جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر سیاسی قرآن در ایران معاصر اندیشهای نص محور و درونگراست که با اعتقاد به جامعیت و خودکفایی قرآن راه حل سیاست امروزین را در بازگشت بازفهمانه به قرآن میداند و از همین دیدگاه به نقد دوگانه سنت (تحجرگرایی دینی) و تجدد (ایدئولوژیهای سکولار) میپردازد. اتخاذ روش درون قرآنی، گسستگرایی از مفسران گذشته، توجه به واقعیتهای سیاسی- اجتماعی، پرهیز از اسرائیلیات و احادیث ضعیف، تأکید بر تاریخ صدر اسلام و عقلگرایی از شاخصههای مهم قرآنگرایان محسوب میشود. تفسیر سیاسی قرآن پس از شکست تجارب گوناگون مدرنیتههای ایرانی از جمله تجدد سیاسی در قالب مشروطه و نوسازیاقتصادی و اجتماعی در قالب پهلویسم و گسترش خرافات در عرصههای فرهنگی و اجتماعی، برای سامان بخشی جامعه ایران شکل گرفت. پیشگامان تفسیر سیاسی قرآن (سید اسدالله خرقانی، رضاقلی شریعت سنگلجی و سید محمود طالقانی) با عرضه معضلات و مشکلات جامعه ایران به محضر قرآن رویکرد جدیدی در قرآن پژوهی ابداع کردند و بین قران و واقعیتهای اجتماعی- سیاسی تعامل ایجاد نمودند. اتخاذ چنین رویکردی باعث ایدئولوژیک شدن مذهب گردید و ایدئولوژی اسلامی در تقابل با ایدئولوژی های مارکسیسم، لیبرالیسم و سلطنت قرار گرفت. براساس این رویکرد نظام اجتماعی مانند نظام طبیعی دارای ضوابط و مقررات از پیش تعیین شده است. ارکان جامعه از جمله اقتصاد، سیاست، جهاد و فرهنگ قانونمند و منطبق بر سنتهای الهی میباشد. بنا به اعتقاد قرآنگرایان جامعهای بطرف توسعه و پیشرفت گام بر میدارد که با شناخت جامع اصول و سنت های الهی در جامعه و عالم هستی هماهنگ حرکت کند. نظام سیاسی در چنین جامعه غیر استبدادی و با مشارکت مردم قوام پیدا میکند که قرآن گرایان از آن تعبیر به «حکومت اسلامی شورایی» و «دموکراسی اسلامی» میکنند و در عرصه اقتصادی به مالکیت خصوصی تاکید دارند، برای رسیدن به چنین جامعهای مهمترین مولفه خود آگاهی مردم از خود، جامعه و نظام بینالملل است. آگاه شدن مردم از فواید نظام سیاسی غیر استبدادی، جامعه منسجم، غیر متشتت، عقلانی، مردم را برای دستیابی و رسیدن به چنین جامعه مطلوبی به تلاش و کوشش وامیدارد. . در راستای چنین برداشتی از قرآن بود که بحث وحدت و همگرایی، خرافات زدایی، احیای روحیه انسان مسلمان که بر اثر سلطه غرب به رخوت و سستی گرایده بود و همگانی کردن مفاهیم رهاییبخش قرآن در اولویت قرآنگرایان قرار گرفت. قرآن گرایی تحولات و پیامدهای مثبت و منفی بسیاری بر جای گذاشت که برخی ازاین نتایج در متن تحقیق اشاره یا توضیح داده شده است.

اگر مشخص شود ،چه چیز سبب غیبت امام آخر (عج) شده است ، چیستی وچرایی زمینه های ظهور نیز به خودی خود معین خواهد گردید ، با این وصف که از میان رفتن عوامل غیبت امام عصر (عج) برابر است با فراهم شدن مقدمات ظهور آن حضرت .دراین پایان نامه سعی شده است به برخی عوامل غیبت، وظایف وویژگی های منتظران ، نقش تعلیم وتربیت در زمینه سازی ظهور امام عصر(عج) دست یافت .وبه تشریح زمینه های ظهور آن حضرت پرداخت . زمینه سازی ظهور یعنی آماده کردن جامعه متناسب باشرایط ومقتضیات فرهنگ وارزش های دینی وتوحیدی برای ظهور منجی بشر .توجه به نقش انسان ونیروسازی ، امری مهم وحیاتی است ؛زیرا اراده ومحتوای باطنی انسان ، علت العلل تمامی تغییر وتحولات اجتماعی است.به همین دلیل ، آموزش وپرورش مهدوی مبتنی بر فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی ، نقش محوری ومهمی را در زمینه سازی برای ظهور ایفا می کنداز سوی دیگر ،آموزه مهدویت وانتظار از ظرفیت ها ودلالت های فراوان تربیتی برای تاسیس فلسفه ونظام آموزش وپرورش مهدوی برخوردار است .در نظام تربیتی مهدوی فرایند تربیت بر اساس قوانین یا اصول تربیتی وهمچنین مبانی تربیتی، شکل می گیرد . در این نوشتار ،اصول ومبانی تربیتی برآمده از قوانین اسلامی وقرآنی بیان شده است.

