جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجود یک سازمان تبلیغی- تبشیری با نام «سازمان دعوت»، یکی از عوامل پیش‌رفت و توسعه فرقه اسماعیلیه بود که سرانجام منجر به تأسیس یکی از امپراتوری‌های بزرگ اسلامی به نام فاطمیان در قرن چهارم در مغرب و مصر انجامید. المویدالدین شیرازی، ناصرخسرو و..از جمله داعیان تاثیر گذار نهاد دعوت بودند.داعیان ایرانی نهاد دعوت، با تبیین و تحلیل تفکر اسماعیلی تلاش نمودند دعوت فاطمی را از طریق مسالمت‌آمیز در داخل و خارج قلمرو فاطمیان نشر دهند. در این راستا یکی از مهم‌ترین راهبردهای فرهنگی داعیان، استفاده از ادبیات تعلیمی باهدف تحکیم مبانی مذهبی فاطمی بود که سرآمد این اسلوب، داعی الدعات فاطمی «الموید فی الدین شیرازی» و حجت خراسان «ناصرخسرو قبادیانی» است. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که داعیان شیعی در جهت تحیکم مبانی قدرت امامت فاطمیان از ادبیات تعلیمی چه استفاده ای کردند؟ مطابق یافته‌های این پژوهش، داعیان از ادبیات تعلیمی در جهت تبیین ایدئولوژی و قدرت مذهبی –سیاسی خلفا بهره برداری کردند. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر داده‌ها و آثار مکتوب تاریخی و ادبی اسماعیلیه و به‌ویژه آثار الموید فی الدین شیرازی و ناصرخسرو قبادیانی سامان‌یافته است.

در دوره معاصر، شاهد روند افزایشی گسترش اسلام و حضور و پراکندگی مسلمانان در سرتاسر جهان و تعامل آنها با غیرمسلمانان هستیم. مسلمانان حدود یک‌چهارم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند که حدود 20 درصد از آنها شیعه هستند و نیمی از جمیعت شیعیان نیز در منطقه مرکزی خاورمیانه مستقر هستند. شیعیان در این کشورها، به عنوان یک گروه هویتی که «مای جمعی» را تشکیل می‌دهند، به تعامل با «دیگران» که پیروان سایر ادیان و مذاهب و آئین‌ها هستند، می‌پردازند و میزان پایبندی آنها به مذهب، بر الگوی ارتباطی آنها با دیگران اثرگذار است. بر این اساس، این مقاله، بر الگوی ارتباطی شیعیان امارات متحده عربی در این کشور متمرکز است و به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که الگوی ارتباطی شیعیان امارات به عنوان یک گروه اقلیت مذهبی، با جامعه غالب چیست و شیعیان در ارتباط با ساختار غالب، چه استراتژی ارتباطی را به کار می‌گیرند؟ در این مقاله، از چارچوب نظری هم‌فرهنگی استفاده شده و روش تحقیق نیز، پژوهش کیفی و روش مطالعه اسنادی بوده و برای استخراج الگوی ارتباطی از مصاحبه نیمه استاندارد استفاده شده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که بین میزان پایبندی به مذهب و الگوی ارتباطی ارتباط وجود دارد.

عمر‌بن‌عبدالعزیز را می‌توان از معدود خلفای اموی دانست که بر خلاف اسلاف خود تلاش نمود تا با اعمال مجموعه‌ای از اصلاحات، شرایط متفاوتی را در جامعه اسلامی و مخصوصا برای شیعیان رقم بزند. از این رو سئوال پژوهش حاضر که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته آن است که اصلاحات عمر‌بن‌عبد‌العزیز چه تاثیری بر وضعیت شیعیان بجای گذاشت؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که خلیفه اصلاح‌گراموی، با درک اهمیت مساله شیعیان برای دولت اموی و در راستای جلب رضایت آنان، دست به اصلاحاتی زد؛ فدک را به اهل بیت برگرداند، خمس را دوباره برقرارکرد، مستمری علویان و بنی عبد المطلب را تضمین ساخت و بجای سب و لعن، تکریم و احترام را نسبت به امام علی (ع) و اهل بیت برقرار نمود. در نتیجه این اصلاحات، ضمن آن که شرایط اقتصادی و فضای سیاسی و فکری مناسب تری برای شیعیان ایجاد شد، آنان تحت رهبری امام باقر(ع) توانستند امور مذهبی و سیاسی خود را راحت‌تر پیش ببرند.

