آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در دوران قاجار که مقارن بود با تحولات بزرگ فرهنگی و اجتماعی در ایران از جمله انتقال علوم دقیقه از حوزه به مدرسه، به دانشمندی جامع به نام میرزا ابوتراب بر می خوریم. وی به مساله تثلیث زاویه پرداخته و در رساله در معرفت وتر ثلث قوس معلومه الوتر، راهی نوین برای حل آن گشوده است. مقاله حاضر درصدد روشن نمودن شرایط زندگی و شخصیت میرزا ابوتراب و نیز معرفی رساله و تبیین راه حل اوست.

در پاسخ به سوالي كه آيا خداوند قادر به خلق افضل از پيامبر و اميرالمومنين عليهما السلام است يا نه، رساله حاضر نگاشته شده است. چندين پرسش در مورد مسائل گوناگون از مولي احمد نراقي مي باشد كه به تفصيل به آنها پاسخ داده، عناوين سؤالها بدين ترتيب است: 1. درباره اربعين؛ 2. سجده ملائكه به آدم؛ 3. بوسيدن ضريح؛ 4. معما؛ 5. ولادت رسول خدا صل الله عليه و آله؛ 6. أسلم ابوطالب. .؛ 7. نقل قصه دروغ؛ 8. لولا علي لما خلقت؛ 9. ابدان أنبياء و امام عليه السلام؛ 11. ايمان و معرفة الله؛ 12. حل يك اشكال؛ 13. معني يك حديث؛ 14. اولوالعزم؛ 15. لزوم اعتقاد به پيامبران گذشته؛ 16. دست روي قبر گذاشتن و ... ؛ 17. تكريم أنبياء؛ 18. علم لدني؛ 19. لزوم يقين در اصول عقايد؛ 20. غيبت؛ 21. بدگوئي علماء؛ 22. معني رباعي شيخ بهائي (سيد محمود مرعشي نجفي) پاسخ بيست و يك پرسش است كه مؤلف بدانها پرداخته است، عناوين سؤالها به ترتيب زير مي باشد ثنويه، فرق مقدر با خالق؛ عدم اثبات اجتهاد به ادعاي خودش؛ موارد نزاع اصولي و اخباري؛ معني حديث «لا جبر و لاتفويض»؛ ادله حرمت ذكر نام امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف؛ افضليت امام رمان عليه السلام بر ساير امامان عليهم السلام؛ افضليت حضرت فاطمه عليها السلام بر ائمه عليهم السلام؛ شركت حضرت علي عليه السلام در جماعت خلفا؛ عدول از تقليد؛ لزوم تقليد در مستحبات؛ حكم علم بي تقليد؛ معني يك شعر؛ آيا خداوند قادر است افضل از پيامبرخاتم بيافريند؛ معني شعري از حافظ؛ ابتلاء أنبياء به منفرات؛ امكان ديدن امام زمان و زمان غيبت كبري؛ نكته اي درباره دعاي ماه رجب؛ درباره عمل بي تقليد و برخي فروع آن؛ درباره حديثي كه سرعت حركت خورشيد را بيان مي كند؛ اصول دين سه است يا پنج؟ (سيد محمود مرعشي نجفي) [ميرزا محمد كاظميني 1/91]

پاسخ سؤالي است در علم باري تعالي كه مؤلف به صورت تفصيلي بدان پرداخته است. اين رساله در ماه رجب سال 1237 تاليف شده (سيد محمود مرعشي نجفي) پاسخ سؤالي است در علم باري تعالي به هيئت و صورت اشيائي كه خلق مي كند (سيد محمود مرعشي نجفي) آغاز كتاب: پس از بسمله. معروض ميدارد به خدمت صاحبي ام چه ميفرماييد در خصوص اعتقاد به اينكه خداي تعالي پيش از ايجاد اشياء علم بهيئت و صورت آنها نداشته به جهت اينكه چيزي نبوده و اين نسبت به خدا نقص نيست ... انجام كتاب: و الله سبحانه هو العالم بكل شيء قبل وجود كل شيء و بعده. . چنانكه در بعض احاديث حمل كرسي و عرش بر علم خداي تعالي شده حرره العبد الخاطي احمد ... [مجلس سنا 2/41؛ نشريه 7/260؛ فهرستواره منزوي 6/198]

