جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از براهین جدید و معروف در انکار خداوند برهان اختفای الهی است. بر مبنای این برهان، که نخستین بار جان شلنبرگ، فیلسوف معاصر کانادایی، آن را طرح کرده است، اختفاء و پنهان بودن خداوند با عاشقِ مطلق بودن او در تضاد است. در پرتو توجه به این تضاد، مدافعان برهان اختفای الهی وجود خداوند را انکار کرده‌اند. شیخ شهاب‌الدین سهروردی با اتخاذ رویکردی نو به مسائل هستی و معرفت، دیدگاهی متفاوت از نظریۀ فوق ارائه کرده است. سهروردی خداوند را نورالانوار می‌نامد. در نظر او، ذات خداوند چیزی جز نوریتش نیست و نور نیز امری ظاهر و آشکار است. بنابراین لازم می‌آید که ذات خداوند نیز ظاهر و آشکار باشد. البته سهروردی نیز به بحث اختفای الهی و نسبت آن با نفس انسانی توجه کرده است. در نگاه سهروردی، اختفای الهی به دلیل عدم توجه انسان به مبدأ عالم (نورالانوار) و غفلت او از وجه وجودی (نورانی) خودش است. اما در نظر شلنبرگ، عامل پنهان بودن و خفای الهی خودِ خداوند است و مسئولیت کمتری متوجه انسان است. این نوشتار با روشی توصیفی-تحلیلی، ضمن مقایسۀ آرای سهروردی و شلنبرگ در باب اختفای الهی، درصدد است این امر را تبیین کند که چگونه ذات خداوند در عین ظهور و آشکارگی می‌تواند مخفی باشد، اما این اختفاء به ذات او برنگردد.

چگونگی توصیف و توجیه ایمان از موضوعات مهم در معرفت‌شناسی دینی است. در معرفت‌شناسی دینی مدل‌های توصیفی و توجیهی مختلفی برای ایمان پیشنهاد شده است. یکی از این مدل‌ها «ایمان به مثابه مخاطره اعتقادی» است. در این تلقی از ایمان، می‌توان در وضعیت ایهام معرفتی در نبود دلایل در دسترس به نفع باور یا ایمان دینی، با آگاهی از نبود دلایل موجود، مخاطرۀ اعتقادی کرد. در این مقاله، نخست دو مدل توصیفی ایمان جان بیشاپ و جان شلنبرگ -از مدافعان «ایمان به مثابه مخاطره اعتقادی»- توضیح داده شده است. سپس به این مطلب پرداخته می‌شود که این دو چگونه مبتنی بر چهار شیوه معرفتی، روان‌شناختی، اخلاقی و عملی، ایمان مد نظر خود را ارزیابی می‌کنند. جان بیشاپ مدل مخاطره اعتقادی خود را کاملاً ملتزم به باور و جان شلنبرگ ناملتزم به باور ترسیم می‌کند. در ادامه با مقایسه این دو مدل، ویژگی‌هایی که شایسته است در ارائه مدل توصیفی و توجیهی از ایمان در نظر گرفته شود برشمرده شده است: توجه به توجیه درزمانی در کنار توجیه هم‌زمانی، توجه به حساسیت معرفتی دین‌داران بر اساس یک دغدغه برون‌دینی، در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی و سنخ‌های روانی مختلف دین‌داران و غیردین‌داران.

