جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با مقایسه نظرات اندیشمندان در حوزه قرآن پژوهی می توان به رشد وگسترش مطالعات قرآنی و شناخت عظمت وحی دست یافت و افکار انحرافی را از ساحت مقدس قرآن بر طرف گردد. اعجاز قرآن از نظر علامه مطلق بوده و به وجوه خاصی محدود نمی شود. برخی از وجوهی که علامه به آن پرداخته شامل اعجاز به امی بودن پیامبر (ص) ، عدم اختلاف در قرآن ، اخبار غیبی ، اعجاز تشریعی ، اعجاز بیانی و اعجاز علمی می باشد. معجزه از نظر علامه دخالت نیروی خارج از جهان طبیعت و به معنای پذیرش محال عقلی نیست و قرآن معجزه را مطابق قانون علیت که مورد پذیرش عقل می باشد می داند . از نظر علامه وحی کلام الهی و منشا الهی داشته و از اختلاف ، تناقض و تحریف به دور است وحی توسط پیامبر(ص) امی که دارای مقام عصمت بوده به مردم رسانده شده است. دیدگاه مستشرقان پیرامون وحی را می توان در سه گروه مورد بررسی قرار داد. گروه اول به دور از تعصب و منصفانه به قرآن پژوهی پرداخته و به حقانیت و اعجاز قرآن اعتراف می کنند و عده ای از آنها به دین اسلام مشرف شده اند. گروه دوم به وحیانی بودن قرآن پی برده اند ولی از اعتراف به اعجاز قرآن امتناع می کنند و منشا قرآن را بشری می دانند . گروه سوم منکر وحیانی بودن قرآن و نبوت پیامبر(ص) می باشند و قرآن پژوهی این گروه از روی تعصب و معاندانه می باشد.

ورود خاورشناسان به حوزه شرق و آگاهی از تاریخ و ادبیات عرب و همچنین چاپ و ترجمه قرآن کریم، دامنه مطالعات آنان را گسترش داده به گونه ای که پیرامون آیات قرآنی به بحث ونظر پرداختند و از نگاه هرمنوتیکی به سابقه مضامین آیات دلبسته و در جهت اثبات داده های تورات وانجیل به تطبیق و مقایسه بین کتب آسمانی فرمان دادند. جمع زیادی از مستشرقان در ردً و انکار وحیانیت قرآن، احتمال اقتباس این کتاب از تورات و انجیل و دیگر کتب آسمانی پیشین را مطرح کرده اند و در جستجوی شواهد و قرآئن و تشابهاتی بین معارف و داده های قرآنی و تورات و انجیل برآمده تا قطعی بودن این احتمال را به اثبات برسانند. هرچند برخی در کتب قرآن پژوهی خود به اجمال و اشاره به طرح این تئوری پرداخته اند اما یوسف دره حداد تمام پژوهشهای خود را معطوف و مصروف به این مسأله نموده و به تفصیل با استناد به آیات قرآنی موضوع را مورد بررسی قرار داده است. در مقابل عده ای از مستشرقان به نقد اجمالی این ادعا اکتفا نموده و این برداشت ها را از اساس اشتباه دانسته اند. ولی برخی از دانشمندان اسلامی خصوصا به خاطر استشهاد قرآن برای اثبات اقتباس به نقد و انتقادهای تفصیلی در این باره دست زده وبا توجه به تناقض های مطروحه در مقام پاسخ برآمده اند. در این پژوهش به نقد وبررسی دیدگاه اقتباس قرآن امعان نظر شده است.

وحی همان «پیام الهی به پیامبران برای هدایت مردم»، ‌پایه و قوام شرایع الهی و ارزنده­ترین گوهر آسمانی بر دامن زمینیان است و پیوندی ناگسستنی با سرشت و سرنوشت آدمی دارد. در سده­های اخیر، با گسترش موج اسلام­پژوهی در غرب، فرضیه اقتباس برخی از محتویات قرآن از متون دینی و ادبی گذشته نیز یکی از زمینه­های فعالیت خاورشناسان قرار گرفت. ویلیام مونتگمری وات و درمنگام را می‌توان از مستشرقانی دانست که دیدگاه پدیدارشناسانه رایج در مغرب­زمین نسبت به وحی را با دیدگاهی الهیاتی پیوند زده­اند که بیش­تر نیز برخاسته از الهیات مسیحی است. تبیین این مسأله، ضروری است تا حقانیت دین اسلام و وحی قرآنی و برتری آن بر تمام ادیان الهی اثبات شود. مقاله پیش­ رو، با بهره جستن از شیوه توصیفی - تحلیلی و با رویکرد انتقادی همراه با گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات سامان یافته است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که محققان غربی و خاورشناسان از جمله: ویلیام مونتگمری و امیل درمنگام، با تمسک به اصولی چون: تأثیر شخصیت پیامبر(ص) بر قالب وحی، خطاپذیریِ وحی و پیامبر و عنصر بشری در قرآن و ... را مطرح کرده‌اند که هیچ کدام از دانشمندان شیعه آن را نمی­پذیرند و با اندیشه‌های دینی اسلام در تضاد است. در هر یک از این اصول، با نقدهایی جدّی از جمله: مصونیت قرآن از خطا، سازگاری علم و دین در اسلام، و شخصیت کمال­یافته پیامبر(ص) در دریافت وحی موضوعیت دارد نه طریقیت، عدم ابهام و تناقض در وحی قرآنی و... مواجه است.

اسلام شناسی غربی که با عنوان عام شرق شناسی نیز مطرح می شود شامل مطالعاتی است که در مورد دین اسلام با ابعاد مختلف قرآنی، حدیثی، تفسیری، تاریخی، کلامی و ... توسط دانشمندان عمدتا غربی انجام می گیرد. این پروهش ها گاه علمی و توأم با انصاف و گاه عاری از انصاف و مقرون به غرض ورزی است که به نوبه خود موجب تحریف لفظی یا معنوی و دست کم شبهه افکنی در خصوص معارف دینی می شود. یکی از اسلام شناسان برجسته و مطرح غربی ویلیام مونتگمری وات (2006م)، استاد رشته زبان عربی و مطالعات اسلامی بود که از سال 1947م رئیس بخش مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه مطرح ادینبورگ اسکاتلند شد. مطالعات وی در زمینه تاریخ اسلامی، کلام اسلامی، فلسفه اسلامی متمرکز است و برخی از آنها نقش گسترده ای در اندیشه اسلام شناسی غربیان داشته است. وی با وجود اشتباهات متعدد در اسلام شناسی به برداشت های نادرست شرق شناسان و اسلام شناسان غربی نیز اشاراتی دارد و از آن جا که وی بر دین مسحیت بود و عمده مراجعات وی به منابع اهل سنت متکی بوده است پاره ای از آرا و عقاید وی ازجمله در باره شخص پیامبر ،وحی ،تاثیر پذیری گسترده اسلام از مسیحیت و یهودیت ،زمینه های اجتماعی ،فرهنگی و جغرافیایی شبه جزیره عربستان جهت گسترش اسلام ،تخیل خلاق پیامبر و... قابل مناقشه است. وی دارای تالیفات زیادی است که برخی از آنها تاثیر فوق العاده ای در اندیشه اسلام شناسی غربیان داشته است.کتاب آیات شیطانی سلمان رشدی اقتباسی از یکی آنهاست.او در اعتراف به صداقت پیامبر در ادعای نزول وحی میگوید: هیچ یک از این پدیدها قابل تحلیل نیست جز بر مبنای آن که حضرت در ادعای نبوت خویش صادق باشد و هر چه را از آیات قران که ادعای وحیاتی بودنش را کرده از سر صدق قرائت کرده است. پایان نامه حاضر درصدد است با تکیه بر سه کتاب «محمد در مکه»، «محمد در مدینه »و «محمد پیامبر و سیاستمدار»به بررسی و نقد آرای مونتگمری وات در زمینه مباحث اسلامی بپردازد.

در این پایان نامه کتاب«~ Companion to the Quran ~»مورد ترجمه و تحقیق قرار گرفته است . کتاب حاضر در سال 1967 چاپ شده و حدود 1795 آیه ازآیات قرآن را شرح و تفسیر کرده است . در خصوص هرسوره مکی و مدنی بودن آیات آن مشخص شده و درذیل هر بخش آیات مربوط به آن آورده شده است.

گسترش مطالعه و پژوهش درباره اسلام ،پیامبر اسلام و اندیشه های متعالی آن از سوی خاورشناسان، پدیده ای است که امروزه به ویژه در نیم قرن اخیر با آن مواجه ایم و گسترش دپارتمان های مطالعات اسلامی و مراکز و موسسات اسلام شناسی در غرب از نمودهای آن می باشد. این همه حاکی از تأثیرگذاری این دین و اندیشه های آن در سطح گسترده وجهانی است. از این روآشنائی با دیدگاه خاورشناسان درباره اسلام بویژه شخصیت پیامبر اسلام برای هر پژوهشگر مسلمانی مفید و ضروری است. در این تحقیق، دیدگاه یکی از بزرگترین اسلام شناسان انگلیسی زبان معاصر بنام ویلیام مونتگمری وات درباره شخصیت سیاسی پیامبر(ص) و روند تغییراتی که این دیدگاه در دوره های مختلف زندگی او داشته، مورد بررسیو تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. دستیابی به ویژگی های اندیشه های سیاسی دین اسلام وارزیابی مثبت از عملکرد سیاسی پیامبر اسلام از نگاه یک خاورشناسان مسیحی که همواره در آثار خود نگاه غیردینی داشته، مهم و قابل توجه است. در این تحقیق کلیه آثار وی که به گونه‌ای به معرفی شخصیت سیاسی پیامبر(ص) پرداخته‌اند با رویکردی سنخ شناسانه به شیوه توصیفی- تحلیلی در سه محورمورد مطالعه قرار گرفته است. 1) محور اندیشه های کلان سیاسی پیامبر که به هدف و غایت حکومت از نگاه پیامبر پرداخته و مسائل مهمی چون جنگ و صلح و جهاد در اندیشه سیاسی پیامبر اسلام در آثار وات مورد بررسی قرار گرفته است. 2) محور سیاست های اجرائی پیامبر که به شیوه تشکیل حکومت و ابزارهای حکمرانی و سیاستگری پیامبر در جامعه می پردازد. 3) در محور سوم سایر عوامل تأثیرگذار در اندیشه سیاسی پیامبر در آثار وات بررسی شده و مسائلی مانند نقش مردم و احزاب و گروه های مختلف درحکومت پیامبر مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت پس از بررسی آثار مکتوب و مصاحبه های وات و سیر تحول و تغییرات آن می توان به ارزیابی مثبت وات از سیره سیاسی پیامبر دست یافت و باید گفت که از دیدگاه مونتگمری وات، مستشرق مسیحی اسکاتلندی، پیامبر اسلام سیاستمداری موفق و خیرخواه بوده و می‌تواند الگوی مناسبی برای بشریت در تمامی عرصه‌ها باشد.