جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بی شک یکی از ارکان دین ولایت است، تا آنجا که اعتقاد به ولایت باطن دین و سر قبول عبادات تلقی شده است و منقول است که: «لاتقبل الاعمال الا بالولایه». در عرفان اسلامی ولایت باطن و رکن جمیع کمالات انسانی و سرآغاز رسیدن به مراتب عالی کمال است. هجویری، عارف بزرگ، در اهمیت ولایت گفته است: «بدان که قاعده و اساس طریقت و معرفت حق جمله بر ولایت و اثبات آن است.» (کشف المحجوب، 1382، ص 265). بر اساس نصوص شریفه، بالاترین درجه ولایت فقط از آن حق تعالی است: «انما ولیکم اله ... »، و سایر ولایات جلوه ای است ساری از این چشمه ازلی. اگر چه در شاخه های مختلف علوم اسلامی بحث های مستوفایی در باب ولایت صورت گرفته است، لیکن در این میان یکی از مهم ترین مباحث بدیع، به ویژه از دیدگاه عرفانی، مبحث خاتمیت ولایت است که هنوز هم محل مناقشه و معرکه آرا اهل ذوق و صاحب نظران می باشد. در این مقاله پس از بررسی گذرای معنا و مراتب ولایت، آراء ابن عربی خصوصا در مبحث ختم ولایت و خاتم الاولیا به اجمال نقد و بررسی و سپس با تکیه بر نقل، تاکید مجددی بر اعتقادات ولایی شیعی می شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 25 تا 44

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

کیمیای اخلاق در غزالی

نویسنده:

شهین اعوانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه ايران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

امام محمد غزالی , 10. شریعت/ Šarīʿa , کیمیای سعادت , احیا العلوم , تربیت , خود سازی , عقل(قوه عاقله)

کلیدواژه‌های فرعی :

صوفیه (فرق کلامی) , عالم ملکوت , خوش خلقی , اخلاص عارفان , کمال اخلاقی , سالک ,

چکیده :

مهم ترین موضوع در دو اثر اصلی برجای مانده از امام محمد غزالی یعنی کیمیای سعادت و احیا علوم الدین، اخلاق است. او در آن دسته از مباحث اخلاقی که بین شرع و عقل اختلاف است، جانب شرع را می گیرد و در عین حال محاسن اخلاقی و تهذیب اخلاق را امری اکتسابی و تربیتی می داند و معتقد به دگرگونی اخلاق است. مقاله در صدد تبیین این موضوعات است که اولا از نظر غزالی جایگاه اخلاق در تقسیم بندی علوم کجاست؟ و ثانیا چگونه در تفکر او، اصول اخلاقی و شرعی کاملا منطبق اند و در عین حال تهذیب اخلاق بر پایه عرفان، رکن اصلی کمال اخلاقی است؟

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 5 تا 23

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تخطئه و تصویب از نظر غزالی و اصولیین امامی

نویسنده:

سیدمصطفی محقق داماد

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه ايران ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

امام محمد غزالی , مخطئه (غلات شیعه) , تخطئه و تصویب , مصوبه , اصطلاحنامه فقه

کلیدواژه‌های فرعی :

احکام الهی , 10. شریعت/ Šarīʿa , اشاعره (اهل سنت) , معتزله (اهل سنت) , اصولیین ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

شیخ طوسی‏: ابوجعفر محمد بن حسن

چکیده :