شلنبرگ در خوانش استقرایی خود از برهان اختفای الهی معتقد است فقدان شواهد کافی برای اثبات حضور خدا در عالَم دلیلی بر پدیدآمدن نوعی ناباوری به وجـود خـدا می‌باشـد کـه آن را «ناباوری معـقول» می‌نامد. وی در عین حال معتقد است برخورداری انسان‌ها از تجارب دینی به‌خوبی می‌تواند این نوع ناباوری را از بین ببرد؛ لکن انسان‌ها یا واجد چنین تجاربی نیستند یا تجاربی که برای بعضی رخ داده است، فاقد وجاهت معرفت‌شناختی لازم برای اثبات حضور خدا می‌باشد. این نوشتار در صدد است با روش تحلیلی – اسنادی و رویکردی معرفت‌شناختی به بررسـی تجـربه عـرفانی به عنوان یکی از مهـم‌ترین اقسام تجربۀ دینی پرداخته، برهان اختفای الهی را از این منظر نقد کند. از این رو مسئلۀ اصلی این نوشتار آن است که چگونه می‌توان قرائت استقراییِ برهان اختفای الهی شلنبرگ را از منظر تجربه عرفانی نقد کرد؟ با قبول امکان معرفت توسط تجارب عرفانی و ارزشمندبودن آنان، همچون بحث تواتری‌بودنِ این دست تجارب و حضوری‌بودن علم حاصل از آنها، فقدان شواهد کافی برای اثبات وجود خدا در عالَم، مرتفع گشته و درنتیجه مدعای قرائت استقرایی برهان اختفای الهی شلنبرگ مردود می‌گردد.

ترجمه ماشینی : پنهان بودن الهی این ایده است که خداوند به نوعی پنهان یا مبهم است. این پایان نامه به استدلال J.L. Schellenberg بر اساس غیبت الهی و عقل انسانی علیه وجود خدا پاسخ می دهد. شلنبرگ استدلال می کند که اگر خدای کاملاً دوست داشتنی وجود داشته باشد، ما انتظار نداریم که چنین بی اعتقادی گسترده ای به وجود خدا پیدا کنیم. با توجه به میزان بی اعتقادی معقول در جهان، شلنبرگ استدلال می کند که یک اگنوستیک باید به این نتیجه برسد که خدا وجود ندارد نه اینکه نتیجه بگیرد که خدا پنهان است. استدلال شلنبرگ سه مقدمه عمده دارد: (1) اگر خدایی وجود داشته باشد، او کاملاً محبت می کند. (2) اگر خدای کاملاً محبت آمیز وجود داشته باشد، بی ایمانی منطقی رخ نمی دهد. (3) بی اعتقادی معقول رخ می دهد. من پاسخی خداباورانه به استدلال از غیبت الهی ارائه می‌دهم تا پاسخی معقول به اگنوستیک ارائه کنم که مانع از نتیجه‌گیری الحادی شود. برای غلبه بر شواهد اولیه برای استدلال شلنبرگ، در تلاش برای کاهش نیروی شواهد فرض سوم شلنبرگ، ابتدا میزان عدم اعتقاد منطقی را زیر سوال می برم. این با بررسی دفاع‌های احتمالی برای به چالش کشیدن فرض دوم دنبال می‌شود که اگر خدای کاملاً دوست‌داشتنی وجود داشته باشد، بی‌ایمان معقول رخ نمی‌دهد. دفاع‌های اختیاری در نظر گرفته می‌شوند، اما نتیجه می‌گیرم که به عنوان پاسخی به چالشی که شلنبرگ ایجاد کرده کافی نیست. در عوض، من استدلال می‌کنم که خداباوری شک‌گرا دفاعی است که می‌تواند در ممانعت از اینکه یک اگنوستیک لزوماً از نظر معرفتی به این نتیجه برسد که خدا وجود ندارد، موفق باشد. در نهایت، من دفاع دومی را با انگیزه مفاهیمی از پل ک. موزر توسعه می‌دهم که به نظر من امیدوارکننده‌ترین پاسخ به استدلال شلنبرگ از غیبت الهی است. با ارائه شواهد برای خدا در زمینه ای جدید، به این نتیجه رسیدم که چالشی که شلنبرگ ایجاد کرده است را می توان با ارائه دفاعی که نشان می دهد خدا، با انگیزه عشق الهی، ممکن است به نوعی پنهان شود تا به بی ایمانی معقول اجازه دهد. حداقل برای مدتی رخ دهد.

