يسوعيان چه كساني بودند و به چه كسي يسوعي گفته مي‌شود؟ مركزيّت آنها كجاست؟ و چه دين و آداب و رسومي دارند؟ چرا يهوديان از اين قوم وحشت دارند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

يسوعيان چه كساني بودند و به چه كسي يسوعي گفته مي‌شود؟ مركزيّت آنها كجاست؟ و چه دين و آداب و رسومي دارند؟ چرا يهوديان از اين قوم وحشت دارند؟

مسيحيت در طول تاريخ خود، شاهد پيدايش فرقه‌هايي در درون خود بوده است،‌ اگرچه بعضي از اين فرقه‌ها در جهت تعديل رفتار و عقايد كليسا گام برداشته‌اند. اما برخي ديگر برخورد كليسا را در مواجه با اصلاح‌طلبي، تشديد نموده‌اند. مي‌دانيم كه كليسا، خصوصاً در دوران قرون وسطي، خشونت را به حدي رساند كه در برخورد با كمترين مخالفت، از سلاح تكفير و ارتداد بهره جست و مجازات هاي سنگيني تا سر حد زنده در آتش سوزاندن را براي افراد رقم زد. غافل از اينكه «فكر آدمي چيزي بسيار لطيف است و نيروهاي خشن در مقابله با آن، سلاحي بسيار ضعيف و ناتوان هستند».[1]
كليسا با طرح مفاهيم نارسا درباره‌ برخي از موضوعات ديني و كسب ثروت هاي نامشروع از طريق، فروش آمرزش و برخورد ناشايست با مردم خصوصاً قشر روشن فكر، زمينه ی بروز تشنجاتي را در محيط خود فراهم آورد. كليسا چه از نظر مفاهم نارسايي كه در الهيات عرضه داشت و چه از نظر رفتار غير انساني‌اش با توده ی مردم، خصوصاً طبقة دانشمندان و آزاد فكر از علل عمدة گرايش جهان مسيحي ـ و به طور مستقيم جهان غير مسيحي ـ به مادي گري است.[2]
از جمله نهضت هايي كه جهت تحقق اهداف كليساي كاتوليك بوجود آمد، فرقه يسوعيان است. اين فرقه با عشق و وفاداري مطلق خود به شخص پاپ، تحت عنوان «هنگ مسيح» در مدت كوتاهي عليرغم تعداد اعضاي اندك خود،‌ توانست خدمات ارزنده‌اي به كليسا عرضه دارد و سرانجام حيات مذهبي دلخواه كليسا و اطاعت پاپ را به جامعه باز گرداندند.

منشأ پيدايش يسوعيان
اصلاح مذهب مسيحيت كه منجر به ظهور پروتستان شد،[3] در همانجا متوقف نشد. موج چنين نهضتي به كليساي كاتوليك رم كشيده شد. پاپ ها خود تمايلي به ايجاد اصلاحات نداشتند. اين امپراتوري شارل پنجم، پادشاه اسپانيا بود كه جهت نفوذ بر شاهزادگان آسماني پروتستان مذهب و خنثي ساختن تبليغات پروتستان ها، به پاپ زمان خود «پاولوس سوم» فشار آورد كه شورايي به منظور اصلاحات تشكيل دهد. اسپانيا از قرن پانزدهم شروع به اخراج مسلمان ها از خاك خود نموده بود. اينك در صدد بود كه خود را جهت مقابله با خطر دوم كه گسترش روزافزون پروتستان بود آماده كند. اين بود كه حركت اصلاح مذهبي كليساي كاتوليك به سه صورت تحقق يافت:
اول: تشكيل شوراي ديني كشيشان در سال 1545 ميلادي در شهر تِرانْت بود. حاصل اين كار شورا كه برخلاف انتظار شارل پنجم از كار درآمد در مدت هيجده سال (1545-1563 م) اعلام پنج اصل بود.[4] و اين پنج اصل در واقع همان اصول قديمي كاتوليك بود.
بدين ترتيب، شوراي ترنت براي مذهب كاتوليك در مقابله با حجم روزافزون نظريات و تشكيلات پروتستاني، حائل و موج شكني را به وجود آورد و... .[5]
دوم: اينكه پاپ پارلوس سوم موفق شد محكمة تفتيش عقايد را دوباره بر پا ساخته و كشيشان اجازه يافتند كه در مناطق كاتوليك نشين، با برپايي چنين دادگاهي، منطقه خود را از وجود پروتستان ها پاك سازند.
سوم: تشكيل گروه‌هاي راهبان مذهبي بود كه از مهم ترين آن، فرقه يسوعيان مي‌باشد ، يسوعيان (همراهان عيسي) در واقع بازوي نظامي كليساي كاتوليك بر عليه هر مخالفي (خواه پروتستان يا مسلمان) بودند.