یکی از مباحثی که در علم اصول فقه شیعی به نحو تطبیقی و مقایسه ای مورد بحث قرار گرفته مبحث " تخطئه و تصویب" است .فقهای شیعی امامی دراین مساله با مکاتب اهل سنت به گفتگو نشسته و به گونه ای موضع گیری کرده اند که از مختصات و منفردات طرفین شده است. اشعریان و دسته قلیلی از معتزله می گفتند خدواند در عالم واقع حکمی ندارد بلکه حکم خدا همان است که آرا صاحب نظران بر آن مستقر می گردد. بنابراین هیچ گاه مجتهدان خطا نمی کنند .این نظریه را تصویب و پیروان آن را "مصوِبه" می نامند. صاحبان نظریه مقابل می گویند خداوند احکامی در واقع دارد و مجتهدان ممکن است به آنها برسند و ممکن است خطا کنند، پیروان این نظریه را "مخطئه" می گویند.غزالی از نامداران مکتب اشعری و طرفدار سرسخت نظریه تصویب است. علی الظاهر قدمت این نزاع به قرون اولیه تاریخ تکوین فقه نمی رسد و بیشتر ناشی از گرم شدن بازار نظریه پردازان کلامی است، و به طور کلی بیش ازآنکه موضوع از مباحث فقهی باشد، بعدکلامی دارد. اصول مدعا چه بوده است؟ و ریشه های نزاع چیست؟ و بالاخره دغدغه خاطر گروه های دنبال کننده مساله چه می تواند باشد؟

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 111 تا 130

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

سابقه «پیر ما» در غزلی از حافظ

نویسنده:

نصراله پورجوادی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه ايران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

عطار , حافظ شیرازی , «پیر ما» , حسین بن منصور حلاج , ادبیات عرفانی , پیر (عرفان)

کلیدواژه‌های فرعی :

مسجد , 10. شریعت/ Šarīʿa , خرابات , شیخ صنعان , عهد الست (میثاق) , عقل فعال , سالک ,

چکیده :

حافظ در بیت «دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما / چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما» از پیری یاد می کند که در ابتدا خراباتی نبوده، بلکه اهل طریقت و مسجد بوده و حال، ناگهان خراباتی شده است. منظور حافظ از این شخصیت که «پیر ما» خوانده شده چه کسی بوده است؟ آیا این پیر، شخصیتی تاریخی و واقعی بوده یا صرفا شاعر، در عالم خیال خود، او را خلق کرده است؟ برخی از مفسران قدیم و جدید حافظ، مقصود از این پیر را «شیخ صنعان» (در داستان منطق الطیرِ عطار) می دانند، ولی به دلایل مختلف این تفسیر نمی تواند درست باشد. در این مقاله، با توجه به آنچه شاعران عارف پیش از حافظ، و به ویژه عطار، گفته اند و نیز با توجه به دیگر ابیات حافظ، اثبات شده است که مقصود حافظ از «پیر ما» حسین بن منصور حلاج است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 51 تا 65

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

احیا علوم الدین غزالی و ضرورت احیا آن در روزگار ما

نویسنده:

شهرام پازوکی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه ايران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

امام محمد غزالی , 10. شریعت/ Šarīʿa , تقلیل علم دین , طریقت , کتاب احیاء علوم‌الدین غزالی

کلیدواژه‌های فرعی :

علم دین , اصطلاحنامه فقه , 13. علم کلام , دین اسلام (دامنه ادیان پیشرفته) , اصطلاحنامه عرفان , علم حقیقی(مقابل علم اعتباری) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , فیض کاشانی: ملا محسن فیض کاشانی

چکیده :

احیاء علوم الدین مهم ترین کتاب غزالی است که در قرن پنجم هجری نوشته شده است. در این کتاب، غزالی به عنوان یک مجدد دینی، به دنبال احیای علم دین است و به سبک اصحاب هرمنوتیک، یادآور معنای اولیه الفاظ مهم دینی می شود که در زمانه او تحریف شده یا به معانی خاصی تخصیص یافته اند. در تاریخ تفکر اسلامی، عنوان این کتاب، مبدل به یک سرمشق و یک طرح (project) دینی شده و هر بار که متفکران بزرگ اسلامی، از مولوی تا ملاصدرا، به دنبال احیای علوم دین برآمده اند، به این کتاب نظر داشته اند. در روزگار ما که تجدید و احیای علم حقیقی دین، بیش از هر زمان دیگر ضروری شده است، با توجه به برخی ادعاهای کاذب موجود برای احیای دین، توجه به احیای علم دین غزالی بیش از هر زمان دیگر ضروری است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 37 تا 49

