جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله تلاش می‌کنیم ذیل یک پژوهش تطبیقی میان نظام فلسفی کروچه و دیویی، به مفاهیم و آرای کلیدی آنها در زمینه زیبایی‌شناسی وضوح ببخشیم. فرضیه اصلی پژوهش آن است که ایده کلیدی فلسفه دیویی، تحت عنوان «تجربه بی‌واسطه»، تقریری پراگماتیستی از ایده نزدیک «شهود» در زیبایی‌شناسیِ کروچه است. بدین ترتیب، هر دو فیلسوف بر نقش زیبایی‌شناسی به‌عنوان نوعی کیفیت پیشینی که وحدت و انسجام تجربه و معرفت را تأمین می‌کند، تأکید دارند. تمایز تعین‌گر در آن است که کروچه در قالب ایده «شهود‌ـبیان» بر وجه معرفت‌شناختیِ زیبایی‌شناسی‌ تأکید کرده و دیویی همین کیفیت پیشینی را در زمینه اونتولوژیکال (فرایند تکوین تجربه) افاده می‌کند. به دیگر سخن، زیبایی‌شناسی به‌عنوان یک کیفیت پیشینی ناظر بر شرط وحدت و کلیت در فرآیند تکوین ادراک است و ضامن حصول تجربه شهودی. به‌عبارتی، تنها با فرض نوعی غایتِ زیبایی‌شناختی (غائیتِ بدونِ غایت) است که ماهیت بس‌گانه و پویای ادراک در تجربه‌ای بی‌واسطه و شهودی وحدت یافته و امکان «زیستن» میسر می‌شود. مقایسه آرای دیویی و کروچه ـ‌که به دو سنت فکری متضاد تعلق دارند‌ـ نشان می‌دهد که فرضیه مذکور ـ‌یعنی فرضیه‌ای که بر نقش زیبایی‌شناسی به‌عنوان یک کیفیت پیشینی در فرایند شهود و تکوین تجربه تأکید دارد‌ـ فارغ از اینکه عزیمت‌گاهِ آن قلمرو عین (تجربه) باشد یا قلمرو ذهن (شهود)، به نتیجه‌ای واحد ختم شده و می‌توان با اطمینان درباره صدق آن سخن گفت.

دکارت در ساختارِ شناختی خود قصد دارد تا بر مبنای ریاضیات، روشی مؤثر از جنس یقین را برای تحقیق و پژوهش ساماندهی نماید. ازنظر او ریاضیات، مجموعه‌ای از حقایق ضروری و فراگیر است که مابین حالات مختلف ذهن، نظم و ارتباط ایجاد می‌کند. طبق معرفت‌شناسی دکارت، انسان تبدیل به محقق و کاشفی شده است که باید به کشف خودش بپردازد. ازنظر دکارت شناختِ یقینی امکانپذیر است. در سبک ‌شناختی ساختارگرایانۀ او، عمل تابع صورت است درحالی‌که سبک شناخت دیویی عملکردگرایی است که در آن صورت تابع عمل و رفتار است. دیویی با بررسی پیامدهای نگاه داروینی به جهان دیدگاه دکارت را نقد نموده و بیان می‌کند که شناخت درگرو تجربۀ انسان است و پرسشی که از امکان شناخت و معرفت آدمی می‌شود اساساً نادرست بوده است. دیویی در رویکرد پراگماتیستی خود با نگاهی دوباره به امر مطلق، نامشروط و یقینی، آن را تنها به‌عنوان ابزاری پذیرفته که در صورت داشتن نتایج موفقیت بار به کار بسته می‌شود. شناخت، سازمان‌دهی ذهنی از حقیقتی ابدی و مطلق نیست، بلکه فناوری، روش و تکنیک است و بایستی ابزاری برای اصلاحات اجتماعی، تنظیم و بهبود رفتار انسان و جامعه باشد.

