دربارة فضیلت اخلاقی «قناعت» توضیح دهید؟ | کتابخانه مجازی الفبا

دربارة فضيلت اخلاقي «قناعت» توضيح دهيد؟

قناعت در لغت: قناعت اكتفاء كردن به مقدار ناچيزي از وسايل زندگي (در حد نياز و ضرورت است).[1]
قناعت در اخلاق: قناعت ضد صفت حرص است. ملكه‎اي (صفتي كه در جان انسان رسوخ كرده و تثبيت شده است) كه باعث مي‎شود آدمي به قدر حاجت و ضرورت اكتفا كند و براي كسب مال زياد، زحمت نكشد. قناعت از جمله صفات نيكوست كه بسياري از فضائل به آن منوط مي‎شود بلكه راحت دنيا و آخرت به آن مربوط مي‎گردد.[2]
به پادشاهي عالم فرو نيارد سر
اگر زسرّ قناعت خبر شود درويش
سعدي مي‎فرمايد:
قناعت كن اي نفس بر اندكي
كه سلطان و درويش بيني يكي

آثار قناعت:
1. آرامش روحي،‌ رواني:[3] مهمترين بارزة صفت قناعت همان رضايت خاطر و روحية بالاي انسان‎هاي قانع نسبت به مقدرات عام است در واقع بسياري از جرمها، دزدي‎ها، بي‎عدالتي‎ها، رشوه‌دهي‎ها و رشوه‎گيري‎ها كه در دنبال آن تشويش و نگراني است بخاطر حرص و غافل بودن نسبت به گنج قناعت است.
2. عزت و سرفرازي:[4] پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ فرمودند شايسته نيست مؤمن خود را ذليل كند.
تشنة جوي كريمان نشوي
كه قناعت همه دريا باشد
انساني كه به كم خود قانع است هيچ‌گاه دست نياز به سوي ديگران براي كسب مال زيادتر بر نمي‌آورد و عزت نفس خود را حفظ مي‎كند به همين خاطر است كه در روايت از قناعت تعبير به «گنج بي‎پايان» شده است.
3. زندگي پاكيزه:[5] از حضرت علي ـ عليه السلام ـ سؤال شد منظور از زندگي پاك در آية ذيل چيست «هر كس كه عمل صالحي انجام دهد، اگر مؤمن باشد، ما او را به زندگي پاك زنده خواهيم كرد»[6] حضرت در جواب فرمودند: منظور قناعت است.
4. محبوب مردم: كسي كه روحية بي‎نيازي دارد و منيع الطبع است نزد مردم نيز محبوب است مردم از چنين فردي راضي‎اند و بيشتر دوست دارند كه با او پيوند دوستي برقرار كند چرا كه او از شكرگذارترين مردم است و هيچ وقت به‌خاطر حرص و جمع مال و... از خط عدالت خارج نمي‎شود.
5. بهترين كمك براي اصلاح نفس است:[7] چون بيشتر شهوتراني‎ها و عنان گسيختگي‎هاي نفس به‌خاطر حرص و زياده‎خواهي است ولي كسي كه به سلاح قناعت مجهز است، زمينه خوبي براي تزكيه و تهذيب نفس پديد آورده است، براي اين‌كه اين امر واضح‎تر شود، به زندگي افراد حريص بنگريد كه چگونه از حرص آنها اغلب شرارت‎ها برمي‎خيزد.
6. راحتي بدن:[8] حريص علاوه بر اين‌كه آرامش روحي خود را به هم مي‎زند هميشه در تعب و رنج جسماني است به اين در و آن در مي‎زند تا بيشتر و بيشتر به‌دست آورد كه «حريص به جهاني گرسنه است و قانع به ناني سير»
مراتب قناعت:[9] قناعت يكي از فضائل بالاي انساني است كه خود داراي دو مرتبه عالي‎ و عالي‎تر (اعلي) است در مرتبه عالي انسان، به حد ضرورت مال راضي است و در مرتبة عالي‎تر (اعلي) علاوه بر قناعت انسان از روحيه ايثار و گذشت نيز برخوردار است

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم