جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقد متن حدیث یکی از علومی است که در سالهای اخیر به صورت تخصصی در رشته های مرتبط با علوم حدیث قابل پیگیری است . چرا که حدیث شامل دو قسمت سند حدیث و متن حدیث می باشد . در سند حدیث صحبتهای فراوانی شده اما آنچه در موردش کمتر بحث شده ، نقد متن حدیث به ويژه نقد متون احاديث عرفاني است که در لابلای آثار بزرگان علما می توان مطالبی هر چند پراکنده یافت که با متن حدیث و بررسی و نقادی آن در ارتباط است . در این میان خود احادیث نیز به گونه های متعددی از لحاظ متن تقسیم می شود . یکی از این گونه ها احادیث عرفانی است . نقد متن احادیث عرفانی را می توان به صورت مجزا بررسی ، دسته بندی و مورد مطالعه قرار داد. عرفا فقه الحدیث را داراي ظاهر و باطن مي دانند اما فقها به طريق تواتر و نقلي افاده علم و دانش مي كنند. عدم مخالفت با نصوص و ظواهر آيات قرآن، عدم مخالفت با ادله عقلي، تبيين دلالت متون احاديث عرفاني با آيات شريفه قرآن و ديگر روايات صحيح و معتبر معصومين (ع)، بهره گيري از استدلالات منطقي و برهاني و دقت در دقائق بلاغي، برخورداري از طهارت نفساني و شهود باطني از مهمترين مباني نقد متون احاديث عرفاني محسوب مي شود.

اسلوب تقدیم و تأخیر در اغلب مباحث بلاغی ودلالی مورد توجه دانشمندانعلم معانی و تفسیر بوده است و این توجه در کنکاش در جنبه‌های مختلف تقدیم و تأخیر در قرآن کریم متجلی است. بلاغیون از جنبه‌ی معنا اهتمام وافری به این موضوع داشته‌اند و مفسران بیشتر به جنبه‌ی دلالی پرداخته و در آن متعمق شده‌اند. نگارنده در این پژوهش در هر دو وادی یعنی معنا و دلالت کنکاش نموده و به کشف اسرار آیات و بیان قرآن در تقدیم و تأخیر پرداخته است. در این پایان نامه پس از اشاره به کلیات بحث موضوع در دو فصل بررسی شده است، در فصل دوم به مواردی اشاره شده است که همواره در بیان قرآنی مشمول تقدیم می‌شده‌اند و در فصل سوم به اسرار بیانی در باب مواردی پرداخته که گاهی مقدم می‌آیند و گاهی موخر می‌شوند. پایان بخش این مطالعه نتایجی است که مهمترین آنها اشاره به سیاق کلام است که در اغلب موارد اقتضای تقدیم و تأخیر الفاظ را دارد. روش مطالعه تحلیلی توصیفی مورد استفاده قرار گرفتهو در برخی موارد از روش آماری بهره‌گیری شده است.

