مصنفات الشيخ المفيد در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر میباشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زن
... ندگینامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است.
برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقالهای درخور تولید شده است.
محتویات جلد دهم: النكت الاعتقادية، النكت في مقدمات الأصول، الحكايات، مسئلة في الإرادة، عدم سهو النبي(ص)، إيمان أبيطالب، رسالة حول حديث نحن معاشر الأنبياء؛ می باشد که توضیح هر کتاب در ادامه آمده است:
النكت الاعتقادية اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان، از فقها و متكلمان بزرگ شيعه در قرن چهارم و پنجم هجرى (334 - 413 هجرى) در موضوع عقايد و مباحث عقيدتى شيخ مفيد در اين كتاب به بررسى مباحث عقيدتى مانند توحيد، نبوت، معاد، عدل و امامت پرداخته است.
شيخ مفيد در اين كتاب استدلال و برهان عقلى را شيوۀ خود قرار داده و اين كتاب را به سبك سؤال و جواب نگاشته است.
از اين نكته، اهميت پاسخ به سؤالات در دورانهاى مختلف اسلامى را مىتوان فهميد.
شيخ مفيد در اين كتاب با ديدى بسيار باز و روشن برخورد كرده و به هر سؤالى اجازه طرح شدن داده، سپس با بيانى محكم و استوار و منطقى، به پاسخگويى آن پرداخته است.
کتاب (النکت فی مقدمات الاصول) نوشته شیخ مفید، با موضوع علم کلام و مسائل عقیدتی، به بررسی مسائل علم کلام و اصول عقائد از دیدگاه عقل و شرع پرداخته است. مؤلف اصطلاحات و مسائل علم کلام را نیز شرح و توضیح داده است.
شبهات عقیدتی یکی از خطرناکترین سلاحهای دشمن برای مبارزه با دین و ایمان مردم بوده و هست. شیخ مفید با نگارش این کتاب و با استدلالهای روشن و محکم پاسخ آن اشکالات را داده است.
مطالب ذیل در این کتاب مطرح شده است:
۱- معانی الفاظ و اصطلاحات علم کلام
۲- حدوث عالم و اثبات محدث
۳- نفی تشبیه
۴- توحید
۵- نبوت
۶- امامت
۷- وعد و وعید
الحکایات؛ نام کامل کتاب «الحکایات فی مخالفات المعتزلة من العدلیة و الفرق بینهم و بین الشیعة الامامیة» است. کتاب حاضر از جمله آثار شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان، از چهرههای سرشناس علمای شیعه در قرن چهارم و پنجم هجری است.
شیخ مفید در این کتاب به رد عقاید کلامی معتزله پرداخته و در آن، فرق میان شیعه و معتزله را در مسائل عقیدتی مطرح نموده است.
معتزله- بخاطر اهمیت دادن به حکم عقل به شیعه نزدیکترند ولی فرق بزرگی که با شیعه دارند عدم اعتقاد به امامت و رهبری اهل بیت رسول خدا صلی الله علیهم اجمعین است و همین موجب گشته تا با استناد به عقل خود و عدم توجه به سخنان اهل بیت علیهمالسّلام مرتکب اشتباهات بزرگی در مسائل عقیدتی شوند.
این گروه در بین اهل تسنن اقلیت هستند و بسیاری آنها را به شیعه نسبت میدهند و یا شیعه را به آنها نسبت میدهند.
شیخ مفید در رد این تهمت و رد عقاید انحرافی معتزله و معرفی آنها و معرفی عقاید شیعه این کتاب را نگاشته است.
شیخ مفید با نگارش این کتاب بسیاری از مباحث جنجال برانگیز کلامی و عقیدتی آن دوران را نقد و بررسی کرده و عقیده شیعه را در مورد آن، همراه با استدلالهای عقلی و شرعی آورده است.
شیخ مفید پاسخ بسیاری از تهمتهایی که به شیعه میزنند را در این کتاب داده و با روایات معتبر سابقه شیعه در التزام به بحثهای علمی که متکی بر فکر و نظر است را در سایه سخنان گهربار پیامبر و ائمه علیهمالسّلام به اثبات رسانده است.
در ادامه، شیخ مفید به روایات معتبر و آیات قرآنی که امر به تدبر و تفکر و استفاده از عقل و علم و دانش دارد اشاره میفرماید.
هم اکنون به برخی موضوعات مطرح شده در کتاب اشاره میکنیم:
۱. رد نظریه حال
۲. رای معتزله درباره قدرت و اراده خداوند
۳. جواهر و هیولا از دیدگاه معتزله
۴. تهمت تشبیه و جبر و رؤیت به شیعه
مسألة في الارادة اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى (336 - 413 هجرى)، در موضوع عقايد و كلام شيخ مفيد در اين كتاب به بررسى ارادۀ خداوند متعال پرداخته كه آيا اين اراده جزء ذات است يا خارج از ذات و آيا قديم است يا حادث و بحثهاى گوناگون ديگرى در اين باره مطرح نموده است.
شيخ مفيد در اين كتاب - مانند ديگر كتابهاى كلامى خود - آميختهاى از استدلالهاى عقلى و شرعى را همزمان آورده است.
وى ابتدا با استدلالهاى عقلى و منطقى به بررسى اراده خداوند متعال پرداخته، سپس با استناد به روايات معتبر شرعى از اهلبيت عصمت و طهارت عليهمالسلام به شرح و بسط آن پرداخته و حكم عقل را با روايات شرعى تأييد مىكند.
کتاب (عدم سهو النبی صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) تالیف شیخ مفید، به بررسی مسئله سهو النبی صلیاللهعلیهوآلهوسلّم پرداخته است. مسئله سهو النبی در حقیقت سؤالی است که آیا پیامبر اسلام حضرت محمد _صلیاللهعلیهوآلهوسلّم_ مانند دیگر مردم دچار فراموشی میگشته و اشتباه و خطا مرتکب میشده است یا نه؟
کی از مسائل عقیدتی مطرح در دوران شیخ مفید که مربوط به مباحث نبوت میشود مسئله سهو النبی است.
برخی روایات غیر معتبر وارد شده که پیامبر نیز گاهی در نماز دچار فراموشی میشده و یا شیطان کلامی را بر زبان آن حضرت جاری میکرده و آن حضرت اشتباه میکرده است.
شیخ مفید این کتاب را در پاسخ به این شبهه نگاشته است. وی در آغاز، با استدلالهای عقلی و با استناد به آیات قرآن عصمت پیامبر از اشتباه و خطا را ثابت کرده، در ادامه به لوازم باطل این شبهه و اثبات ضعف سند و دلالت روایات دال بر آن میپردازد.
وی در این کتاب با استدلال به حکم عقل و استناد به آیات قرآن به بررسی مسئله سهو النبی پرداخته و آن را به عنوان یک نظریه انحرافی عنوان کرده آن را رد نموده است.
إیمانُ أبی طالب، کتابی کلامی به زبان عربی، نوشته شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ هجری) درباره زندگانی ابوطالب و اثبات ایمان وی به رسول خدا(ص). شیخ مفید در این کتاب با استدلالات عقلی و نقلی به بررسی ایمان ابوطالب، پدر حضرت علی(ع) پرداخته و به حمایت او از پیامبر اکرم(ص) اشاره دارد. مؤلف در اثبات ایمان ابوطالب، اشعار فراوان او را در مدح پیامبر اسلام(ص) آورده است.
در حالی که دشمنان حضرت علی(ع) برای زیر سؤال بردن شخصیت ایشان، ایمان ابوطالب را انکار کردهاند، بنا بر نقل مورخان شیعه، ابوطالب اولین یاور و حامی پیامبر اسلام بود. او تا آخر عمر در حمایت و دفاع از رسول خدا(ص) از هیچ کوششی دریغ نکرد. به همین دلیل شیخ مفید این کتاب را در معرفی و حمایت از او نگاشت.
برخی دیگر از عالمان شیعه و سنی نیز در این باره کتابهایی نگاشتهاند.
وی با استدلال به آیات قرآن، روایات پیامبر و ائمه معصومین و همچنین با استدلالهای عقلی و با استناد به اشعار ابوطالب در مدح و ستایش پیامبر اسلام و عملکرد وی در دفاع و حمایت از پیامبر، به معرفی شخصیت و ایمان ابوطالب پرداخته است.
رسالة حول حدیث نحن معاشر الأنبیاء لا نورث نوشته شیخ مفید، نقد و بررسی روایتی که ابوبکر از پیامبر نقل کرده که: «ما پیامبران چیزی برای فرزندان خود به ارث نمیگذاریم و هرچه باقی بگذاریم حکم صدقه بر آن جاری است و به فرزندانمان نمیرسد.»
این کتاب، کتابی کوچک، در ۶ صفحه است و در پایان آن نیز سخنان برخی دیگر از علما مانند قرطبی، فخر رازی ، علامه حلی ، علامه امینی ، ابن ابی الحدید و سید شرف الدین درباره فدک آمده است.
بیشتر