رد رساله پادري مسيحي است از ملا احمد نراقي 1185-1245 كه آنرا در 1233 نگاشته است و فرزند او ملا محمد نراقي در گذشته 1297 فهرست مبسوطي براي عبارات عبري كتاب و طرز خواندن آن ترتيب داده و از آن در 1250 فراغت يافته است. در اول بعضي از نسخه ها فهرست كتاب از فرزند مؤلف ملا محمد بن احمد نراقي (1297) مذكور است كه آن را به دستور پدرش نوشته است. هنري مارتن کشيش انگليسي کتاب فليپ پادري که رد براسلام بود دست برده و چيزي برآن افزوده و ناشيانه ميان کشورهاي مسلمان پخش کرد و با اين کار روحانيان را برانگيخت و علامه نراقي اين کتاب را در رد پادري به درخواست عباسي ميرزا قاجار و به نام فتحعلي شاه درسه باب درهفدهم ماه صفر 1233 به انجام رسانده است. در سه باب و مصدر به فهرست و فرهنگ لغات عبري بفارسي. باب اول در تقديم فوائدي چند که قبل از بيان مطلب دانستن آنها لازم است. باب دوم در اثبات نبوت خاتم انبياء. باب سيم در ذکر کلمات پادري نصراني و شبهات آن و رد آنها. و درسال 1267 وسپس چند بار چاپ شده است. نراقي ديباجه اين كتاب را بنام ناصرالدين شاه و عباس ميرزا كرده و آن را در 1233 بپايان رسيده است. (عبدالحسين حائري) هنري مارتن Henry martin انگليسي كشيش كه پاتر (Pater = پدر) يا پادري خوانده ميشد بر كتابيكه فيليپ Philippe پادري در فرنگ در رد بر اسلام نوشته بود افزوده رساله اي ساخت و در دسترس مسلمانان گذارد. دانشمندان نيز بخرده گيري آن پرداختند. نخستين بار دانمشند احمد بن محمد مهدي بن ابي ذر نراقي كاشاني (6 يا 1185 - 5 يا 1244) بر آن ردي بنام سيف الامه نوشته و در آن نصوص عبري تورات را گواه آورد. او در ديباچه از فتحعليشاه قاجار بي اندازه ستايش نمود. اين كتاب در تهران بسال 1267 بچاپ سنگي رسيد. پس از او آخوند ملا محمد تقي كاشاني فقيه آشناي بعبري و سرباني در رد بر ترسايان و همين هنري مارتن «هداية‌المسترشدين» را بپارسي نوشته و آنرا در 24 محرم 1303 بپايان رساند. آنرا ميرزا محمودخان مديرالدوله متولي آستانه طوس در تهران بسال 1312 بچاپ سنگي رساند [در همين روزگار كتابي ديگر نيز در رد اسلام نوشته شده و آن ينابيع الاسلام سن كلر تيزدال (Saint Clair Tisdall) است بپارسي كه در لاهور بسال 1899 بچاپ سنگي رسيد و انگليسي آن بنام «The original sourees of the Quran» در لندن بسال 1905 چاپ شد. او در اين كتاب ريشه قصص قرآن را در كتابهاي آسماني زردشتي و كليمي و عيسوي يافته و در همان زبانها آورده است چنانكه سيدرسكي Sidersky در كتاب Lcs orgines de Legendes musulmanes dans le Coran etles Vies des Prophetes ريشه هاي آنها را در كتابها ديني يهود و ترسا يافته است. اين كتاب در پاريس بسال 1933 بچاپ رسيد. شيخ حسين بن عبدالعلي تبريزي توتونچي در رد بر ينابيع الاسلام و ميزان الحق پفاندر. R. C. G Pfander «ازالة الوسواس و الاوهام عن قدس ساحة الاسلام» نوشته و در 26 صفر 1346 آنرا بپايان رساند و آن در تبريز بسال 1351 چاپ سربي شد. شيخ احمد شاهرودي نيز «ازالة الاوهام في جواب ينابيع الاسلام» نوشته كه د رايران بسال 2344 چاپ گشت. اين ميزان الحق هم در رد بر اسلام است و يكبار در كلكته با طريق الحيات و مفتاح الاسرار هر دو در اثبات كيش مسيحي بخط تعليق از 1833 تا 1850 بچاپ رسيد و باره ديگر در لندن بخط نسخ بسال 1862 چاپ گشت. (نيز بنگريد به: فهرست طوس ج 1 ش 79 حكمت و ج 4 ش 123 و 668 ص 277 و 365 و ش 350 ص 220 نيز