جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن‌سینا وظیفه اصلی قوه واهمه را ادراک «معانی» می‌داند و بالتّبع سایر کارکردهای این قوه باید در پرتو این نوع ادراک تبیین‌شود. مقصود اولیه و مشهور او از «معنا» امری ذاتاً نامحسوس است که در محسوسات جزئی تحقق دارد و مصادیق مختلف آن به‌نوعی قابل‌اندراج تحت دوگانه موافقت (ملائمت) و مخالفت (منافرت) اند؛ به‌این‌جهت می‌توان میان این دسته از معانی و عوارض خاصه موجود ارتباط برقرارکرد؛ البته با این تفاوت که معانی هیچگاه حالت اضافی خود نسبت‌به امر محسوس را، نه در مقام تحقق و نه در مقام تصور، ازدست‌نمی‌دهند؛ بااین‌حال ابن‌سینا مقصود دیگری از معنا را نیز به‌عنوان متعلَق ادراک واهمه مدنظر داشته‌است. این معنا همان ارتباط و نسبت میان صور محسوس است که از اشیاء و هویات محسوس خارجی ادراک ‌می‌گردد. چنین معنایی در عین نامحسوس بودن، برخلاف معنای اول، برگرفته و قابل‌فروکاست به محسوسات است. مبتنی‌بر سنخ دوم معنا، می‌توان چگونگی تعمیم‌یافتن حکم محسوسات به امور نامحسوس را در وهمیات تبیین‌کرد. همچنین این تعمیم‌بخشی در حوزه اشیاء محسوس و ویژگی‌های ‌آن‌ها موجب شکل‌گیری استقرا می‌گردد. باتوجه‌به اینکه ابن‌سینا تجربه را حاصل اجتماع استقرای حسی و قیاس عقلی می‌داند، می‌توان نتیجه‌گرفت که واهمه و معانی ادراکی آن در شکل‌گیری روش و معرفت تجربی نقشی محوری ایفا‌می‌کنند.

فیشته در فلسفه متأخرش با مبنا قراردادن خدا در مقام معیار امر اخلاق، می‌خواهد یک پیوندی میان اخلاق و بیلدونگ شکل دهد که باعث تعالی و شکوفایی افراد در زندگی شود. فیشته برای رهایی از ثنویت دکارتی و برخلاف اسپینوزا که جوهر همه چیز را طبیعت درنظر می‌گیرد، خدا یا واحد را وجود نابی می‌داند که با نوری که بر هستی می‌تاباند زندگی را در عالم پدیدار می-کند. درواقع برای فیشته خدا در برون‌شدگی خود نوری بسیط است که این نور می‌تواند در عین مطلق بودن زندگی و هارمونی را در هستی آشکار کند. اساساً فیشته متأخر زندگی و وحدت شکل گرفته در عالم را وابسته به خدا یا همان نور ناب می‌داند. درنتیجه اگر انسان‌ها در زندگی می‌خواهند همانند واحد در وحدت قرار گیرند باید به‌وسیله یک بیلدونگ به اتحاد برسند که محور آن امر اخلاقی است. در اصل ایجاد وحدت فراگیر و فهم خدا در مقام معیار امر اخلاقی و خالق زندگی دو رسالت اصلی انسان در فلسفه متأخر فیشته است.

مسئله رابطه نفس ناطقه با بدن و واسطه بودن روح بخاری، به شکل‌گیری مباحث فلسفی فراوانی در این زمینه منجر شده‌است. یکی از این مواردْ علل و نشانه‌های بیماری‌های روانی، مانند افسردگی مالیخولیائی است که از دیدگاه ابن‌سینا مهم‌ترین دلیل به‌وجود‌آمدن آن و مؤثرترین شیوه درمان آن را باید در رابطه نفس ناطقه با بدن جست‌و‌جونمود. افسردگی مالیخولیا به‌معنای انحراف افکار و صورت‌های ذهنی انسانی از مسیر صحیح است که در این حالت انطباق مفاهیم علمی با خارج مختل می‌شود و لذا شخص در افکار و پندارهای نادرست خود غرق‌می‌گردد. این بیماری روانی دارای مراتب مختلفی است که در شدیدترین حالت آن، یعنی مانیا، ادراکات فرد بیمار تا حد زیادی از عالم واقعیت منحرف‌می‌گردد، دائماً به مردگان می‌اندیشد و ممکن است خود را فوت‌شده تلقی‌نماید. ازنظر ابن‌سینا علت اصلی این بیماری را باید در ضعف روح بخاری جستجوکرد که این ضعف موجب ضعف ارتباط نفس با بدن می‌شود. ریشه این ضعف نیز غلبه مزاج سودائی در مغز است که باعث اختلال در عملکرد روح بخاری به‌عنوان رابط نفس و بدن می‌شود. درمجموع نحوه مواجهه ابن‌سینا با افسردگی مالیخولیا نشان‌دهنده روی‌کرد جامع وی در مواجهه با اختلالات روانی است. روی‌کردی که هم در مبانی فلسفی وی و هم شواهد و مطالعات تجربی ریشه دارد.

