آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حاشيه اي است بر شرح جديد قوشچي (م 879) بر تجريد العقايد كه بنام شاه طهماسب نگاشته شده است. اين حاشيه، تعليقات مؤلف بر بخش الهيات شرح تجريد است و مؤلف مطابق با سال تأليف، آن را «اثبات الله» نام گذارده و شخ آقا بزرگ طهراني در كتاب طبقات اعلام الشيعه (قرن 10ق.) اين نام را منطبق بر 941 هـ.ق. دانسته . مؤلف حاشيه ديگري بر مباحث «جواهر و اعراض» از شرح تجريد با آغاز «الحمدلله مفيض جواهر العلوم‌» دارد و آن را مطابق با سال تأليف: 965 هـ.ق «حاشية الجواهر» نام گذارده است. (حبيب الله عظيمي) رساله اثبات واجب الوجود جديد جلال الدين دواني يكي از شروح تجريد العقايد خواجه نصير الدين طوسي است اين كتاب از طريق حسيني نگارنده فوق حاشيه شده است و حسيني مقصد سوم شرح تجريد را كه در اثبات صانع است حاشيه كرده و مطالبي جز قول جلال الدين را ندارد . ( عبدالله انوار ) حاشيه ايست بر رساله اي در اثبات الواجب كه در اين نسخه «روضة الجنان» ناميده شده و به دوازده دليل موضوع را اثبات مي كند . دنباله هر دليل كه مؤلف آورده است، شارح چند وجه بيان كرده و بدين ترتيب شرح و توضيح مطالب داده مي شود . (سيد احمد اشكوري) حواشي است از ميرزا فخرالدين محمد بن حسين حسيني استرآبادي (قرن دهم هجري) بر شرح جديد ملا علي قوشچي، علاءالدين علي بن محمد متوفي 879 هـ.ق. بر كتاب تجريد العقايد تأليف خواجه نصيرالدين طوسي متوفي 672 هـ.ق. استرآبادي تنها بر بخش الهيات شرح تجريد قوشچي حاشيه نوشته است و آن را به نام شاه تهماسب صفوي (930-984 هـ.ق.) نگاشته است در سال 941 هـ.ق. كه اين تاريخ برابر است با حروف - اثبات الله - و اين نام با موضوع كتاب مطابقت دارد . ناگفته نماند كه اين مير فخرالدين حسيني بجز مير فخرالدين حسيني سماكي است كه معاصر ميرداماد متوفي 1040 هـ.ق. بوده است . (فاضل) حاشيه اي با عناوين « قوله - قوله » بر يكي از حواشي شرح تجريد العقايد خواجه نصير الدين طوسي (597-672ه.ق) نويسنده در توضيح و بيان مطالب محشي عناوين «قوله» و در گفتار مصنف عناوين « قال المص ره » را بكار برده و اشكالات زيادي بر محشي وارد كرده است . به عنوان نمونه « و هو ظاهر علي ما فرضه المحشي و قد عرفت ما فيه فلا حاجة الي اعادته ». (غلامي مقدم، براتعلي) كتاب حاضر را كه حاشيه او بر شرح الهيات است تا مبحث نبوت نيز بنام شاه تهماسب و در 941 ساخته و بگفته خود او در پايان كتاب، چون تاريخ اتمام آن با جمله «اثبات الله» كه حاكي از موضوع كتاب نيز هست مطابقت دارد، نام كتاب خود را اثبات الله گذارده . وي در اين حاشيه از حاشيه خود بر هدايه اثيريه نام آورده و از صدرالمدققين و ديگران ياد كرده است . (عبدالحسين حائري) اين حاشيه از تأليفات محمد بن حسين حسيني استرآبادي ملقب بفخرالدين ميباشد، مؤلف از علماء قرن دهم هجري و از معاصرين شاه طهماسب صفوي بشمار ميرفته و اين حاشيه را بنام ايشان تأليف نموده و طبق تصريح مؤلف در آخر (ولما كان المقصد الاقصي اثبات الواجب تعالي لايبعدان يقال في تاريخ التأليف -اثبات الله -الدال عليه) آنرا اثبات الله ناميده و وجه تسميه -(اثبات الله) بمنظور اشاره بموضوع و بجهت مطابقت عدد ابجدي آن با سال تأليف است «آقا مجتبي عراقي» تأليف سده 11 هـ . ق . يادداشتهاي تحقيقي است بر مبحث الهيات كه در آن از محقق داماد، محقق دواني، صدر المحققين ياد كرده است . گمان مي رود محشّي مير فخرالدين حسيني قرن 11 هـ . ق . باشد بر شرح تجريد قوشچي . (فاضل) حاشيه بر الهيات است . شرح علي كتاب تجريد الكلام بعنوان «قال المصنف، أقول ...» يبدء من المقصد الثالث في اثبات الصانع. كتاب تجريد العقائد تأليف خواجه نصيرالدين طوسي و اين نسخه حاشيه ايست بر شرح جديد از فخرالدين محمد بن حسن الحسيني استرآبادي كه حاجي خليفه در كشف الظنون از اين حاشيه نام برده و مينويسد كه تا آخر مقصد چهارم است . ( نخجواني، محمد ) در نسخه ارجاعي به عنوان اثبات الله [تعالي] آمده. حاشيه موجود به سال 950هـ ق تأليف شده و به شاه طهماسب بن شاه اسماعيل صفوي (930-984هـ ق) پيشكش گرديده است. جهت بررسي بيشتر پيرامون كتاب و مؤلف آن به توضيحات ارزشمند استاد عبدالحسين حايري در فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه مجلس شوراي اسلامي ايران 5/130 رجوع شود. (سيد محمود مرعشي و محمد حسين اميني) آغاز كتاب: بسمله الحمدلله الغفور الرحيم و الصلوة و السلام علي حبيبه المنعوت بالخلق العظيم... فيقول الحقير الفقير الي عفو ربه الغني محمد بن حسين الشهير بفخرالدين الحسيني ان هذه تعليقات متعلقه بالمقصد الاقصي و المطلب الاسني من شرح الجديد... و لما وفقت للاتمام اردت ان اوشح صدره ... بذكر من اعتلي فرقد الفراقد ... ابوالمظفر شاه طهماسب ... انجام كتاب: و منها ان مقدورات الله انت خبير بانه لا سبيل للخلق الي ضبط قدر في الاصلح لا يتصور المزيد عليه ...و لما كان المقصد الاقصي اثبات الواجب تعالي لا يبعد ان يقال في تاريخ التأليف اثبات الله الدال عليه و نسأل الله التوفيق في تحرير المقاصد الباقية چاپ: (ج6؛ص117)؛ تهران؛ سنگي؛ بي ناشر؛ 1274ق.؛ رحلي؛ بدون شماره صفحه (در هامش) ؛« دارالسلطنه تبريز؛ (صص231-429؛ متن و هامش)؛ 1301ق؛ رحلي؛ (صص348-429) درهامش » ؛ « 1307ق.؛ رحلي؛ 102ص (صص409-510) در هامش »؛ «1301ق.؛82ص (صص348-429) در هامش » ؛ تهران، سنگي، 1285،بدون شماره صفحه [كتابخانه فرهنگ و ارشاد اسلامي ص 42 ؛ الذريعة 1/99 و6/117؛ ف. مشهد 4/78؛ فهرست سپهسالار 4/221 ؛ آية الله فاضل خوانساري 1/146 ؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 4/2116 و 5/42؛ الهيات مشهد 2/595 ؛ فهرست آستان قدس 4/77-78 و 11/100و 1/37و 38 ؛ مرعشي 1/46 و 2/101و 17/202و 17/210 ؛ كتابخانه وزيري 3/867 ؛ ذريعة 6؛ 169 - ف طوس1: 36 و 37 وج: 77و87 و 1/99و 4/330و 6/119و 137؛ مدرسه فيضيه 2/119 و 2/133 ؛ فهرست مجلس 5/130و 2/44 ؛ كتابخانه ملي 9/181 و 17/71 و 17/422 و 13/420؛ الهيات تهران ص 396؛ كتابخانه مجلس شورا 5/130 و 7/309؛ كشف الظنون : تجريد ؛ كشف الحجب ص 177 ؛ فهرست دانشگاه تهران 3/239 و 13/3223 و 17/350 و 20/84 ؛ الكني و الالقاب، هدية الاحباب و ريحانة الادب ؛ سماكي ؛ عالم آراي عباسي چاپ امير كبير ص 144-145، 149-150و 186؛ علامه طباطبايي 2/148؛ مدرسه صدر بازار 2/410 ؛ كتابخانه روضاتي ص 75 ؛ مدرسه فيضيه 1/314؛ آستان قدس 1/99 ؛ كتابخانه روضاتي ص 67 ؛ نشريه 4/439 و 7/514 و 7/142 و 5/386 و 5/595 ؛ چهار كتابخانه مشهد ص 272 ؛ نسخه پژوهي 3/122 ؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 196 ؛ شيخ علي حيدر 1/330 ؛ تربيت ص 92 ؛ رايانه استان قدس] شرح و حواشي: حاشية حاشية السماكي علي شرح التجريد (-) حاشية حاشية السماكي علي شرح التجريد (-)

وي بر هر بخش شرح تجريد قوشچي حاشيه اي جداگانه دارد. تا به حال سه حاشيه از وي بر شرح قوشچي شناسائي شده است. كه يكي حاشيه بر امور عامه است. اين حاشيه بر مبحث ماهيت و علت و معلول شرح جديد است. آغاز كتاب: اما بعد حمد ولي الانعام و الصلاة و السلام علي سيد الانام و آله العظام و صحبه الكرام ما تعاقب الضياء الظلام انجام كتاب: في تحرير المقاصد الباقية انه ولي ذلك و القادر عليه و الحمدلله رب العالمين.