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

توحید هند و ایرانی

نویسنده:

بابک عالی خانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ايران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

الهیات تطبیقی , ریگ ودا , جاویدان خرد , وحده الشهود , مهر ایزد , آیین پوریوتکیشی , گاهان زردشت , توحید(منازل سلوک) , اسم اعظم(الله)

کلیدواژه‌های فرعی :

10. شریعت/ Šarīʿa , اوستا , دین ایرانی , دین زردشتی (ادیان آریایی ایران باستان) , طریقت , توحید ودایی , توحید پوریوتکیشی ,

چکیده :

نیست بر لوح دلم جز الف قامت یارچه کنم حرف دگر یاد نداد استادم حضور اندیشه فطری توحید در دوره عتیق هند و ایرانی، از روی مدارک مکتوب (ریگ ودا و یشت های قدیم اوستا) به خوبی قابل اثبات است، توحید را به تبع سید حیدر آملی، به دو قسم الوهی و وجودی (یا به عبارت دیگر، دو قسم ظاهری و باطنی) تقسیم می توان کرد. به علاوه، از تعبیر توحید شهودی یا وحده الشهود نیز غافل نباید بود. نسبت دادن پولی تئیسم (مذهب شرک) و یا حتی هنوتئیسم (توحید نوبتی) به مردم هند و ایران در عهد باستان، نسبتی است باطل. در سنت یزدانی، اندیشه حضور ذات یگانه ای مطرح است که آن ذات در جلوه های بسیار و اسم های بی شمار، پدیدار آمده است.در بخش دیگر، بر اساس تطبیق های ملهم از دیدگاه جاویدان خرد، به تطور اسم های دوگانه «ورونه- میتره» در ودا و «اهوره- میثره» در تعلیم کیومرثی، به دو اسم اهوره- مزدا در تعلیم زردشتی اشاره شده است. خداوند «بخشاینده- مهربان» تعبیری شگرف از عارفی راز آشنا چون سلمان فارسی است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 83 تا 105

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مقایسه آرای امام خمینی (س) و آیت اله بهاری همدانی در باب مراقبه

نویسنده:

محمود یوسف ثانی، محمدرضا فریدونی، فائزه بالایی

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ايران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

توبه , مراقبه , معاتبه , محاسبه , مشارطه , تضرع , عرفان عملی , امام خمینی , آیت اله محمد بهاری

کلیدواژه‌های فرعی :

10. شریعت/ Šarīʿa , سلوک , عرفان اسلامی , سالک , منازل سلوک , مقام ولایت(قسیم مقام نبوت و رسالت و خلافت , مقام کشف , مراتب مراقبه , آفات مراقبه ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

امام خمینی

چکیده :

مراحل سیر و سلوک سالک در پرتو مراقبه که یکی از اساسی ترین مقولات عرفان عملی است، پی ریزی می شود. این مقوله مهم، یکی از محوری ترین تعالیم امام خمینی است و آیت اله محمد بهاری همدانی از عرفای معاصر نیز در مراسلات خویش، بر آن تاکید داشته اند. مقاله حاضر، به تبیین شباهت ها و تفاوت های آرای این دو بزرگوار در باب مراقبه می پردازد. ابتدا تعریف جامعی از مراقبه بیان می گردد، سپس اهمیت مراقبه و نظریه تشکیکی بودن و مراتب متعدد آن از دیدگاه امام خمینی و آیت اله بهاری همدانی تشریح می شود. در ادامه، خداشناسی به عنوان عامل معرفتی موثر بر حدوث مراقبه و توبه به عنوان عامل فعلی موثر بر مراقبه طرح و بحث می شود. همچنین تفکر و تضرع- که از مفاهیمی است که در ادبیات عرفانی عرفا، مورد غفلت واقع شده است- به عنوان عامل موثر بر بقای مراقبه معرفی می شود. در پایان، به دو آفت اصلی مراقبه از دیدگاه این دو عالم بزرگ یعنی خارج شدن از مسیر شریعت و توقف در مقام کشف و شهود پرداخته می شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 149 تا 177