برهان خفای الهی ازسوی متکلمان و فلاسفۀ غربی به‌عنوان برهانی بر عدم خدا مطرح شده است، براساس این برهان، صفات کمالی خداوند ایجاب می‌کند خداوند در ارتباطی دوسویه و متقابل خود را بر انسان آشکار کند؛ ولی چون دست‌کم برخی افراد در چنین رابطه‌ای قرار ندارند و قادر نیستند خداوند را از راه دیگری بشناسند، پس خدایی در کار نیست. بانو امین در آثار خود به مفهوم خفای الهی اشاره می‌کند. با تفحص در آثار بانو امین می‌توان برهان خفای الهی را از دو جهت نقد کرد؛ نخست آنکه یکی از مصادیق بارز و انکارناپذیر آثار وجود خداوند، ارسال انبیاء و ارتباط آن‌ها با خدا و دعوت همۀ آن‌ها به خدای یکتا است که نشان‌دهندۀ آشکار بودن تعلق آثار به اوست و دوم اینکه اگر منظور از شناخت و معرفت خداوند به‌درستی تبیین شود، رسیدن به‌حد اعلای آن، یعنی جایی که خداوند به‌نحو کاملاً آشکاری درک شود، امکان پذیر است؛ اما این مهم تنها با تأمل و صرف اندیشه‌ورزی حاصل نمی‌شود؛ بلکه نیازمند عمل مؤمنانه است.

جان شلنبرگ در تقریر جدیدی از مسئلۀ منطقی شر می‌کوشد از راه ناسازگاری منطقی ترکیب مدعیات خداباوری با وجود شر، روایت جدیدی از صورتِ منطقی مسئلۀ شر ارائه دهد. سه ادعای خداباورانۀ تقریر وی شامل برتری تفوّق‌ناپذیر، استقلال وجود‌شناختی و خلوص پیشین است. شلنبرگ برای نشان دادن ناسازگاری منطقی ترکیب وجود خدا و وجود شر، دو رویکرد الگوگرایانه و انگیزه‌گرایانه را در پیش می‌گیرد. هدف او از به‌کارگیری این دو رویکرد بسط استدلال برای افزودن گزاره‌های تکمیلی ضروری به چهار گزارۀ اصلی استدلال است. بنابراین، آنچه از مجموع سه لازمۀ خداباوری و گزاره‌های تکمیلی به دست می‌آید این است که در جهان شر وجود نداشته باشد، و این منطقاً با وجود شر در جهان ناسازگار است. این مقاله با روشی انتقادی در صدد نشان دادن نادرستی استدلال شلنبرگ است. بر این اساس، از طریق اشکالاتی تلاش شده کذب مقدمۀ (8) به عنوان مقدمۀ محوری استدلال شلنبرگ نشان داده شود. با نشان دادن کذب مقدمه (8)، مصونیت استدلال شلنبرگ نسبت به دفاع مبتنی بر اختیار نیز نقض می‌شود. از این رو، در مقاله حاضر، افزون بر نقدهای جِروم گِلمن بر مقدمه (8)، نقد دیگری از طریق قیاس ذوحدین بر مقدمه (8) مطرح شده است، که نادرستی استدلال شلنبرگ و ضعف استدلال وی نسبت به کارکرد دفاع پلنتینگا نشان داده می‌شود.

ترجمه ماشینی: بحث پنهان بودن J. L. Schellenberg یکی از توجیهات کلیدی معاصر برای الحاد است و پاسخ های متعددی را از جانب کسانی که از معقول بودن اعتقاد به خدا دفاع می کنند، برانگیخته است. من یک بحث متقابل اخیر از مایکل سی. ریا را شرح خواهم داد، که ادعا می کند روابط با خدا بسیار بیشتر از آنچه شلنبرگ فرض می کند در دسترس است. با این حال، پیشنهاد می‌کنم که از طرفداران برهان پنهانی پاسخی بخواهد، زیرا برخی از کافران را بی‌خبر می‌گذارد. من این را با پیشنهاد این که مدلی از پانانتئیسم که در آن خدا در کیهان تجسم یافته است، به همه، از جمله همه بی ایمانان، اجازه می دهد که با خدا رابطه داشته باشند، اصلاح خواهم کرد. سپس ادعا خواهم کرد که برون گرایی معنایی و برون گرایی در مورد باورها می تواند غیر ایمانداران را قادر سازد که این خدا را بشناسند. سپس با پیشنهاد این که این روابط می‌توانند انگیزه‌های کلیدی پشت پافشاری شلنبرگ بر روابط شخصی را بدون نیاز به آزمودنی‌ها تشخیص دهند که در رابطه با خدا هستند، بحث پنهانی بودن را به چالش می‌کشم.

