رسيدن به درجات توحيد | کتابخانه مجازی الفبا

بالاترين درجه توحيد، و براي رسيدن به اين درجه چكاركنيم؟

از مطلب عظيمي سوال كرده‌ايد. بعثت انبيا و نزول قرآن كريم راه خداشناسي و توحيد را باز كرده است و حقايق و ظرايف بسياري در اينجا وجود دارد.
توحيد به معناي يكتاپرستي مهم‌ترين اصل از اصول دين اسلام است. توحيد در اسلام يعني «هيچ خدايي جز الله نيست» (لا اله الا الله) و اين مسأله ركن اعتقادات ديني مسلمانان است و شهادت بدان شرط مسلماني است. هر چند مذاهب گوناگون از آن تفاسير گوناگوني دارند.
انواع توحيد:
«توحيد عام يكي شنيدن است و توحيد خاص يكي داشتن و توحيد خاص الخاص يكي ديدن.»(رسائل خواجه عبدالله انصاري، ص140)
- توحيد چهار قسم است:
1. توحيد شهودي
2. توحيد علمي
3. توحيد عياني
4. توحيد عياني كشفي
1. «توحيد شهودي، توحيد شهودي و وجداني ذوقي را سه مرتبت است. اول آن كه حضرت حق به تجلي افعالي بر سالك متجلي مي شود و سالك صاحب تجلي جميع افعال و اشياء را در افعال حق فاني يابد و در هيچ مرتبت، هيچ شيئ اي را غير حق فاعل نبيند و غير از او مؤثر نشناسد و اين مقام را «مَحو» مي نامند.
دوم آنكه حضرت حق به تجلي صفاتي بر سالك متجلي گردد و سالك صفات تمام اشياء را در صفات حق فاني يابد و صفات اشياء را در صفات حق بيند و غير حق را مطلقا هيچ صفت نبيند و اشياء را مظهر و مجلاي صفات الهي بشناسد كه اين مقام را «طَمس» گويند.
سوم آنكه حضرت حق به تجلي ذاتي بر او تجلي شود و سالك در تمام ذوات اشياء را در پرتو نور تجلي ذات خدا فاني يابد و تعينات عدمي و وجودي به فناء در توحيد ذاتي مرتفع شود و هيچ شئي را به غير حق موجود نبيند و نداند و وجود را حق داند و به جز وجود واجب، موجود ديگري نبيند كه اين «مَحق» گويند كه صاحب اين مقام تمام اشياء و صفات و افعال را متلاشي در ذات حق داند.»(شرح گلشن راز، ص268)
2. توحيد علمي-توحيد علمي آن است كه بداند كه غير از حق هيچ موجود نيست و اشياء مظاهر حقند و به صورت همه اوست.(همان، ص371)
3. توحيد عياني و 4. توحيد عياني كشفي كه موقوف بر آن است تا سالك طريق تصفيه به مقامي برسد كه تعين و هستي مجازي وي كه پرده جمال الهي گشته و مانع مشاهده بود محو و فاني گشته و بي خود شود و خود را حق ديده به لسان حق ناطق به نطق «انا الحق» گردد.(همان، ص271)
حضرت امام خميني(ره) مي نويسند:
« ... و اما آيه شريفه سوم و آن اين است: هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن و هو بكل شيي عليم»(حديد، 3) عارف به معارف حق ارباب معرفت و يقين و سالك طريق اصحاب قلوب و سالكين مي داند كه منتهاي سلوك سالكان و غايت آمال عارفان فهم همين يك آيه شريفه محكمه است و به جان دوست قسم كه تعبيري براي حقيقت توحيد ذاتي و اسمائي بهتر از اين تعبير نيست و سزاوار آن است كه جميع اصحاب معارف براي اين عرفان تام محمدي(ص) و كشف جامع احمدي و آيه محكمه الهي سجده كنند و در خاك افتند ... .»(چهل حديث، ص657، مؤسسه نشر آثار امام خميني(ره)، چ چهارم، سال 73)
و استاد حسن زاده آملي مي فرمايند:
«هدف انسان رسيدن به توحيد صمدي است»(انسان در عرف عرفان، ص12، انتشارات سروش، سال 77، چ اول) يعني انسان پله هاي معرفت را بالا برود و از علم اليقين به عين اليقين و از عين اليقين به حق اليقين و از حق اليقين به برداليقين برسد و ببيند كه:
«هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن» كه مولانا نيز در تبيين چنين عرفان توحيدي و توحيد عرفاني سروده اند:
«ما چونائيم و نوا در ما زتوست*** ما چو كوهيم و صدا در ما زتوست
ما چو شطرنجيم اندر برد و مات*** برد و مات ما زتوست اي خوش صفات
