مفهوم جهاد اکبر و اصغر | کتابخانه مجازی الفبا


مفاهيم و تفاوت جهاد اكبر و جهاد اصغر چيست؟

«جهاد اكبر از منظر دين»
امام صادق (ع) مي فرمايند: پيامبر(ص) گروهي از اصحاب را براي عمليات نظامي به جايي فرستاد و زماني كه از مأموريت برگشتند به آنان فرمود، آفرين بر گروهي كه جهاد اصغر را به نحو احسن بجاي آوردند اما جهاد اكبر را باقي گذاشتند (و حقّش را اداء نكردند) در اين حين عدّه اي از ايشان پرسيدند كه اي رسول خدا جهاد اكبر چيست؟ حضرت فرمودند جهاد با نفس جهاد اكبر است.(1)
از اين روايت به خوبي معنا و مفهوم دو واژه جهاد اكبر و جهاد اصغر معلوم مي شود و اينكه چه تفاوتهايي با يكديگر دارند. در تعاليم ديني صيانت و دفاع از كيان سرزمينهاي اسلامي و جان و نواميس مسلمانان با اينكه از اوجب واجبات است اما به جهاد اصغر تعبير شده است و حفظ و صيانت نفس از كژيها و انحرافات به جهاد اكبر. چرا كه شرط پيروزي در صحنه نبرد، دلدادگي و مطيع محض مولا بودن، پيروزي در صحنه جهاد اكبر و تزكيه نفس است. خداوند در سوره بقره آيه 249 مي فرمايد: (كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَليلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرينَ - چه بسيار گروه‏هاى كوچكى كه به فرمان خدا، بر گروه‏هاى عظيمى پيروز شدند!» و خداوند، با صابران و استقامت‏كنندگان) است. طالوت با گروه اندك اما مخلصي كه داشت توانست جالوت و سپاهيان بي شمارش را مغلوب كند. و با مراجعه به آيه فوق مي بينيد كه اين پيروزي را مديون مبارزه با هواهاي نفساني و تزكيه نفس مي باشند.
«بياني ديگر»
بعضي از بزرگان تعبيرات دقيقتري در اينباره دارند كه خوب است به آنان نيز توجه شود. حضرت آيت الله جوادي آملي در كتاب حيات عارفانه امام علي (ع) چنين مي نويسد: نبرد با دشمن مهاجم بيرونى كه تهاجم به وطن را پيشه، و تاراج آن را در سر دارد «جهاد اصغر» است. و نبرد عقل با نفس امّاره شهوت‏گرا و غضب آلود «جهاد اوسط» است. و نبرد قلب و عقل و جنگ حضور و حصول و دفاع شهود عين در برابر فهم ذهن «جهاد اكبر» است، كه هجرت كبرا را به همراه دارد. و به بياني ديگر ايشان مصاديق اين تعاريف را چنين بيان مي كنند:
(فن اخلاق) كه براى پرورش مجاهد نستوه به كار مي آيد، جهاد اوسط است تا از كمند هوا برهد و از كمين هوس نجات يابد و به منطقه امن قسط و عدل برسد. و (فنّ عرفان) براى پرورش سلحشور مقاوم جهاد اكبر است تا از مرصاد علم حصولى برهد و از رصد برهان عقلى رهايى يابد و از محدوده تاريك مفهوم و باريك ذهن نجات پيدا كند و به منطقه‏اى كه مساحت آن بيكران است بار يابد و از طعم شهود طرفى ببندد و از استشمام رايحه مصداق عينى متنعّم شود. (1) الكافي ج 5 باب وجوه الجهاد .... ص : 9
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ

پرسمان دانشجویی