توجه به رهیافت‌های گوناگون قیام عاشورا در واکاوی چگونگی گزینش اخبار عاشورایی در انواع مقاتل ، تحلیل و علت‌ یابی نگرش‎های گوناگون تودۀ مردم نسبت به قیام امام‌ حسین (ع) و درنهایت راهی برای برون‌ رفت از ابهامات گزارش‌ها و تفاسیر متعارض و بعضاً واژگون از این قیام تأثیر بسزایی دارد. این پژوهش با روش کتابخانه ای و رویکردی تحلیلی ـ انتقادی ‌می کوشد تا رهیافت‌های نوشتاری مؤلفان و برداشت‌های عموم را از قیام عاشورا مورد مداقه قرار دهد. ریشه‌ یابی رویکردهای تاریخی، سیاسی، مادی، اعتقادی، عرفانی، عاطفی، حماسی به عاشورا، تأثیر پیش‌فرض‌های زمینه‌ای همچون جبرگرایی، مادی‌گرایی، احساس‌گرایی‌های افراطی، تسامح در نقل گزارش‌های تاریخی، گرایش به پاره‌ای از باورهای پیروان سایر ادیان نظیر مسیحیت را پررنگ می‌سازد. از سوی دیگر، نقش سیاست‌ها، حکومت-ها، اقتضائات زمانی و منفعل ساختن تودة مردم در میان آسیب‌های پیرامون رهیافت‌های گوناگون مشاهده‌ شدنی است. دستاوردهای این تحقیق می‌تواند در مطالعات عاشوراپژوهی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

با انتقال خلافت از امویان به عباسیان، دیری نپایید علویان که در آرزوهای خود ناکام مانده بودند و فشارهای سیاسی و ظلم و ستم حاکمان جدید آنان را از دستیابی به عدالت نا امید ساخته بود، برای احیای حقوق از دست رفته خویش دست به قیام زدند. اگرچه آنان در همه قیامها اهداف و انگیزه های واحدی را دنبال می کردند؛ اما در شیوه های مدیریت و رهبری قیام با یکدیگر متفاوت بودند. هدف از این پژوهش آن است تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و به صورت توصیفی و تحلیلی به مقایسه تطبیقی مدیریت و رهبری دو جنبش شیعی یعنی شریک بن شیخ المهری و یحیی بن عبدالله حسنی پرداخته و به این سوال اساسی پاسخ دهد که این جنبشها از لحاظ نوع مدیریت و رهبری در قیام چه تفاوتهایی با یکدیگر داشته و کدام یک از مولفه ها در شدت و یا ضعف مدیریتی رهبران قیام اثر گذار بوده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که خصوصیات شخصیتی و راهبردها و رویکردهای منحصر به فرد شریک بن شیخ از عوامل تقویت قیام او بودند، در حالی که ویژگی ها و رویکردهای نسبتا ضعیف و نامناسب یحیی قدرت رهبری او را در قیام تضعیف ساخته بود.

کتاب «The Study Quran» (قرآن‏شناخت) مشتمل بر ترجمه و تشریح آیات قرآن‏کریم از جدیدترین تفاسیری است که در جهان غرب، با قلم «سیدحسین نصر» به زبان انگلیسی منتشر شده و مورد استقبال توده‏ها و نخبگان جامعه‏ی غربی قرار گرفته است. متن اصلی قرآن‏شناخت در ایران با عنوان «تفسیر معاصرانه‏ی قرآن‏کریم» از سوی دکتر «رحمتی» ترجمه شده است. روش کلّی نگارندگان این تفسیر و تعلیقات آن (که به قلم مترجم است) بارها به ورطه‏ی مطالعات انتقادی کشیده شده و پژوهشگران، نقاط ضعفی از مجلّدات فارسی موجود را تبیین نموده‏اند هرچند این اثر مهم، از نقاط قوّتی نیز برخوردار است. رویارویی نگارندگان تفسیر معاصرانه با تفسیر آیات حاوی باورهای شیعی در متن امّا، گونه‏ای است تازه که بررسی ابعاد آن، شایسته‏ی تحقیق می‏نماید؛ از جمله‏ی آن آیات، آیاتی پیرامون «امامت» در سوره‏ی «مائده» است که شامل آیات 3 (آیه‏ی اکمال)، 55 (آیه‏ی ولایت) و 67 (آیه‏ی تبلیغ) این سوره می‏باشد. از این رو، پژوهش حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی به واکاوی مفاد تفسیری قرآن‏شناخت، ذیل آیات فوق پرداخته و با رویکردی انتقادی برخی از آن مفاد آن را، ازجمله تمایل آشکار به آرای اهل سنّت و عدم پاسخ در ردّ ادّعاهای آنان، مورد مناقشه قرار داده است.

مساله امامت یکی از مسائل اساسی در حوزه تفکر شیعی است و قرآن کریم در برخی آیات به آن پرداخته است. آیه ابتلا یکی از مستندات اصلی در بیان معنای امام و مسأله امامت است؛ که در این زمینه میان مفسران اختلاف نظرهای جدی وجود دارد. مفسران شیعی غالبا امامت را مقامی مافوق نبوت دانسته و مفسران اهل سنت آنها یکی می‌دانند. در این مقاله ضمن تبیین اجمالی نظرات مفسران شیعی در معنای امام، دیدگاه سید محمدحسین فضل‌الله، تبیین و بررسی شده و نظرات او که شامل یکی بودن معنای امامت و نبوت و ناظر بودن نبوت به جنبه درونی و امامت به جنبه بیرونی، امامت جهانی ابراهیم (ع)، ترجمه عهد‌الله به نبوت و درخواست بالقوه آن برای فرزندانش بود، بررسی شد و در چند جنبه ادبی و قرآنی و روایی نقد گردید و در پی آن به تبیین معنای صحیح امام پرداخته شد و با توجه به روایات، معنای مفترض الطاعه برای امام اخذ گردید.

