بحث از معاطات و جريان آن در عقود و ايقاعات، از مسائل بسيار مهم است که فقهاء قديم و جديد، به‌ويژه شيخ اعظم انصاري (اعلي الله مقامه الشريف) به آن پرداخته‌اند. ام
... مروزه نمي‌توان فقيهي را يافت که چنين بحثي را در فقه، مورد تأمّل و دقت قرار نداده باشد، در بسياري از ابواب معاملات بالمعني الاعمّ، اين فرع مطرح مي‌شود که آيا معاطات در آن جريان دارد يا خير؟
مي‌توان گفت کساني که اصل صحّت و بلکه لزوم معاطات را در بيع پذيرفته‌اند، آن را در همه اباب ساري و جاري مي‌دانند به اين معنا که هر عقدي که به صورت لفظ منعقد شود، چنان‌چه صحيح و لازم باشد، اگر به صورت معاطاتي واقع شد همين احکام بر آن مترتّب مي‌شود و چنان‌چه صحيح و جائز باشد مانند هبه، معاطات آن هم چنين نتيجه‌اي را در بردارد. لکن در عين حال در جريان معاطات در برخي از عقود و ايقاعات اختلاف است که از جمله، باب نکاح است. اين بحث را مي‌توان تا حدي از مباحث مستحدثه و جديد شمرد چرا که در کتب قدماء با اين عنوان مطرح نشده، اگر چه در کلمات شيخ طوسي(قدس سرّه) و ابن برّاج، آراء و انظاري حاکي از اين نظر وجود دارد که مطابق با برخي از راياتي است که قائلين به جريان معاطات به آن استدلال مي‌نمايند.
آنچه طرح اين رساله را تا اندازه‌اي ضروري و لازم مي‌نماياند، آن است که در زمان معاصر، برخي نادر به دنبال تصحيح اين امر بر آمده‌اند و درصدد آنند که آن را مطابق با ادله و قواعد قرار دهند. اينجانب در ضمن مباحث مربوط به کتاب البيع در دروس خارج فقه (که حدود نُه سال به طول انجاميد و بخش عمده‌اي از آن به پايان رسيد)، اين بحث
ـ يعني جريان معاطات در نکاح ـ را مورد بحث قرار داده‌ام. فاضل ارجمند حجت‌الاسلام والمسلمين آقاي اعلائي (دامت تأييداته)، اين مباحث را تقرير و تنظيم و بدين صورت ارائه داده‌اند. ضمن تشکر از ايشان و ديگر عواملي که در مرکز فقهي در به ثمر رسيدن اين اثر زحمت کشيده‌اند، به‌ويژه مدير محترم مرکز جناب حجت‌الاسلام والمسلمين آقاي حاج شيخ محمدرضا فاضل کاشاني(دامت برکاته)، اميد آن دارم که مورد استفاده فضلاء و محقّقين قرار گيرد و اين نوشتار، قدم بزرگي در رسيدن به حقيقت و واقع در اين امر باشد ان‌شاء‌الله.
بیشتر