برای دفاع از حدیث شیعه و قرآن لازم است روایات تحریف بررسی و نقد شوند. محدث نوری روایات منسوب به شیعه را در بخشی از کتاب فصل‌الخطاب جمع‌آوری کرد و بدین ترتیب زمینه تحقیق در روایات تحریف کاملا" مهیا شد. نگاه به منابع اصلی که محل تجمع این روایات هستند نشانگر ضعف ریشه‌ای این روایات است . از جملهء این منابع تفسیر قمی است که طی تحقیق حاصل شد که مولف این تفسیر نه علی‌بن‌ابراهیم است و نه به ادعای شاگردانش عباس‌بن‌محمد، بلکه مولف علی‌بن‌حاتم قزوینی است . اصلی‌ترین منبع این روایات کتاب قراءات از احمدبن‌محمد سیاری است که تمام اهل رجال او را تضعیف کرده‌اند. بررسی اسناد روایات تحریف ادعای بزرگانی چون امام خمینی(ره) در مورد این روایات را اثبات می‌کند. آیه‌الله بروجردی اکثر این روایات را جعلی معرفی می‌کند. تحقیق حاضر در فصل دوم کاملا" این ادعا را ثابت می‌کند. پس از تصحیح اسناد با روشهای مختلف ، قرار دادن آنها در کنار هم با روش جدول‌بندی، حضور متراکم ضعفاء و غلات را در اسناد روایات تحریف نشان میدهد. این باند فرهنگی - سیاسی که هیچگونه اعتقادی به نماز و روزه و قرآن نداشتند خود را به شدت طرفدار ولایت ائمه می‌دانستند، اما موضع‌گیری ائمه(ع) آنها را منزوی کرد ولی آنها در خفا کار خود را می‌کردند. از کارهای پنهان آنان جعل حدیث بود که عملکردشان هم‌اکنون در بخشی از کتاب فصل‌الخطاب جمع است . جعلی بودن اکثر روایات تحریف در بررسی اسناد بدست آمد و بی‌سوادی و جهل قائل به تحریف در نقد آیات ادعایی فهمیده میشود. پژوهش و نقد آیات ادعایی که در متن روایات تحریف مطرح شده‌اند، کاملا" انگیزه‌های جعل حدیث را روشن می‌کند. اکثر این روایات در مورد ولایت علی(ع) ظلم به حق آل‌محمد(ص) و تنفر نسبت به دشمنان آل‌محمد(ص) است . جاعل این روایات نظرات و معتقدات خود را بر آیات قرآن تحمیل میکند و هر جا آیه را نفهمیده، آنرا طبق سلیقه خود تغییر داده‌است . فصل‌الخطاب و افراد مغرض ، نظریه تحریف قرآن را به بزرگان و متفکران شیعه نسبت میدهند که در فصل اول به آن اشاره شده‌است ، اما تصریح صاحب‌نظران مکتب اهل بیت (ع) در عدم تحریف قرآن که در فصل چهارم آمده‌است ، هرگونه تهمتی را رد میکند. علاوه بر آن، گروهی از احادیث معتبر در مقابل روایات تحریف قرار دارند و استدلال به آنها در کنار تواتر قرآن تردیدی باقی نمی‌گذارد که قرآن کنونی همان کتابی است که بر پیامبر(ص) نازل شده و مسلمانان در طی چند قرن آن را دست به دست به ما رساندند. در این مدت اهتمام مسلمانان و بخصوص دانشمندان به قرآن، حفاظی بود تا این کتاب مقدس از دست پلید دشمنان آگاه و دوستان نادان سالم و پاک بماند.

عشق و محبت از مفاهیم اساسی دین مبین اسلام و سیره نبوی(ص) و ائمه ی اطهار (ع) است به همین دلیل عرفا و متصوفه نیز با پیروی از این سیره به مقوله ی عشق توجه ویژه ای کرده اند و این مسأله در عرفان اسلامی دارایجایگاه خاصی است . ابن فارض مصری از جمله ی کسانی است که در وادی محبت الهیگام نهاده است و جزء پیشگامان این عرصه است و با ویژگی های ممتازی که دارد اعجاب همگان را نسبت به خویش برانگیخته است و تنها اثر باقی مانده از او دیوان شعری است که با وجود حجم اندکشپر است از تعابیر و نمونه هایی زیبا که در باب محبت الهی سروده شده است . ابن فارض معتقد است که تمامی مراحل عشق الهی را طی نموده است و به اتحاد با معشوق دست یافته است برای همین در بیان مفهوم عشق و آثار آن ، ویژگی های عاشق و معشوقجلوه های بی نظیری را به تصویر کشیده است. نوشته حاضر که به نوعی ارتباط دهنده سه حوزه ی عرفان ، ادبیات عربی و ادبیات فارسی است به تحلیل و بیان برخی از این زیبایی ها می پردازد.

این کتاب ، نوشته ی هشام کمال عبدالحمید ، نویسنده معاصر مصری است که در سال 2002 در قاهره به چاپ رسیده است. این کتاب به مسأله ی خلقت انسان ، روح و کیفیت برانگیخته شدن انسانها در روز قیامت پرداخته است.موضوع اصلی مطرح شده در کتاب روح است. اینکه روح چیست؟ در کجای بدن قرار دارد؟ آیا خداوند در هر انسانی که متولد می شود روح می دمد؟! خداوند در روز قیامت چطور مخلوقات را دوباره زنده می کند؟ و اساسا ً اینکه آیا صحبت در این زمینه و تحقیق و کنکاش در مورد روح جایز است یا خیر؟ نویسنده برای پاسخ به سوالات مطرح شده ، آیات و روایات مرتبط با موضوع را بیان نموده و آنها را با علم روز مطابقت داده است. در حقیقت ، در این کتاب آیات علمی قرآن از طریق علم زیست شناسی و ژنتیک اثبات شده و اعجاز علمی قرآن نشان داده شده است. هدف نویسنده ، تشویق علما به ورود در مسأله ی روح و شناخت درون انسان است که آن را با دلایل قرآنی و احادیث نبوی به طور مفصل و با بیانی قابل فهم شرح داده است. در ترجمه این کتاب سعی بر آن بوده است تا ترجمه به شیوه ارتباطی ، قابل فهم و در عین حال متکی بر متن مبدأ صورت گیرد ؛ چرا که ترجمه ای مناسب است که اگر دوباره به متن مبدأ برگردانده شود تقریبا ً مطابق با همان متن بوده و تغییر چندانی نکرده باشد. در ضمن با توجه به روان بودن متن و توضیحات چندجانبه نویسنده در یک موضوع خاص ، این کتاب قابل استفاده برای عموم و همه ی علاقه مندان به این نوع موضوعات است.

کدام موانع، فرایند تفکر را از مسیر صحیح خود به انحراف می کشاند و انسان را از نیل به حقیقت باز میدارد؟ گرچه این مسئله از مسائل اصلی دانش منطق به شمار می آید، لیکن این مقاله درصدد است تا از نظرگاه آیات قرآن کریم به شناسایی موانع تفکر صحیح بپردازد و دیدگاه قرآن را در این خصوص تبیین نماید. با عنایت به اینکه قرآن کریم کتاب هدایت آدمیان به قله های کمال و مقام بلند انسان کامل است، به یقین، آموزه های حیات بخش آن می تواند در شناخت دقیق لغزشگاه ها و موانع تفکر صحیح ـ که در حقیقت بخشی از موانع اصلی در مسیر استکمالی انسان به شمار می آیند ـ راه گشا باشد. نگارنده تلاش می کند در این نوشتار با روش استنادی و تحلیلی و با مراجعه موردی به آیات قرآن و برخی از تفاسیر معتبر، موانع اصلی تفکر صحیح را از منظر آیات وحی بررسی و تبیین نماید و از این منظر، دیدگاه روشنی را پیش روی خواننده گرامی قرار دهد.

قرآن کریم دریای ژرف و گسترده حکمت و معرفت است که چهارده قرن عرصه ی بحث و تحقیق عالمان علوم مختلف است و همچنان روشنگر راه آنان خواهد بود .این دریای ژرف با افرادی روبروست که در پذیرش حق استعداد و قابلیت متفاوتی دارند. و هر یک از آنان بر اساس اینکه فطرت وجودی شان پاک باشد یا زنگار جهل و بی خردی بر آن نشسته باشد ، نیازمند سبک گفتاری مخصوص به خود هستند . گروه دوم نیازمند هشداری موکد و کوبنده است که در رأس این موکدات سوگند قرار دارد که با برهانی قانع کننده ، منکران را وادار به اعتراف می کند .محقق در این کتاب آسمانی پس از استخراج سوگندهای موجود در قران کریم ،، آیات قسم را براساس مقسِم (کسی که سوگند یاد میکند ) در پنج گروه ( خداوند متعال ، پیامبران ، گروه های مختلف انسانی ، مخالفان و شیطان ) مورد بررسی قرار می دهد و با بیان ابعاد لفظی و معنوی سوگندهای این کتاب عظیم و ذکر ارکان چهارگانه ی ( مقسِم و فعل قسم ، ادات قسم ، مقسَم به و جواب قسم ) در هر آیه و مشخص کردن نوع جواب قسم و در برخی مواقع بیان مخاطب آیه ی قسم راه را برای فهم بهتر و آسان تر معنای آیه هموار تر کند . البته از ذکر برخی نکات تفسیریدر سوگند این پنج گروه نیز غافل نبوده است .محقق پس از بررسی و مقایسه ی ساختار شکلی و محتوایی قسم در پنج گروه مذکور در می یابد که از سیصد و هفتاد و پنج سوگند موجود در قرآن کریم ، دویست و هفتاد و پنج مورد مختص خداوند متعال است ( در هر سوره ای حتما یک قسم اختصاص به خداوند متعال دارد )که در آن ها کوچکترین ( غبار ) تا عظیم ترین امور (کیهان و آسمان ها ) را به عنوان (مقسَم به ) خود قرار داده است برای بیان مسائلی بسیار مهم (جواب قسم ) همچون وقوع قیامت ، خسران انسان ها ، حقانیت قرآن و ... ،سو گند یاد کرده است ، ناخود آگاه به ارتباط عظیمی که میان ساختار سوگند او ، مخصوصا این دو رکن وجود دارد ،پی می برد و ومی گوید . " تبارک الله احسن الخالقین " لیکن در چهار گروه دیگر ، بر اساس اینکه مقسِم چه کسی باشد مقسَم به مهم یا فاقد اهمیت هستند ، تاحدی که گاه سوگند دروغ و بی پایه دیده می شود ( سوگند مخالفان)

