیده اند که پاداش رسالت پیامبر خاتم (ص)، همان اظهار مودت به اهل بیت پاک و مطهر ایشان است.