دیدگاه نفی صفات، یکی از نظریات در بحث وجودشناسی صفات الهی است. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی، این نظریّه را در مدرسه کلامی اصفهان بررسی می‌کند. متکلمان مد نظر در این مدرسه عبارتند از: فیاض لاهیجی، ملا رجبعلی تبریزی، قاضی سعید قمّی، محمد باقر مجلسی و ملا صالح مازندرانی. نظریه نفی صفات در مدارس کلامی قبل نیز مطرح شده بود اما در این مدرسه، به خصوص توسط ملا رجبعلی تبریزی و قاضی سعید قمّی با صراحت بیشتری مطرح، و با استدلال های متعدد از آن دفاع شد. برخی متفکران این مدرسه در قالب نظریه نیابت، و نظریه اعتباریت، که بیان های دیگری از نظریه نفی صفات است، این نظریه را مطرح کردند. مهم ترین استدلال های نظریه نفی صفات در مدرسه کلامی اصفهان عبارت است از: تنافی اثبات صفت با آموزه توحید ذاتی به معنای نفی تعدّد و نفی ترکیب و نفی تشبیه؛ تلازم اثبات صفت با اثبات نقص و محدودیت و مخلوقیّت؛ عدم امکان توصیف ذات؛ روایات نفی صفت.

طولانی شدن غیبت حضرت حجت(ع) و در دسترس نبودن ایشان موجب شده است که مدعیان دروغین مهدویت ازاین مساله سوء استفاده و چالش‌هایی را به وجود آورند. از این رو یکی از مهمترین اقدامات در این برهه، شناسایی و مبارزه با مدعیان دروغین مهدویت در ابعاد مختلف می‌باشد. یکی از این مدعیان فردی است به نام علیرضا بابایی آریا، که باعنوان «علامه منصور هاشمی خراسانی» دعاویی مطرح نموده و خود را زمینه‌ساز ظهور مهدی(ع) می‌داند. وی با شعار «بازگشت به اسلام» و با باطل و طاغوت شمردن حکومت‌های فعلی و مانع ظهور دانستن آنها، مردم را به رویگردانی از این حکومت‌ها ترغیب می‌کند هرکس که با وی مخالفت نماید را ، مانع ظهور دانسته و هشدار می‌دهد که در صورت تمکن یافتن، آنها را از سر راه خویش برخواهد داشت اوبا استناد به احادیث ضعیف و توسل به علائم ظهور و تاویل آنها بر خویشتن، بدون ارائه سند و دلیلی متقنی، مدعیات خویش را مطرح می‌نماید. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی سعی دارد تا اهمّ این مدعیات را گزارش نموده و با ارائه استنادات حدیثی و تاریخی، بطلان آنها رااثبات کند

ایرانیان عصر صفوی، علاوه بر درمان‌های طبیعی، به درمانگری ماوراء الطبیعی نیز اعتقاد داشتند؛ به‌طوری‌که اکثرِ اقشارِ جامعه، به این سبک از درمان‌ها باور داشته و در زندگی روزمره‌ی خود از آن‌ها استفاده می‌کردند. تبیین این سبک از درمانگری با تکیه ‌بر گزاره‌های تاریخِ اجتماعی، برای شناختِ وضعیت درمانگری این دوران که علاوه بر راهکارهای مرسوم طبابت، از شیوه‌های دیگری نیز استفاده می‌شده؛ از موضوعات شایسته‌ی پژوهش است؛ بُعدی از درمانگری که کمتر به آن پرداخته‌شده؛ درحالی‌که در اجتماع دورانِ صفوی، دامن‌گیر مردمان آن روزگار بوده و اغلب لایه‌ها از آن بهره می‌جستند. داده‌های پژوهشِ حاضر با بهره‌گیری از منابع دست‌اولِ تاریخی و برخی پژوهش‌های جدید، با روشِ کتابخانه‌ای و سپس با شیوه‌ی کیفی، به توصیف و تحلیل این سبک از درمانگری پرداخته است که نشان می‌دهد ایرانیان در این برهه، علاوه بر شیوه‌های درمانگری طبیعی، از اسلوب درمانگری ماورایی نیز برای درمان استفاده می‌کردند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، در میان طبقات مختلف اجتماع عصر صفوی، روش‌های درمانگری ماورایی بسیار کاربرد داشته؛ مانند دعانویسی و تعویذ، طلسم و جادو، جن و پری، زیارت و توسل، استشفاء به نیروی شاهی، نذر درمانی، صدقه درمانی، نیایش درمانی و استشفاء به قرآن کریم ازجمله آن‌ها هستند.