چکیده: یکی از ویژگی‌های اعجاز قرآن، ادبی بودن این کتاب آسمانی است که نه تنها مسلمانان بلکه غیر مسلمان نیز به آن اذعان دارند. از این‌رو می‌بایست مطالعه‌ی ابعاد ادبی این کتاب آسمانی را بیشتر مورد توجه قرار داد بدین منظور نوشتار حاضر بر آن است تا با مطالعه و بررسی «ایجاز،اطناب و مساوات» به عنوان یکی از ابواب هشت گانه علم معانی در داستان‌های قرآن گامی بردارد. اسلوب ایجاز، اطناب و مساوات یکی از اسالیب گسترده بیان معانی در قرآن کریم است و با شاکله ها و ساختارهای گوناگونی به کار رفته است. در این نوشتار ضمن بیان معنا و مفهوم «ایجاز، اطناب و مساوات» و اقسام آن کارکردهای زیباشناختی این قسم از مباحث علم معانی را در آیاتی مربوط به داستان حضرت یوسف(ع) و قصّه‌ی حضرت موسی(ع) معرفی و تحلیل می‌کند و هم‌چنین علاوه بر آن به بررسی مولفه‌ی دیرش زمان از دیدگاه روایت‌شناسی در این دو داستان می‌پردازد و سعی در مقایسه‌ی این دو اسلوب بیانی و روایی از دو دیدگاه قدیم(بلاغت) و جدید(روایت‌شناسی) را در داستان‌های قرآنی دارد و بررسی‌ها حاکی از آن است که در اسلوب قرآن، ذکر الفاظ و تکرار آنها و یا حذف واژه‌ها و جمله‌ها از سطح کلام به جا و با پیام خاصی همراه است و قرآن در نقل قصه‌هایش هم از عناصر سنّتی بلاغت (ایجاز و اطناب) و هم از عناصر نوین روایت‌شناسی (ایجاز زمانی و درنگ توصیفی) با شیوه‌ای دلنشین که تنها مختص کلام وحی است بهره جسته است.واژه‌های کلیدی: ایجاز، اطناب و مساوات، داستان یوسف(ع)، قصّه‌ی موسی(ع)، روایت شناسی

مسلمانان بر این باورند که رسول‌خدا? گذشته از مقام نبوت، مقام امامت امّت اسلامی را نیز داشته و بر این اساس در مدینه اقدام به تشکیل حکومت اسلامی نموده و جامعه اسلامی را در همه ابعاد بر اساس اندیشه دینی رهبری نموده است ولی با ارتحال رسول‌خدا? با اینکه هم? مسلمانان بر این باور بودند که رسول‌خدا? باید جانشین داشته باشد ولی در شرایط و اختیارات حاکم اسلامی اختلاف پیدا کرده و به دو گروه عمد? شیعه و سنی تقسیم شدند. سوال اساسی این تحقیق این است که محدود? اختیارات حاکم اسلامی چیست؟ آیا شرایط و اختیارات حاکم اسلامی در هر دو نگاه یکی است یا ختلاف دارند و اگر اختلاف دارند علت آن چیست؟ این تحقیق که به روش اسنادی- تحلیلی انجام گرفته به این نتیجه رسیده است که پیروان اهل‌بیت? که به شیعه شهرت یافته‌اند جانشینان پیامبر را در دو دوره مورد توجه قرار داده‌اند: الف: دور? حضور معصوم?؛ در این دوره که جانشین پیامبر?، امام معصوم می‌باشد، همان شرایط عصمت و علم پیامبر? را که در پیامبر? معتبر می‌دانند را در جانشین پیامبر هم معتبر می‌دانند و همان اختیاراتی که برای رسول‌خدا? قائلند را برای این گروه که تعداد آنان دوازده نفر می‌باشند، قائلند.ب: دور? غیبت؛ در این دوره که بر اساس حکمت الهی امام معصوم? حضور محسوس ندارند، احکام اسلامی تعطیل نشده و جانشینان امام معصوم که از آنان به حاکم شرع‌‌، ولی فقیه و .. یاد می شود، لازم نیست شرط عصمت و علم لدنی را داشته باشند ولی نزدیکترین حالت به این شرایط را که همان عدالت و اجتهاد باشد باید دارا باشد و دربار? اختیارات او اختلاف دارند که به دو نظر عمده تقسیم می‌شوند. گروهی همانند امام خمینی? قائل به ولایت مطلقه فقیه با همان اختیارات رسول‌خدا? در اداره کشور می‌باشند و عده‌ای که چنین اختیارات مطلقی را برای فقیه قائل نبوده ولی اصل اختیارات را پذیرفته‌اند. شیعه این شرایط و اختیارات را در هر دو دوره با استناد به آیات قرآن، روایات اسلامی، عقل و سیر? نبوی و... اثبات می‌کند که با متون دینی سازگاری بیشتر دارد. و پیروان خلفا که به اهل سنت شهرت یافته‌اند چنین تقسیم بندی دوره‌ای را ندارند و علم لدنی و عصمت را در جانشین پیامبر لازم نمی‌دانند ولی در اختیارات حاکم اسلامی، چنان اختیاراتی قائل شده‌اند که برای خلفاء، حق‌تشریع قائل شده‌اند و در برابر نص اجتهاد کرده‌اند که در مواردی نتوانسته‌اند برای ادعای خود ادل?‌شرعی و عقلی اقامه کنند و تنها به ادله‌ای از قبیل مصالح مرسله و ... تمسک جسته‌اند که خود از مبنای شرعی و عقلی محکمی برخوردار نیستند.