حاشيه اي است بر فصل جواهر و اعراض شرح جديد تجريد از فخرالدين محمد بن حسين الحسيني سماكي كه از علماي قرن دهم هجري و از معاصرين شاه طهماسب صفوي و استاد ميرداماد مي باشد. وي بر هر كدام از فصول شرح جديد،‌ حاشيه اي جداگانه نوشته و اين تاليف را به سال 965 به پايان برده است. «اردلان» اين حاشيه را به نام «حاشية الجواهر» ناميده زيرا حاشيه بر جواهر شرح جديد تجريد است و اين نام به حروف ابجد تاريخ تاليف آن را نشان مي دهد(965) «محمد باقر حجتي» آغاز كتاب: بسمله . الحمدلله مفيض جواهر العلوم و الصلوة علي محمد سيد العروم و آله شوارق مشارق العرفان ... و بعد فيقول .... محمد بن حسين الشهير بفخرالدين الحسيني ان هذه حواشي محتوية علي ما يزهو البصائر و يجلو النواظر في تحقيق مبحث الجواهر من شرح الجديد لكتاب التجريد ... و لايبعد اتسامها بحاشية الجواهر الدالة علي تاريخ التاليف و الاعتصام انجام كتاب: المح فالاولي (؟) يعني اشارة الي احدهما لابدان يغائر الاشارة الي الاخر بوجه من الوجوه اذلو لم يتغاير . تم [فهرست آستان قدس 1/98؛ الهيات تهران ص 733؛ الذريعة 1/99 و 6/117؛ عكسي مركز احياء 2/96]

یکی از ضروریات تحقیق، احیاي آثار اندیشمندان و حکمایی است که در تاریخ تطور و پیشبرد فرهنگ و معارف اسلامی نقش اساسی داشته‌اند ولی تاکنون بصورت یک حلقۀ مفقوده و مغفوله ناشناس مانده‌اند. فخرالدین سماکی معروف به محقق فخری، ازجملة این حکماست که در قرن دهم هجری میزیسته است. وی شاگرد غیاث‌الدین منصور دشتکی است. از سماکی آثار قلمی مهمی چون: حاشیه بر شرح تجرید قوشچی و حاشیه بر شرح هداية الحکمة میبدی بجاي مانده است. متن هداية الحکمة تألیف اثیرالدین ابهری، شامل سه قسم منطق، طبیعیات و الهیات است. میبدی بر دو قسم طبیعیات و الهیات آن شرح نگاشته و سماکی تنها بر دو فن اول و دوم از فنون سه¬گانه طبیعیات شرح هداية الحکمة میبدی حاشیه زده است. سماکی اگرچه مانند ابن‌سینا و سهروردی، بنیانگذار مکتب خاصی نبوده ولی با بیان نقد و بررسیهای دقیق و اظهارنظرهاي خاص خود در موضوعات مورد بحث از منظر متکلمان و مشائیان و اشراقیان و عرفا، در قالب آثار مستقل و غیرمستقل (شرح و حواشی) و با ارائة ديدگاههايي بدیع توانسته ـ بعنوان حلقة واسط ـ نقش مهمی در تطور تفکر فلسفی بطور کلی ایفا کند و الهامبخش صدرالمتألهین شیرازی در ظهور حکمت متعالیه نیز باشد. از جملة این ديدگاهها، تقریر متفاوت برهان سلمی و ابداع سه برهان دیگر در باب اثبات تناهی اجسام است که در این نوشتار بدان پرداخته شده است.