بدون شک هر کس بخواهد به تفسیر قرآن بپردازد و به مقصود واقعی خدای متعال ازآیات قرآن دست پیدا کند. نیازمند آن است که قواعد و اصولی را در نظر بگیرد و شیوه تفسیر خود را بر آن استوار نماید، این قواعد که به قواعد تفسیر معروف می باشند، عبارت است ازمجموعه ای از ضوابط و قوانین کلی برخاسته از مبانی عقلی، عقلایی و نقلی که وسیله استنباط معانی قرآن قرار می گیرند و رعایت آنها، مفسر را از دام گرفتار شدن به تفسیر به رای رهایی بخشیده و از خطا و اشتباهات وی می کاهد. یکی از تفاسیری که آیات قرآن را تا حدود زیادی بر اساس قواعد تفسیری تبیین و تفسیر کرده است، تفسیر شریف لاهیجی اثر شیخ بهاءالدین لاهیجی است. در این نوشتار، تفسیر مذکور از جهت رعایت هفت قاعده اساسی در تفسیر یعنی: قاعده توجه به قرائت صحیح، قاعده توجه به مفردات و تبیین آنها در تفسیر، قاعده توجه به ادبیات عرب، قاعده در نظر گرفتن قرائن، قاعده مبنا بودن علم و علمی ، قاعده در نظر گرفتن انواع دلالتها و قاعده احتراز از ذکر بطون در قرآن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در تفسیر شریف لاهیجی، با اینکه متن آیات بر اساس قرائت حفص از عاصم آمده است، اما لاهیجی در تفسیر آیات، قرائتهای دیگر را نیز بیان کرده بدون اینکه اظهار نظری کرده باشد یا قرائتی را بر قرائتی ترجیح دهد، همچنین وی در بیان معانی مفردات قرآن معمولا به آیات، روایات، جمله های معروف عرب، و اقوال برخی از صحابه و تابعین استناد کرده اما توجهی به اشعار عرب ندارد. همچنین در پرداختن به مباحث ادبی و بلاغی با توجه به اینکه تفسیر وی تفسیری روایی است اما به این مقوله نیز کم و بیش توجه نموده است. توجه به بهره گیری از قرائن مختلف که مفسر را در فهم صحیح آیات کمک می کند مانند توجه به فرهنگ عصر نزول ، آیات دیگر قرآن، روایات و... در تفسیر لاهیجی جلوه آشکاری دارد، در ضمن باید گفت با اینکه مستندات تفسیر شریف لاهیجی در موارد زیادی علم و علمی می باشد، اما وی در تفسیر برخی آیات به این قاعده پایبند نبوده است، و در برخی موارد به امور ضعیف و تحقیق نشده استناد کرده است. همچنین لاهیجی گر چه نامی از انواع دلالتها در تفسیرش به میان نیاورده است ولی در مواردی به برخی نکات که با دلالتهای غیر مطابقی از آیات استفاده می شده، اشاره کرده است. مفسر در بحث قاعده احتراز از ذکر بطون، معتقد است که آیات دارای تاویل و باطن هستند هر چندمعتقد به باطن صرف نیز نیست و در تفسیر آیات به ظاهر آیات نیز توجه دارد.

این پایان‌نامه به‌طور دقیقی مفهوم و ماهیت عصمت و نقش معرفت در پیدایش ملکه‌ی عصمت را ارزیابی می‌کند. به‌این منظور، در مبحث کلیات به تبیین جایگاه نبوت و امامت و پیشینه‌ی تارخی عصمت پرداخته می‌شود. سپس، ماهیت عصمت مورد بررسی قرار گرفته و مفهوم و قلمرو آن مشخص می‌گردد. در ادامه از دلایل عصمت که شامل دلایل عقلی و نقلی است سخن به میان می‌آید. در پایان معرفت شناسی عصمت مورد بحث قرار می‌گیرد. ابتدا، از خواستگاه و علل عصمت صحبت می-شود که چهار علت را بررسی کرده و در نتیجه‌ی مقایسه وبررسی این علل از علم به ‌عنوان منشاء عصمت یاد می‌کنیم. به این جهت، مفهوم علم و ماهیت آن، نقش علم و معرفت در گیدایش ملکه عصمت و همچنین طریق حصول معرفت برای معصوم بیان می‌شود.