این پژوهش به ادلّه تقلید و تقلید از مجتهد اعلم در فقه شیعه امامیّه و دیدگاه های فقهای معاصر شیعه در این باره اختصاص دارد. نگارنده، این مهم را در سه فصل بررسی، به ترتیب، دلیل های تقلید و سپس تقلید از مجتهد اعلم را از آیات، روایات و اجماع و عقل استخراج می‌کند. در فصل اوّل وی مباحثی کلّی در معنای تقلید از لِحاظ لغوی، فلسفی، علوم اجتماعی، ادبی، عرفی و فقهی ارائه و تاریخ بحث از تقلید در احکام شرعی از دوران پیامبر اسلام( و ائمّه معصومین( تا زمان معاصر بررسی شده است. نویسنده آن گاه حکم شرعی تقلید را واکاوی و دلیل های استحباب تقلید و وجوب آن را براساس ادلّه اربعه عقل، اجماع، کتاب و سنّت بررسیده و وجوب تقلید در عصر غیبت را امری ضروری برمی شمارد. وی به همین منظور دیدگاه های فقهای مشهور امامیّه از قُدَما، مانندِ سیّدمرتضی و علاّمه حلّی و از متأخّرین، سیّد کاظم یزدی (صاحب عروه الوثقی)، آیت الله سیّد ابوالقاسم خویی و امام خمینی را مطرح کرده، وجوب تقلید در احکام شرعی را براساس عقل و نَقل از منظر آنان تبیین می‌سازد. در فصل دوم وی به معیارها و ادلّه تقلید از مجتهد اعلم پرداخته، دیدگاه های فقهی برخی مجتهدان مشهور معاصر را در این زمینه منعکس می‌کند. او در این زمینه با اشاره به استناد فقها به روایت "مقبوله عمربن حنظله" که در آن شرایط تقلید از یک مجتهد جامع الشّرایط مطرح شده، نظریّات فقها مبنی بر ضرورت عقلی و نَقلی تقلید از مجتهد اعلم را بررسی کرده است. نگارنده به همین منظور دیدگاه های فقهایی مانندِ شیخ مفید، سیّدمرتضی، شیخ طوسی، ابن زهره، محقّق حلّی، علاّمه حلّی، شهید ثانی، سیّد کاظم یزدی، امام خمینی، آیت الله خویی، آیت الله مرعشی نجفی و برخی دیگر از فقهای معاصر را منعکس می‌سازد. در فصل سوم حکم تقلید از مجتهد اعلم و ادلّه قرآنی (آیه نفر) و روایی (10 روایت صحیح) و نتیجه دلیل های تقلید از مجتهد اعلم وجوب و عدم وجوب آن از قرآن و سنّت، دلیل عقلی، اجماع، سیره متشرّعه و تقریر معصوم را مطرح و تجزیه و تحلیل فقهی کرده است.