ترجمه ماشینی: مشیت الهی نقش مهمی در فرمول بندی برهان نهان الهی توسط جان شلنبرگ ایفا می کند. اگرچه شلنبرگ آشکارا مشیت خدا را ذکر نمی‌کند، اما رد این صفت از انکار وجود خدا پشتیبانی می‌کند، انکاری که هدف بحث پنهان بودن شلنبرگ است. در این مقاله، من نشان می‌دهم که رد ضمنی مشیت شلنبرگ دو فرض را پیش‌فرض می‌گیرد، که جامع‌تر آن عبارت است از این که بگوییم هیچ پایان خوبی در تاریخ وجود ندارد و هیچ تعهدی به خیر از جانب مؤمن آینده لازم نیست. من استدلال می کنم که مفروضات مورد بحث با دیدگاه شلنبرگ درباره خدا به عنوان خالق قادر مطلق، دانای مطلق و کاملاً دوست داشتنی همه چیز، سازگار نیست، دیدگاهی که شلنبرگ از آن به عنوان نقطه شروعی برای بحث پنهان بودن خود استفاده می کند.

ترجمه ماشینی : جی.ال. شلنبرگ اخیراً یک مسئله منطقی جدید از شر را فرموله کرده است که ادعا می شود از دفاع از اراده آزاد آلوین پلانتینگا جلوگیری می کند. من استدلال خود را علیه این صورت بندی جدید با تجزیه و تحلیل زمینه برخی از کمالات حداکثری خداوند آغاز می کنم. برای مثال، حداکثر کمال اخلاقی خداوند مبتنی بر استعدادهای با فضیلت است که در جهت فعلیت بخشیدن به افعال با فضیلت است. از این روایت، من استدلال می‌کنم که مشکل منطقی شلنبرگ در مورد شر به یکی از دو دلیل زیر شکست می‌خورد. اول، برخی از بالفعل سازی های خوب از پتانسیل های خوب نیازمند شر هستند اما بهترین جهان ها را می سازند. دوم، هر دو (1) فعلیت خوب که مستلزم شر است. و (2) عشقی که معطوف به شکوفایی افراد است، که مستلزم آن است که استعدادهای بالقوه آنها به فعلیت برسد، که برخی از آنها مستلزم شر است. از نظر اخلاقی دلایل کافی برای اجازه دادن حداقل مقدار کمی از شر هستند.

ترجمه ماشینی: این کتاب به بررسی استدلال به اصطلاح پنهان بودن فیلسوف کانادایی جان ال. شلنبرگ می پردازد. پنهان بودن خدا موضوعی است که بیانگر سنت غنی در ادیان توحیدی یهودیت، مسیحیت و اسلام است. اخیراً استدلالی مطرح شد که مدعی بود پنهان بودن خدا با بررسی دقیق تر، عدم وجود خدا را آشکار می کند. برخی می گویند که استدلال پنهان بودن شلنبرگ به احتمال قوی به اندازه استدلال شیطانی است که خداباوری را غیرقابل قبول یا حتی نادرست می کند. در این کتاب، گزارشی از مفهوم سنتی خداباوری از پنهان بودن الهی ارائه شده است که به شدت با استفاده شلنبرگ از این اصطلاح در تضاد است. علاوه بر این، یک توضیح دقیق و ضروری از مقدمات برهان پنهانی ارائه شده است، در نتیجه زمینه را برای یک بحث عمیق تر درباره پنهان بودن آینده فراهم می کند. علاوه بر این، پاسخی به استدلالی داده می‌شود که صدق یک فرض فرعی خاص را به چالش می‌کشد، که طبق آن اعتقاد به وجود خدا برای ارتباط شخصی با خدا ضروری است. حتی اگر یک مورد قابل قبول وجود داشته باشد مبنی بر اینکه استدلال پنهانی نادرست است، قابل بحث نیست که این استدلال مستحق تأمل جدی تری از سوی خداباوران و بی خدایان است.