ص 364). (محمد تقي دانش پژوه) كتابي است در رد فادري نصراني هنري مارتين درباره مسائل اسلام و مسيحيت، و عناوين آن چنين است «نصراني گفته ... جواب» . در سال 1233 از آن فراغت يافته است. (انصاري، محمد باقر) كتاب سيف الامة را در سال 1233 بموجب اشاره نايب السلطنه عباس ميرزا در جواب شبهات هنري مارتن انگليسي نوشته كه مشاراليه در رد اسلام رساله اي متنشر كرده بوده است و مؤلف شصت فقره از توراة در حقيت دين اسلام مطالبي استخراج كرده كه اغلب عين عبارات توراة را ذكر مينمايد. و كتاب در سه بابست باب اول در فوائدي چند كه قبل از بيان مطلب دانستن آنها لازم است باب دوم در اثبات نبوت خاتم النبين باب سوم در ذكر شبهات پادري و رد آنها. آغاز كتاب: الحمدلله الذي من علي عباده بارسال السفراء المقربين و نجاهم من الغبادة [كذا] و العواية بارشاد الانبياء المكرمين ... اما بعد چنين گويد ... احمد بن محمد مهدي بن ابي ذر نراقي ... انجام كتاب: پس بحضرت يحيي ختم نخواهد شد. ختم الله لنا بالحسني و حشرنا تحت لواء ... [الذريعة 9/612 و 12/286؛ نسخه هاي خطي، منزوي 2/960؛ دانشگاه تهران 3/583 و 2720؛ مشار 993؛ فهرست سپهسالار 5/126؛ کتابخانه جامع گوهرشاد 1/68؛ مركز احياء ميراث 2/193 و 5/318؛ حضرت معصومه 1/126؛ مدرسه فيضيه 2/72؛ لباب الالقاب كاشاني ص 96؛ ذريعه 12/286؛ مشار؛ ملي 4/195و 1/28و 1/71؛ الهيات تهران ص 78؛ كتابخانه ملك 5/357 و 5/467؛ فهرست مركز احياء ميراث اسلامي 3/829؛ مدرسه نواب 507؛ فاضليه ش 17 ص 13؛ عكسي مركز احياء 2/141؛ مدرسه رضويه ص 6؛ كتابخانه مجلس شورا 6/63 و 10/1879 و 14/275 و 14/320؛ فيلم دانشگاه 1/126؛ دانشگاه تهران 10/1596؛ حضرت شاهچراغ 2/66؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 315؛ كتابخانه شيخ علي حيدر 3/37؛ تربيت ص 88؛ مكتبة اميرالمؤمنين 2/420؛ فهرستواره منزوي 9/360؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: فرهنگ = سيف الامة نراقي، عبدالصاحب محمد بن احمد (1215-1297)

نحوه مناسبات عالمان دینی با پادشاهان قاجار، در شمار مباحث مهم این دوره از تاریخ معاصر ایران است. ملااحمد نراقی از عالمان برجسته دوره زمامداری فتح‌علی‌شاه قاجار است که علاوه بر جایگاه برجسته علمی و دینی، از نفوذ کلمه و پایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بوده است. در این پژوهش که به روش توصیفی‌تحلیلی انجام شده، مناسبات و مواجهه سیاسی‌اجتماعی ملااحمد نراقی با حکومت قاجار بررسی شده است. وی با توجه به آرامش نسبی در کشور و سیاست فتح‌علی‌شاه در حمایت از عالمان دین و تظاهر به تدین و رعایت اسلام و تقید به مذهب تشیع، همگام با دیگر عالمان مطرح زمان، با صدور فتوای جهاد و دعوت از مردم، از شاه و حکومت قاجار در برابر یورش روسیه به سرزمین ایران حمایت کرد و با استفاده از حمایت فتح‌علی‌شاه، ضمن مقابله با جریان‌های فکری انحرافی و گروه‌های کج‌اندیش، به روشنگری و ترویج دین مبین اسلام پرداخت. این همگرایی ملااحمد نراقی با شاه قاجار، به ‌معنای تأیید تمامی اعمال حکومت نیست؛ بلکه وی در آثارش، ضمن انتقاد از حاکم ظالم، ابعاد گوناگون حکومت دینی و عادلانه را ترسیم و بهترین نوع حاکمیت، یعنی ولایت فقیه، را به ‌صورتی قاعده‌مند بیان کرده است.