ما همه شيران ولي شير علم***حمله مان از باد باشد دم به دم
حمله مان پيدا و ناپيداست باد***جان فداي آن كه ناپيداست باد
مرحوم استاد علامه طباطبايي(ره) مي فرمايند:
«توحيد بدين معنا- توحيد اطلاقي- از جمله اموري است كه توفيق اثبات آن تنها نصيب پيروان آئين اسلام گشته است و مذاهب و اديان گذشته از آن محروم بوده اند، زيرا ظاهر آنچه از ايشان درباره توحيد بدست ما رسيده مقام «واحديت» است ... .»(رسائل توحيديف ص33، ترجمه علي شيرواني، انتشارات الزهراء، چ اول، سال 70)
حضرت امام خميني(ره) در اشاره به «عملي بودن» توحيد كه با رياضات تلبيه حاصل شود، مي نويسد:
« ... و علم توحيد شايد از كلمه توحيد كه تفصيل است، عملي بودن آن نيز استفاده شود چه كه به حسب مناسبت اشتقاق، توحيد از كثرت رو به وحدت رفتن و جهات كثرت را در عين جمع مستهلك و مضمحل نمودن است و اين معني با برهان حاصل نيايد بلكه به رياضت قلبيه و توجه غريزي به مالك القلوب بايد قلب را از آنچه برهان افاده نموده آگاه نموده تا حقيقت توحيد حاصل شود.»(آداب الصلاه، ص103)
از ديدگاه اسلامي توحيد در معناي گسترده واژه تنها به معني باورداشتن نيست و به معني اطاعت و تسليم‌شدن فقط در برابر خدا نيز هست، كه از تعبير به «توحيد عبادي» يا «توحيد در عبادت» مي‌شود. دين اسلام يعني دين تسليم در برابر خداوند , توحيد يكتاپرستي با خلوص است. به اين معني كه از هرگونه شرك (شريك ساختن در يگانگي خدا) و كفر (انكار اين‌كه خدا خالق همه است) مبرا باشد. آنچه مهم است پياده كردن توحيد در صحنه هاي مختلف زندگي و پاينبدي عملي به اين اصل اساسي در همه رويكرد ها و اعمال و رفتارهايمان است به گونه اي كه هم در اعتقاد و انديشه و تفكر انساني موحد و خدا باور باشيم و هم در رفتار و اعمال اين اعتقاد و باور را نمود و ظهور دهيم و به نمايش بگذاريم .
توحيد كه نمود عالي آن در عبارت لا اله الا الله است بهاي بهشت است و به اين معنا است كه ورود به بهشت مجاني نمي باشد و بايد براي آن بهايي پرداخت شود كه عبارت از توحيد است . بهشت جاي كساني است كه از نظر عقيده و عمل پاك و مطهر باشند و تا كسي موحد نباشد و در مرحله نظر و عمل توحيد ي زندگي نكند و آن را درك و هضم و باورنكرده باشد و عملا و در رفتار و برنامه زندگي اين اعتقاد را به اجرا نگذارد و بر اساس آن رفتار نكند بهاي لازم براي ورود به بهشت را ندارد و اصولا تاكسي موحد نباشد و با دل و جان و ظاهر و باطن لا اله الا الله را باور نداشته باشد و به آن معتقد نباشد و التزام عملي و پايبندي در رفتار و اعمال نسبت به آن نداشته باشد با بهشت سنخيتي ندارد و بهشت جا و ماواي او نمي باشد .
لا اله الا الله دو جهت نفي و اثبات دارد. يعني توحيد با نفي و مبارزه و جهاد با دشمنان خدا و دين و انسان آغاز مي شود و با پرستش توحيدي خداوند به مقصد مي رسد و انسان توحيدي هم بايد اهل مبارزه و نفي دشمنان داخلي, يعني نفس اماره باشد و هم با دشمنان خارجي, يعني شيطان و طاغوت ها بجنگد, البته تحت رهبري مقام ولايت اسلامي كه شرط موفقيت در زندگي توحيد است. امام هشتم فرمود: كلمه لا اله اله الله حصني فمن دخل في حصني امن من عذابي, بشرطها و شروطها و انا من شروطها. توحيد پناهگاه من است كسي كه در اين پناهگاه وارد شود, از عذاب من ايمن است( يعني به بهشت مي رود) ولي شرط دارد و شرط ان ولايت است و من كه امام هشتم شما هستم يكي از شرايط آن هستم.
غير از آنچه براي شما بيان شد، و به تعبيري خلاصه تمام آنچه براي رسيدن به توحيد لازم است، عبوديت و بندگي است. يعني در همه جا به خدا چَشم بگوييم. والا با علم فقط بدون عمل نمي‌توان به جايي رسيد.

پرسمان دانشجویی