بسیاری از مسائل و گزاره های کلامی، با وجود اهمیت بسیار زیاد تنها در ابواب خاص خود محصور هستند و ثمره و نتیجه ای در ابواب دیگر کلامی ندارند. اما برخی از مسائل
... کلامی وجود دارند که محصور و منحصر به یک باب خاص نیستند و در جای جای منظومه کلامی از آنها استفاده می شود و پاسخ متکلم به این مسائل تاثیر بسزایی در کل نظام کلامی وی دارد. به این مسائل کلی و مهم می توان عنوان عنوان «قواعد کلامی» داد.
قواعد کلامی در آثار قدما معمولا جایگاه مشخصی ندارند و در میان ابواب کلام متفرق هستند، اما امروز با گسترش مباحث کلامی و بروز شبهات و سوالات جدی پیرامون برخی از این قواعد، به نظر می رسد جداسازی این قواعد از دل متون کلامی و بحث مستقل پیرامون آنها ضروری به نظر می رسد. این جداسازی مقدمه ای برای تدوین دانش «اصول کلام» خواهد بود.
استاد دکتر برنجکار در این دوره به قواعد کلامی کلی در باب عدل الهی پرداخته اند. دومین قاعده کلامی مهم در مساله عدل الهی که مبتنی بر پذیرش قاعده حسن و قبح عقلی است، قاعده لطف است. بنا بر این قاعده انجام لطفی که بندگان را به سوی طاعت نزدیک می کند و ایشان را از معصیت دور می کند بر خداوند واجب است و خداوند باید آن را انجام دهد، چرا که ترک این لطف عقلا قبیح است و خداوند مرتکب قبیح نخواهد شد. این مساله نه تنها میان فرقه های مختلف مسلمان مورد اختلاف بوده است، بلکه تا همین امروز در میان جریان های کلامی درون امامیه نیز اختلافات جدی پیرامون قاعده لطف جریان دارد.
بیشتر