نام­ و لقب ازجمله عناصر دارای کارکرد بلاغی و ابزار قدرت در روایت فرق و مذاهب است که پیوسته توجه هواداران و مخالفان فرق و مذاهب را به خود جلب کرده است. بر پایه همین قاعده از نخستین روزهای پدیدارشدن آیین وهابیت تا کنون، محمد بن عبدالوهاب و هوادارنش خودمختارانه از نام­ها و لقب­های مدح­آمیز و مجاب­کننده­ای برای معرفی خود استفاده کرده­اند. «اهل‌سنت و جماعت»، «فرقۀ ناجیه و طایفۀ منصوره»، «دعوت اصلاحی»، «تابعان فقه حنبلی»، «سلفی» و «أثری» از جمله نام­ها و لقب­هایی است که وهابیان برای معرفی خود برگزیده­اند. این مقاله سعی دارد­ زمان آغاز، میزان رواج و هدف وهابیان از نام‌گذاری به نام­ها و القاب یادشده را بکاود و موضع منتقدان وهابیت را نیز یادآور شود.

هدف از این پژوهش نقد به رویکردی است که راهکار برطرف شدن چالش‌هایِ اخلاقیِ هوشِ مصنوعیِ را محدود به طراحی و اصلاحات فنی می‌داند. برخی پژوهش‌گران چالش‌های اخلاقی در هوش مصنوعی را همگرا تلقی می‌کنند و معتقدند این چالش‌ها همانطور که با ظهور سیستم هوش مصنوعی پدید آمدند، با پیشرفت و اصلاحات فنی آن مرتفع خواهند شد. در مباحثِ اخلاقِ هوش مصنوعی، موضوعاتی همچون حفاظت از حریم خصوصی و شفافیت در بیشتر پژوهش‏ها مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهش حاضر با استفاده از روشِ تحلیلی-انتقادی، همگرایی میان شفافیت و حریم خصوصی در سیستم‌های یادگیری ماشین بررسی شده و رویکردی که رفع چالش‌های اخلاقی را به طراحی هوش مصنوعی محدود می‌داند به نقد گذاشته شده است. نتایج این بررسی نشان می‏دهد که همگرایی میان چالش‌های اخلاقی هوش مصنوعی وجود ندارد. همچنین با مطرح کردن سه چالش کمی‏سازی، محدودیت‏های تکنیکی و مباحث فرااخلاقی به نقد رویکردهایی که تنها بر طراحی و اصلاحات فنی متکی هستند پرداخته شد. نتایج این بخش نشان می‌دهد که نمی‌توان تنها با تکیه بر طراحی، به چالش‌های اخلاقی در هوش مصنوعی پاسخ داد و نیاز به استفاده از سایر روش‌ها مانند قانون‌گذاری و یا پیشرفت در سایر علوم در کنار توجه به طراحی وجود دارد.

ویتگنشتاین در تاملات خویش در باب یقین و تحلیل‌های معرفت شناسانه‌اش، سخن از گزاره‌هایی به میان می‌آورد که آنها را «گزاره‌های لولایی» می‌نامد. این گزاره‌ها چه نقشی در نظام معرفتی ویتگنشتاین دارند؟ چه ویژگی هایی دارند و چند گونه اند؟ تفاوت و یا شباهت آنها با دیگر گزاره‌های قطعی مانند گزاره‌های ریاضی در چیست؟ موارد یاد شده پاره‌‌‌ای از پرسش هایی است که در این نوشتار بدان‌ها می پردازیم. به باور ویتگنشتاین زمانی که به این گزاره‌ها می ‌رسیم، شک معنای خود را از دست می‌دهد. این گزاره‌ها همچون لولاهایی هستند که باورهای ما گرد آن می‌چرخند. گزاره‌های لولایی معرفت بخش نیستند اما زیربنای معرفت را می سازند. آنها از سنخ گزاره‌های معمولی نیستند چراکه ویژگی هایی مانند دانستنی بودن، موجه یا ناموجه بودن، درست یا نادرست بودن را بر نمی‌تابند. این گزاره ها خود معیار صدق و کذب اند. در این مقاله پس از روشن ساختن مفهوم گزاره‌های لولایی، به برشمردن انواع مختلف آنها و بررسی ادعاهای ویتگنشتاین در باب گزاره ها خواهیم پرداخت. همچنین سعی در نشان دادن منظور ویتگنشتاین از طرح چنین گزاره‌هایی داشته و در نهایت نیز تلاش می‌کنیم دیدگاه او را با عیار نقد بسنجیم.