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

معیارهای صحت شهودات عرفانی

نویسنده:

مهدی افتخار ,مهدی زمانی ,سیدعلی علم الهدی ,علیرضا اژدر

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ايران ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

تمثل , اصطلاحنامه عرفان , شهود(اسماء اول عرفان نظری) , معیار صحت شهود عرفانی

کلیدواژه‌های فرعی :

10. شریعت/ Šarīʿa , سلوک , قواعد عقلی , صورت عقلی ( مجرد ) , قرآن کریم , خود سازی , عرفان عملی , پیر (عرفان) , سالک , عارفان (مسلمان) , تجربه (اصطلاح وابسته) , نفس الامر(اصطلاح وابسته) , عقل(قوه عاقله) , بداهت((اصطلاح وابسته)، مقابل ادراکات فطری) ,

چکیده :

تجربیات درونی و شهودهای شخصی از لحاظ مرتبه وجودی و یقین آوری ضعیف تر از تجربیات بیرونی نیست؛ پس نباید اهمیت و واقع نمایی حواس باطنی و تجربیات درونی را کمتر از تجربیات بیرونی دانست.جهان در حالی که دارای طبقات است اما وحدت بر آن حاکم است. لایه های وجود انسان با لایه های هستی هم سنخ و هم طرازند. روح انسان مجرد است و محدودیت زمانی و مکانی برای اتصال با معلوم ندارد. تنها انصراف از جسم و دنیای مادی و توجه به ملکوت لازم است تا ماورای ماده و مادیات ادراک شود. اتصال با عالم غیب عبارت دیگری از این توجه است. اصل سلوک عرفانی نیز همین توجه به قدس عالم است. روش های سلوکی مثل تزکیه نفس، عزلت، نفی خواطر و ذکر، همه هموار کننده مسیر این توجه است.اعتدال جسمی، ذهنی و روحی، تزکیه نفس، صیقلی کردن دل، مطابقت با صور عقلیه در لوح محفوظ از علل وجودی شهودات عرفانی صحیح است. بداهت (یقین آوری)، عقل، مطابقت با متون دینی، مطابقت با احکام دینی، اجماع اهل عرفان، آزمایش و تجربه، اثباتا مشخص کننده ادراکات صحیح از غیرصحیح می باشد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 1 تا 30

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

قلمرو دین در آرای غزالی و ابن سینا

نویسنده:

محمدصادق زاهدی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه امام صادق (ع),

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

انتظار بشر از دین , امام محمد غزالی , ابن ‌سینا , قلمرو دین (مسائل جدید کلامی) , فلسفه بوعلی , فلسفه دین

کلیدواژه‌های فرعی :

10. شریعت/ Šarīʿa , نبوت , حضرت محمد(ص)(اوصیاء) , وحی الهی , کارکرد اجتماعی دین , سعادت اخروی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

خواجه نصیرالدین طوسی , مرتضی مطهری , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

اگر چه پرسش از قلمرو دين و انتظار بشر از آن متعلق به دوران معاصر است اما ريشه های آن را می توان در آرای متفکران مسلمان متقدم واکاوی نمود. با نگاهی به آرای دو متفکر جريان ساز در جهان اسلام، يعنی ابن سينا و غزالی، رويکردهايی متفاوت در تبيين وجه نياز آدمی به دين آشکار می گردد. در حالی که ابن سينا در تحليل فلسفی خود بيشتر بر جنبه های حقوقی و کارکردهای اجتماعی دين تاکيد می کند، تمرکز غزالی بر ابعاد معنوی و اخلاقی دين بيشتر است. البته اين سخن به معنای ناديده گرفتن وجه معنوی دين از سوی ابن سينا و نيز حذف وجه اجتماعی دين نزد غزالی نيست، اما در يک نگاه کلان تر می توان تحليل ابن سينا از دين را به مدل جمع گرايانه دنيانگر، و تحليل غزالی از دين را به مدل فرد گرايانه آخرت نگر نزديک تر دانست.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 95 تا 109

مشخصات اثر

ثبت نظر