نتایج حاصل از این پژوهش بدین قرار است که محمد بن زکریای رازی با باور داشتن به باری تعالی ،هیولی، نفس، زمان و مکان به عنوان پنج قدیم ، راه خود را از فیلسوفان زم
... مانه اش جدا کرد. در این میان ، دیدگاه وی در باب زمان و مکان مورد توجه ما است. وی بر خلاف فیلسوفان زمانه اش، دیدگاه ارسطو مبنی بر اینکه زمان مقدار حرکت است و مکان همان سطح حاوی مماس با جسم محوی است را کناری نهاده و دیدگاه خود را با شجاعت تمام بیان می کند. از دیدگاه وی زمان دو نحو از هستی دارد ؛ یکی زمان مضاف است که همان زمان ارسطویی است و دیگری زمان مطلق است که فارق از ما و جهان در حال حرکت ازلی و ابدی است و ما از طریق تحلیل ذهنی بدان دست خواهیم یافت.در باب مکان نیز او دو گونه مکان را معرفی می کند؛ یکی مکان مضاف که همان فضای اِشغال شده توسط جسم است و دیگری مکان مطلق است که جوهری تهی از هر چیزی است و ازل وجود داشته است که همان دیدگاه مخصوص او در باب خلأ است . همچنین نظریه جنبش مولکولی و جاذبه و دافعه از نوآوری های وی در باب خلأ محسوب می شود. او ادعا می کند که در این راه پیرو افلاطون بوده است، اما آنچه که افلاطون می گوید در مقایسه با رازی بسیار متفاوت است.او در اندیشه ی خود در باب زمان و مکان به طور کامل مستقل نبوده و از فیلسوفان پیشا سقراطی ، آیین زروان پرستی، آیین زرتشتی و مانوی تاثیر پذیرفته است. در واقع آن چیزی که رازی گفته است ترکیبی از آیین های باستانی ایران بوده است.این پژوهش بر آن است دیدگاه حکیم رازی را در باب زمان و مکان به طور دقیق بررسی نموده و سپس به منشأهای دیدگاه وی در این خصوص و موافقان و مخالفان وی بپردازد.
بیشتر