تحقیق حاضر به تحلیل موضوع نیّت اخلاقی از منظر قرآن در مقایسه با دیدگاه ایمانوئل کانت می‌پردازد. •

وجود انسان وجودی اعتباری و فرعی است که به اعتبار وجود اصیل و در سایه فیضان واجب تعالی موجود گشته است و می­تواند قوای ضعیف خویش را در سایه وجود شدید او به فعلیت برساند. در واقع انسان در مسیر تکامل و حرکت اشتدادی خود به مرتبه­ای می­رسد که می­تواند حضرت حق را با قلب خود مشاهده کند. رویت قلبی نوعی علم به خداوند و ارتباط با اوست. البته مراد از رویت، رویت حسی نیست که در مادیات صورت می‌گیرد، بلکه منظور رویت با چشم دل است. که مرتبه‌ای از علم حضوری است. علم حضوری قسمی از علم است که معلوم بدون واسطه در احاطه عالم است. قلبی بودن رویت مشعر به وجدانی و غیر مادی بودن این نوع از علم و ادراک است که بدون فکر و استدلال برای اولیاء الله که به مقام عبودیت رسیده‌اند، حاصل می‌شود. در واقع رویت و نظری که در برخی از آیات قرآن کریم درباره خداوند بیان شده است به این معناست که هر کس به اندازه سعه وجودی خود می‌تواند به مرتبه‌ای از این نوع علم و ادراک برسد. به این ترتیب که نفس انسان براساس حرکت جوهری که دارد باید مراحلی را طی کند و در این مسیر عقل نظری و عملی خود را به تکامل برساند تا در نهایت با کنار زدن حجابها به اندازه سعه‌ی وجودی و تجردی که پیدا کرده به شهود و رویت قلبی حق نائل شود.

در ابتداي اين رساله به بررسي لغوي واژگان جن، شيطان، ابليس و شناخت ابليس و چگونگي رانده شدن او از درگاه الهي و مهلت خواستن او از خدا پرداخته شده است. فصول بعدي اين رساله به بيان اوصاف شيطان از ديدگاه قرآن و روايات و فلسفه وجودي شيطان اختصاص يافته است. از مباحث مهم اين رساله آشنا شدن با شيوه‌هاي گمراه شدن انسان توسط شيطان و كارهاي شيطان از قبيل: وسوسه، آراستن اعمال، مشاركت در اموال و اولاد و… مي‌باشد. طرح سؤالاتي مثل اين‌كه شيطان در چه مكان‌هايي حضور دارد؟ بر چه كساني نازل مي‌شود؟ آيا شيطان ديده مي‌شود؟ و…، و پاسخ به اين پرسش‌ها بر اساس آيات قرآن از مباحث مهم ديگر اين رساله مي‌باشد. خداوند در قرآن چندين بار نسبت به دشمني شيطان با انسان تأكيد نموده است و به انسان تذكر داده كه دنباله‌رو شيطان نباشد؛ زيرا پيروي از شيطان عواقب وخيمي كه مهم‌ترين آنها دچار عذاب الهي شدن است در پي دارد. يكي از فصول اين پايان‌نامه به بررسي نتايج پيروي از شيطان اختصاص دارد. مهم‌ترين و كاربردي‌ترين فصل اين رساله فصلي است كه به بيان راه‌هاي مبارزه با كيد شيطان پرداخته است كه مهم‌ترين آنها از ديدگاه قرآن، ذكر و ياد خدا، خوف از پروردگار، توكل و استعاذه است. البته معصومين(ع) نيز به عنوان مفسران امين و بزرگ قرآن راه‌هايي را براي مبارزه با كيد شيطان بيان مي‌كنند، راه‌هايي چون نماز، روزه، توبه، دوري از كبر و حسد، كظم غيظ و… .در پايان اين رساله نيز بخشي به عنوان تتمه مباحث تحت عنوان شيطان‌پرستي گنجانده شده كه در آن معرفي گروه‌هاي شيطان‌پرست و بيان تاريخچة پيدايش اين گروه‌ها اشاره شده است.

