جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

---

از جمله فنون بلاغت در راستای تبیین و آشکارسازی اهداف و مقاصد کلام،‏ تصویرگری در قالب «تشبیه تمثیل» است. تشبیهی که وجه شبه آن،‏ امری آشکار و ظاهری نیست و نیاز به تاویل دارد. قرآن کریم و نهج البلاغه که به اعتراف صاحب نظران از عالی ترین درجات بلاغت برخوردارند،‏ برای به تصویر کشیدن بسیاری از معارف عمیق و دور از دسترس فهم متعارف انسان،‏ از این شیوه بهره فراوان برده اند. این پژوهش بر آن است تا با ارائه و شرح نمونه هایی از این تصویرسازی ها،‏ گوشه ای از زیبایی و بلاغت بیان را در این دو منبع گران سنگ به نمایش بگذارد و با تحلیل و مقایسه موضوعات،‏ عناصر و نمادهای به کار رفته در تشبیهات تمثیلی این دو اثر،‏ به ارائه جداول،‏ نمودارها و نتایج مربوط بپردازد.

‫از ظهور اسلام تاكنون كسانى كه با سخنورى به تغذيه ذوقها پرداخته و شهد ادب در كام ادب دوستان ريختهاند، دستى در خوان پربركت قرآن داشته و انديشه خود را به عصاره الوان نعمت آن آميختهاند و بهترين تمثيل، فنىترين استعاره، زيباترين تشبيه، كاملترين تصوير، گوياترين عبارت و سختترين تركيبات را در قرآن جستهاند. حافظ، سعدى و سنايى از جمله اين افراد بودند. ايهامگويى، صورتگرى و شخصيتپردازى، استفاده از تناسبهاى لفظى، آهنگ و وزن، تشبيه، استعاره، تمثيل اقتباس، تلميح و اشاره از موارد مشخصى هستند كه تحت تأثير كلام قرآن در سخن حافظ تجلى پيدا كرده است. استفاده از واژههاى قرآنى، تضمين و اقتباس آيات و معانى آنها، تشبيه، استعاره، مجاز، كنايه، مثل، طباق نمونههايى ا زتأثير قرآن در آثار سعدى است. بهرهجويى از آيات يا قسمتى از آنها، معانى و مضامين آنها در گستردهاى وسيع در اكثر قصايد سنايى به چشم مىخورد. اقتباس، تلميح، حل، تشبيه، تمثيل و كنايه نيز مواردى هستند كه تحتتأثير قرآن در آثار سنايى نمودار است. حافظ، سعدى، سنايى در تنوع اسلوب بيان در زمينه استفهام، امر، نهى و معانى متعدد آنها، اطناب و ايجاز و التفات كلام خود را به شيوه قرآنى آراستهاند.

‫در اين پايان نامه كه به زبان عربى نوشته شده است، سعى شده كه پس از طرح هر يك از مباحث نحوى شاهدى از آيات قرآن آورده شود و در صورت نيافتن شاهد قرآنى، شاهدى از حديث نبوى ذكر گردد. ترتيب مباحث آن چنين است كه پس از ذكر انواع بناء و اعراب، نخست مبنى ها و سپس معربها اعم از مرفوعات و منصوبات و مجرورات و توابع مورد بحث قرار گرفته و براى هر يك شاهدى ياد شده است.