تفکیک منطق قضایای حقیقیه و خارجیه با تاریخ منطق در جهان اسلام ناسازگار است چرا که منطق‌دانان سینوی در مبحث احکام قضایا، روابط قضایای حقیقیه با قضایای خارجیه را بررسی کرده‌اند چنان که در مبحث قیاس، به بحث از اختلاط قضایای حقیقیه و خارجیه پرداخته‌اند و آشکار است که بیان روابط و اختلاطات تعدادی از قضایا در دو منطق مختلف ممکن نیست و لازم است که در یک منطق واحد انجام گیرد. برای برون رفت از این مشکل، به نظر می‌رسد که زبان و نظریة برهان منطق‌های کلاسیک و آزاد محمول‌ها را باید به گونه‌ای تقویت کرد که از عهدة بیان و اثبات احکام، روابط و اختلاط‌های قضایای حقیقیه و خارجیه برآید. برای این منظور، دست کم سه راه به نظر می‌رسد: نخست تلفیق منطق کلاسیک و آزاد محمول‌ها، دوم: تقویت منطق کلاسیک محمول‌ها با افزودن محمول «وجود خارجی» و سوم: تقویت منطق آزاد محمول‌ها با افزودن «منطق موجهات». خواهیم دید که روش نخست موفقیت‌آمیز است و در روش دوم، با تقویت منطق کلاسیک محمول‌ها می‌توان قضایای خارجیه را بر حسب قضایای حقیقیه تعریف کرد ولی در روش سوم، با تقویت منطق آزاد محمول‌ها نمی‌توان قضایای حقیقیه را بر حسب قضایای خارجیه تعریف نمود. با توجه به این، نتیجه خواهم گرفت که رویکرد موجهاتی در تحلیل قضایای حقیقیه و خارجیه به شیوه‌ای که پیش از این به کار گرفته می‌شده ناقص یا نادقیق بوده و باید بر اساس یکی از دو روش نخست ارائه شده در این مقاله، تدقیق و تکمیل شود.

وهابیان می گویند هر گونه یاری خواستن از غیرخدا (زنده یا مرده) در امور خارق‌العاده شرک است، آنها این پندار نادرست را به این روایت که پیامبر$ فرموده است: «اگر چیزی می‏خواهی، از خدا بخواه و اگر یاری می‏جویی از خدا یاری بجوی» مستند می‌کنند. درحالی‌که این روایت تنها اصل استعانت را برای خداوند ثابت می‌کند و هیچ‌گونه دلالتی بر شرک بودن هرگونه استعانت از غیرخدا در امور خارق‌العاده ندارد. اساساً استعانت از غیرخدا مادامی‌که غیراستقلالی و در طول استعانت از خداوند باشد شرک نیست. هم‏چنان که حضرت سلیمان % از یارانش برای انجام امر خارق‌العادۀ انتقال تخت بلقیس از یمن به اورشلیم در مدت زمانی بسیار کوتاه کمک خواست. علاوه بر این روایاتی وجود دارد که درخواست کمک از مخلوق در امور خارق‌العاده را تجویز می‌کند.

ساخت گنبد و بارگاه ازجمله مسائل مورد توجه مسلمانان، از صدر اسلام تا کنون، بوده است. وجود گنبد و بارگاه بر قبور انبیا، اولیا و بزرگان در طول تاریخ، گواه بر این مطلب است. این مسئله در میان مذاهب اسلامی بحث و بررسی شده است و نقاط اشتراک فراوان و اختلافات جزئی در نظرات آنان وجود دارد. در این تحقیق، با روش تطبیقی، دیدگاه مذاهب اسلامی دربارۀ ساخت گنبد و بارگاه بر قبور بررسی شده است و این نتیجه یافت شد که مذاهب اسلامی، اعم از مذاهب اربعۀ اهل‌سنت و مذهب امامیه، ساخت گنبد و بارگاه را به‌صورت مطلق نهی نکرده­اند و فقط در مسائلی، همچون گچ‌کاری و گِل‌کاری، حکم به کراهت داده­اند. حال‌آن‌که برخی از این مذاهب اسلامی، همچون امامیه و احناف، ساخت گنبد و بارگاه، برای انبیا و اولیا را نه‌تنها مکروه ندانسته‌اند، بلکه جایز و نیکو بیان کرده­اند.