تشكيلات فرقه يسوعي
ايگناتيوي لويولايي ( 1491-1556) مؤسس اين فرقه يكي از نجبا و اشراف اسپانيا بوده كه به عنوان يك سرباز در جبهه نبرد اسپانيا با فرانسه مجروح مي‌شود. در زمان مداوا، به خواندن كتاب هاي مذهبي و شرح زندگي قدسيان مسيحي پرداخته و در صدد برمي‌آيد كه به عنوان يكي از سواران تارك دنيا درآيد.
بالاخره در سال 1534 م به اين جمعيت دوستان و ياران صورت سازمان جنگي و نظامي داده، آنها را «همراهان عيسي» ناميده و همه عهد كردند كه به اورشليم رفته (به تعبير خود) عمر را در راه جهاد با مسلمانان گمراه به سرآوردند و در هر حال جاي خود را در اختيار پاولوي سوم قرار دهند. [6]
اين تشكيلات كاملاً صورت نظامي داشته و انضباط شديدي بر آن حاكم بوده است. به طوري كه هيچ كس قدرت تخلف از مافوق را نداشته است. اگناتيوي مي‌گفت: «نه آنست كه من كار لشكري را ترك گفته باشم بلكه در صف سربازان خدا خدمت مي‌كنم»[7] آنها هرگونه عمل خلاف و نادرستي از جمله تقيه ، كتمان و حتي سوگند دروغ را به عنوان اينكه مقدمة حصول به يك هدف درست است، جايز مي‌دانسته‌اند.

اصول عقايد يسوعيان
فرقة يسوعي كه ابتدا ياران اندكي داشت با گذشت زمان، بر تعداد آنها افزوده مي‌شد.و اين بود كه لازم ديد اصول عقايد خود را تدوين نمايد. اگناتيوي در كتاب خود به نام «تمرين زندگي روحي» برنامة منظمي را براي هواداران خود بيان نموده است.[8] عصاره‌ي اين برنامه را مي‌توان در اعقتاد كامل و انجام فرامين مذهبي و اطاعت بي‌چون و چرا از كليسا خلاصه نمود. ويل دورانت در اين باره مي‌گويد: «با روي‌ آوردن داوطلبان تازه‌اي به سوي اين جمع، لازم آمد كه اصول عقايد و آيين آن تصريح شوند. تعهد به فرمانبرداري محض بر دو تعهد خودداري جنسي و زندگي تهيدستانه افزوده شد. بدين ترتيب كه «فرمانده»‌كه توسط پيروان انتخاب مي‌شد، بلافاصله پس از شخص پاپ قرار گرفت. بعداً تعهد چهارمي نيز به اصول آيين فرقه مزبور اضافه شده كه عبارت بود از خدمت گزاري به درگاه خليفه رم به عنوان نايب خدا در زمين و در اجراي فوري و بدون چون و چراي آنچه را كه پاپ زمان يا جانشينانش براي نجات ارواح و يا اشاعه دين لازم بدانند در سراسر دنيا.»[9] پاپ پارلوي سوم، اصول آنها را به رسميت شناخته و عليرغم مخالفت برخي از كاردينال‌ها به دليل آنكه آنها را گروه افراطيون متمرد مي‌دانستند، در سال 1540 م گروه مذكور را تحت عنوان «انجمن عيسي» به رسميت شناخت.

عملكرد و فعاليت يسوعيان
يسوعيان سه فعاليت را به طور جدي دنبال كردند:
يكي تأسيس مدارس فوق‌العاده منظم بود كه در آن تعليماتي بر ضد مذهب پروتستان به جوانان داده مي‌شد.
دومي ترويج مذهب كاتوليك در ميان غير مسيحيان بود. در كار مهم ايشان (فرقه يسوعي) كه توفيق بسيار در آن به دست آوردند، در زمينه اعزام مبلغان ديني بود، و آنها مبادي كاتوليكي را در ممالك آسيايي هند،‌ چين و ژاپن انتشار داده، در اثناي قرن شانزدهم و هفدهم ميلادي به آمريكاي جنوبي، سنت لازي و دره مي سي سي پي و مكزيك و كاليفرنيا رسيدند. [10]
فعاليت سوم آنها جنگيدن بر ضد آيين پروتستان بود. يسوعيان به مثابه نوك حمله دستگاه پاپ نشان دادند متحدان باارزشي براي سياست هاي نظام پاپي هستند .[11]
در پايان بايد دانست كه هيچ يك از منابعي كه مطالب مربوط به فرقه يسوعي را آورده‌اند، اشاره‌اي به ترس مسلمانان و يهود از اين فرقه نشده‌ است. بلكه برعكس اين فرقه همواره از يهود و مسلمان ها به خاطر رسوخ ايمان و عدم انعطاف‌پذيري و تسليم در برابر دين مسيح گلايه‌مند بودند. چنان كه يكي از ياران اين فرقه به نام قديس فرانسو گزاويد گفته است: «من مي‌خواهم در جايي تبليغ كنم كه مسلمان و يهودي وجود نداشته باشد، كافران و بي‌دينان را به دست من بسپاريد.»[12]
خلاصه
فرقه يسوعي به فرماندهي ايگناتيوس لويولت در سال 1540 م توانست رسماً از طرف پاپ پارلوس سوم بوجود آيد. هدف عمده‌ اين فرقه به عنوان يك نهضت كاتوليكي، دفاع از اهداف كليسا و شخص پاپ بود. اين فرقه با تشكيلات نظامي خود كه هر گونه جرم و جنايتي را روا دانسته و مراكز آموزشي متعدد خود، موفق شد از طرفي جلوي توسعه روزافزون پروتستان را سدّ‌ نموده و از طرف ديگر مسيحيت را در اقصي نقاط جهان گسترش دهد.
اصول عقايد اين فرقه در قالب فرمانبرداري محض، خودداري جنسي، زندگي فقيرانه، خدمت گزاري به پاپ رم، و اجراي بدون چون و چراي فرامينش، شكل پذيرفت. خدمات همه جانبه‌ اين فرقه به كليسا باعث شد كه فرماندة آن، مقام پس از شخص پاپ را كسب نمايد.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم