جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم جهانی‌سازی از مفاهیم تازه‌ای است که در دهه‌های اخیر وارد ادبیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جهان شده و تعاریف متعددی از آن ارائه شده است که گاه به زاویه‌ای خاص از جهانی‌سازی عنایت داشته و گاه نگاهی جامع بدان صورت پذیرفته است. جهانی‌سازی به دنبال یکسان‌سازی مردم جهان در اموری چون اقتصاد، فرهنگ و سیاست است تا منافع ویژۀ خود را از خلال آن استیفا نماید. طیب تیزینی جهانی‌سازی را نظامی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی می‌داند که می‌خواهد انسان‌ها و طبیعت را ببلعد و به کالایی مصرفی در بازار جهانی تبدیل کند. وی نقش این نظام را که هم‌سو با اهداف صهیونیسم می­داند، در عصر ما بسیار پررنگ دانسته و بر مبنای اندیشه‌های مارکسیستی و اسلامی خود راه‌کارهایی چون لزوم مواجهۀ نقادانه با این پدیده، احیای هویت و فرهنگ عربی در پرتو نهضت روشنگرانۀ فکری عربی و بهره‌گیری از نخبگان به مثابه پشتیبان‌های فکری نهضت ارائه می‌نماید. نوشتار پیش‌رو که به شیوه‌ای توصیفی-تحلیلی دیدگاه تیزینی را مورد بررسی قرار داده است، انتقادهایی نظیر ناکارآمد بودن اندیشه‌های مارکسیستی در بستر جامعۀ اسلامی، آرمانی‌بودن نهضت روشنگرانۀ فکری عربی مورد نظر وی و نیز تأکید بیشتر این متفکر بر جهان عرب به جای جهان اسلام را بر دیدگاه‌ او وارد می‌داند.

دامنه نوپوزیتیویسم به حوزه کشورهاى غربى منحصر نمى‏ شود، بلکه فراتر رفته و توجه پژوهشگران جهان غیر غربى را هم برانگیخته و مدافعانى نیز پیدا کرده است. دست‏ اندرکاران فلسفه در جهان عربى (به عنوان بخشى از جهان سوم) توجه چندانى به آن نکرده ‏اند که بتوان از پیدایش نگره‏ هاى مختلف درباره‏ آن، سخن گفت. با نگاهى گذرا به این مکتب (نوپوزیتیویسم)، درمى‏ یابیم که هرگز مدافعان پرشورى (از متفکران عربى) نیافته است که بتواند یک جریان مسلط در اندیشه فلسفى ما به وجود آورد. البته زکى نجیب محمود برجسته‏ ترین مدافع این مکتب در کشورهاى عربى است. مدافع دیگر آن در حال حاضر عبدالرحمان مرحباست. گرچه این مکتب به جریانى پرنفوذ تبدیل نشده است، این بدین معنا نیست که توجه متفکران عرب را به خود جلب نکرده است. زیرا [چنانکه خواهیم دید] توجه بسیارى از این متفکران را برانگیخته و هرکس به نوعى خواه به عنوان مدافع و خواه به عنوان منتقد، با آن درگیر شده است. به نظر من، محمود امین العالم، یحیى هویدى، عاطف احمد و یاسین خلیل بیشترین اهتمام خود را معطوف به این حوزه کرده ‏اند. سؤالى که در اینجا به ذهن مى‏ رسد این است که چرا نویسنده این مقال به نحله ‏اى توجه مى‏ کند که در حوزه اندیشه فلسفى عربى معاصر، على‏ رغم همه مسائل، چندان پرنفوذ نبوده است؟ نخستین تلاشهاى من در مورد نوپوزیتیویسم به طور عموم و فلسفه زکى نجیب محمود به نحو خاص، به سالهاى تحصیلى دانشگاه باز مى ‏گردد.