دیویی به عنوان سخنگوی روح آمریکایی در فلسفه مورد استقبال و تحسین قرار گرفته است. در این داوری تا اندازهای حقیقت وجود دارد به شرطی که به روشنی فهمیده شود او برای چه بخشی از آمریکا سخن میگفت و در چه دوره ای از تکامل ،ملی اندیشههای او بازتاب می یافت دیویی مسلما بیانگر دیدگاه ثروتمندترین خاندانها .نبود از سوی دیگر به نحو صریح و دقیقی احساس یگانگی با پرولتاریا چونان طبقه ی خاص را رد میکرد فلسفه ی دیویی بیان نظری دیدگاه خرده بورژوازی پرورش یافته در عصر صعود سرمایه داری به فرمانروایی جهانی و انتقال دموکراسی بورژوایی به ارتجاع امپریالیستی بود این تعریف کلید فهم جوهر جامعه شناختی تفکر ،دیویی کارکرد تاریخی ،آن اهمیت طبقاتی و نیز نابسندگی ها و ناکامی نهایی آن را به دست میدهد

دیویی به عنوان سخنگوی روح آمریکایی در فلسفه مورد استقبال و تحسین قرار گرفته است. در این داوری تا اندازهای حقیقت وجود دارد به شرطی که به روشنی فهمیده شود او برای چه بخشی از آمریکا سخن میگفت و در چه دوره ای از تکامل ،ملی اندیشههای او بازتاب می یافت دیویی مسلما بیانگر دیدگاه ثروتمندترین خاندانها .نبود از سوی دیگر به نحو صریح و دقیقی احساس یگانگی با پرولتاریا چونان طبقه ی خاص را رد میکرد فلسفه ی دیویی بیان نظری دیدگاه خرده بورژوازی پرورش یافته در عصر صعود سرمایه داری به فرمانروایی جهانی و انتقال دموکراسی بورژوایی به ارتجاع امپریالیستی بود این تعریف کلید فهم جوهر جامعه شناختی تفکر ،دیویی کارکرد تاریخی ،آن اهمیت طبقاتی و نیز نابسندگی ها و ناکامی نهایی آن را به دست میدهد

لری هیکمن با نگاهی پراگماتیستی به فلسفۀ تکنولوژی وارد شده است. در این مقاله، از نسبت فلسفۀ تکنولوژی هیکمن با پراگماتیسم جان دیویی بحث خواهد شد. هدف این است که نتایج فلسفۀ دیویی در بحث از تکنولوژی مشخص شود. تا پیش از قرائت ارائه‌شده توسط هیکمن، کسی به دیویی به مثابۀ فیلسوف تکنولوژی نمی‌نگریست؛ اما هیکمن بر این باور است که دیویی دارای فلسفۀ تکنولوژی توسعه‌یافته‌ای است که برابر سنتی است که تکنولوژی را خودبسنده و دارای ذاتی بیگانه با انسان تلقی می‌کند. او در بیان تفاوت بین تکنولوژی و تکنیک به عنصر شناخت توجه دارد و تکنولوژی را حاصل مداخلۀ تحقیق نظام‌مند در تکنیک می‌داند. دیویی با طرح مفهوم تکنولوژی طبیعی‌شده، تکنولوژی را به مثابۀ تحقیقی معرفی می‌کند که انسان دربارۀ تکنیک‌های موجود انجام می‌دهد تا سازگاری با محیط خود را افزایش دهد و آن را متناسب با نیازهایش تغییر دهد. تکنولوژی در پراگماتیسم مولد دیویی به موضوعی فلسفی تبدیل می‌شود و فیلسوف می‌تواند با استفاده از شیوه‌ها و ابزارهای فلسفی، درک خود و افراد جامعه‌اش را از نحوهٔ پیوندِ میان وجوه متنوع فرهنگ تکنولوژیک ارتقا دهد و تأثیر معناداری بر جهان تکنولوژیکِ در حال تغییر داشته باشد. هیکمن ادعا دارد فلسفۀ دیویی می‌تواند بدون گرفتارشدن به نظام‌های کل‌نگر و فراتر از تحلیل زبان، فرهنگ تکنولوژیک را با ارزش‌های دموکراسی آشتی دهد. با این حال، تعریف دیویی از تکنولوژی، آن را به مفهومی کانونی و عام تبدیل می‌کند و در نقد او بر واقع‌گرایی، نشانه‌هایی از ظهور دوبارۀ متافیزیک کل‌نگر به چشم می‌آید.