تاریخ را که ورق بزنی جایی را نمی توانی پیدا کنی که انسانی به تنهایی و بدون نیاز به کمک دیگران در جایی دور افتاده زندگی کرده و از تعامل با دیگران سرباز زده باشد؛ مگر در داستان‌های تخیلی. نیاز به دوستی برخاسته از عواطف و احساسات است و دوستی برآورنده این نوع از نیازهای وجود آدمی می باشد. گرایش طبیعی به ارتباط و برقراری روابط با دیگری موجب شده است تا انسان در جست و جوی ابزارهای ارتباطی و کنش های خاصی باشد که این ارتباط را ممکن و شدنی کند. یکی از این ابزار‌ها، رفتارهایی است که انسان با ایجاد و تقویت آن می‌کوشد تا بتواند دیگری را تحت تاثیر قرار دهد و از آن برای منافع خاصی چون ایجاد آرامش روحی و برآوردن نیازهای عاطفی و احساسی و یا حتی مادی و جسمی بهره گیرد. از این کنش ها و واکنش های ارتباطی به دوستی یاد می شود. در قرآن کریم هنگامی که از خلقت انسان سخن به میان می‌آید از دیگری به عنوان جفت و زوج نام برده می‌شود تا در کنار یکدیگر به آرامش دست یابند. ارسطو نیز به عنوان یک فیلسوف و متفکر دیدگاهی شبیه به این دارد‌‌، آنجا که می گوید: «حتی انسان‌هایی که از نظر فضائل به کمال رسیده‌اند نیز خود را بی‌نیاز از آن نمی‌یابند بلکه آن را فضیلتی می‌دانند که در تکامل آنها موثر است». دراین پایان‌نامه سعی بر این است تا دیدگاه ارسطو-یکی از فیلسوفان یونان که تأثیرگذارترین فیلسوف در فلسفه اخلاق اسلامی است‌- درباره دوستی بررسی شده و سپس از دیدگاه قرآنی ارزیابی شود. تا با بررسی دقیق قواعد دوستی از منظر دین و فلسفه تبیینی دیگر از این مسأله مهم صورت پذیرد و با رویکردی جدید این مسأله را مورد بررسی قرار دهیم تا جوانان و نوجوانان با درک بهتری از این موضوع در انتخاب دوست خود دقت بیشتری نمایند. روش، کتابخانه‌ای است و مطالب، از منابع و مأخد مختلف گردآوری شده و در قالب یک پایان نامه ارائه شده است.

هدف پژوهشگر: اثبات تاثیر عمیق اسلام در ایجاد تمدن بشری مترقی و دوری گزیدن از هر آنچه که به جهل و گمراهی باز می گردد. نتیجه کلی: اولا اسلام در یک محیط تقریبا غیرعقلانی و غیرانسانی انقلاب خویش را آغاز کرد و ثانیا تلاشهای اسلام کمک بسیار بزرگی برای پی ریزی یک تمدن بشری مترقی نموده ، و توانست در مدت کوتاهی تمام شبه جزیره عربستان را فرا بگیرد و فلسفه و اندیشه نوینی به ارمغان آورد که دنیای متمدن را متاثر سازد.

حقیقت روح یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که از دیرباز مورد توجه بشر واقع شده و ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود معطوف کرده است. یکی از پیچیده‌ترین مباحثی که در این زمینه مطرح است مسأله‌ی تجرد روح است. در این که حقیقت و ماهیت آن چیست، از سوی اندیشمندان دیدگاه‌های مختلفی ارائه شده است. هم‌طرازی خودشناسی با خداشناسی در آموزه‌های دینی نشان از جایگاه بس رفیع این پدیده‌ی شگفت‌انگیز عالم خلقت دارد. تأکید آیات و روایات بر فنای بدن و بقای روح، مسأله‌ی ادراکات، تخیلات، روایات، خواب دیدن و از همه مهم‌تر ماندگاری نفوس و ثواب و عقاب اخروی، فیلسوفان و متکلمان اسلامی را بر آن داشته است که در حد توان حجاب از چیستی و هستی این معمای رازآلود هستی برکشند. پژوهش حاضر کوشیده است دیدگاه متکلمان اسلامی را گزارش، تحلیل و بررسی نماید. این تحقیق، براساس روش تحلیلی – توصیفی و به وسیله‌ی منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته است، نگارنده نخست با مراجعه به آراء متکلمان که بیشتر آنان طرفدار جسم‌انگاری روح‌اند از دیدگاه‌ها فیش‌برداری کرده و با استفاده از دیدگاه مخالفان جسم‌انگاری روح که عموم فلاسفه‌اند و بر این باورند که روح مجرد است به نقد و بررسی آراء متکلمان پرداخته است.