جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش‌های خاورشناسان دربارۀ الکافی الکلینی در سده معاصر هر چند دوره‌های متنوع با رویکردهای متعدد را تجربه کرده است؛ ولی تحلیل روند و برایند این جریان حدیث‌پژوهی نوآمد در بازشناسی حدیث شیعه گویای این مهم است که این جریان هنوز در گام نخستین خود در شناخت و ارزیابی الکافی الکلینی قرار دارد و تا رسیدن به پژوهش‌های فاخر و ممتاز در تحلیل و نقد این کتاب حدیثی شیعه فاصله زیادی دارد؛ بنابراین تا کنون تک‌نگاری جامع، فاخر و برتری از سوی خاورشناسان در الکافی‌پژوهی ارائه نشده است و تعداد خاورشناسانی که به پژوهش درباره الکافی کلینی پرداخته‌اند، چندان فراوان نیستند. این مهم خود نتیجه علل و زمینه‌های مختلفی است که از جمله مهم‌ترین آنها توجه دیرهنگام غرب در آشنایی درست و عمیق با مذهب شیعه و اسلام شیعی است که در فراوانی و کیفیت محتوایی پژوهش‌های شیعه‌شناسی ایشان و به طور خاص پژوهش درباره جوامع حدیثی شیعه از جمله الکافی کلینی اثر نهاده است. پژوهش‌های سده معاصر خاورشناسان درباره الکافی کلینی به سه دوره تاریخی متمایز از همدیگر تفکیک‌پذیر است: دورۀ فقر و بحران آگاهی، دورۀ درنگ در مضامین برگزیده، دورۀ تحول در رویکرد و مسئله. پژوهش‌های خاورشناسان درباره الکافی کلینی به دو رویکرد انتقادی و ناهمدلانه و رویکرد خنثی و محض تقسیم‌پذیر است. شخصیت‌هایی چون ویلفرد مادلونگ، آندره نیومن، رابرت گلیو، تمیمه دائو و... از جمله مهم‌ترین خاورشناسانی هستند که درباره الکافی کلینی پژوهش‌هایی را در قالب مدخل دایرة المعارفی، مقاله مستقل و جستاری از کتاب منتشر کرده‌اند. تحلیل مضامین اصلی این پژوهش‌ها مسئله اصلی پژوهه حاضر است.

کتاب امام قاسم بن ابراهیم و اصول اعتقادی زیدیّه یکی از آثار درخور توجّه ویلفِرد مادِلونگ، اسلام‌پژوه دانشور و نامور معاصر است. پس از گذشت بیش از نیم‌قرن از انتشار اصل این کتاب به زبان آلمانی، به‌تازگی، برگردانی فارسی از آن به قلم خانم شیرین شادفر نشر یافته است. ترجمۀ نامبرده، چنانچه با دقّت و صحّت و بازبینی افزون‌تری صورت می‌پذیرفت، اثری سودمندتر و پسندیده‌تر می‌نمود. برخی از مهمترین اشکالات عیان در این برگردان عبارتست از: نارسا و نامفهوم بودن شمار زیادی از جملات و عبارات، نثر مغلق و پریشان و غیر روان، ترجمه‌های نادرست یا غیر دقیق، لغزش در ضبط اسامی و اَعلام، و خطاهای ویرایشی و نگارشی و حروف‌نگاشتی.

مقاله حاضر با هدف بررسی گزارش‌های موجود در مدخل «امامت» دایرة‌المعارف اسلام لیدن هلند (EI2) و در پاسخ به این پرسش‌ها نگاشته شده است که باورهای شیعیان دوازده‌امامی تا چه میزان در مقاله «امامت» منعکس شده و اعتبار و اصالت این گزارش‌ها در منابع معتبر شیعی تا چه میزان تأییدپذیر است؟ مسئله اصلی به سه حوزه ساختارشناختی، محتواشناختی و روش‌شناختی تجزیه می‌شود و در این مقاله به دو بخش اول می‌پردازیم. یافته‌های پژوهش حاکی است که محتوای مقاله قابلیت بالایی دارد که تلقی به قبول گردد یا دست‌کم تفسیر درست و منطبق با منابع معتبر شیعی از آن ارائه شود، اما اختصار و ایجاز مقاله در بخش‌های گوناگون به تصویر ارائه‌شده از آموزه امامت صدمه زده است. دسته‌بندی خوارج در میان شیعیان و نپرداختن به برخی زیرموضوعات امامت از مشکلات و توجه به اهمیت موضوع و نیز دسته‌بندی امامت در موضوعات اصولی از نقاط قوت ساختارشناختی مقاله است. در بخش محتواشناسی اغلب گزارش‌ها را به صورت کلی می‌توان پذیرفت، اما نواقص و ناگفته‌های ضروری مقاله غیرقابل چشم‌پوشی ارزیابی می‌شود. نوشتار حاضر در بخش گردآوری مطالب از روش کتابخانه‌ای استفاده کرده و در بخش اندیشه‌ورزی از روش تحلیلی و مقایسه‌ای بهره برده است.

در صد سال اخیر، تلاش مستشرقان در تعیین زمان ساخت و انتشار روایات اسلامی، عرصه‌های موضوعی مختلفی را در بر گرفته است. در این میان، تعدادی از محققان غربی با تمرکز بر احادیث مهدوی، از الگوهای چندگانه‌ای برای تاریخ‌گذاری آن‌ها بهره برده‌اند. بررسی تحلیلی و انتقادی مهم‌ترین کارهای مستشرقان در زمینه تاریخ‌گذاری احادیث مربوط به نام و نسب امام مهدی؟عج؟؛ موضوع نوشتار جاری است. در این زمینه به طور خاص سه کار پژوهشی شاخص از مادلونگ، گورکه و ایلاد وصف تحلیل گردیده و وجوه مثبت و منفی آن‌ها مشخص شده‌اند. بنابر یافته پژوهش جاری، به‌‌رغم سودمندی استفاده از روش‌های مرسوم تاریخ‌گذاری روایات، نتایج این روش‌ها به دلایلی همچون وجود پیش‌فرض برساخته بودن و عدم اصالت احادیث، استقصای ناتمام روایات و نیز لحاظ نکردن یا توجه گزینشی به ویژگی‌های راویان، مورد تردید و اشکال است.

این مقاله به معرفی کتاب المناظرات نوشته ابوعبدالله جعفر بن احمد بن هیثم می پردازد که توسط ویلفرد مادلونگ و پاول واکر چاپ و منتشر شده است. این اثر سندی مهم در رابطه با عقاید اسماعیلیان و عقاید آنان راجع به امامت است.

کتاب مورد بحث نوشتۀ عالمی است از متکلمان اماميه و با ادبياتی که نشان می‌دهد نويسنده اش يک متکلم برجسته است. مبانی فکريش دقيقا همانی است که از مکتب هشام بن الحکم می‌شناسيم. ادبياتش و نوع بيانش به آن دوره می‌ماند. معتقد به نص است و با هر گونه غلوی در حق ائمه که آنان را جای خدا و يا پيامبر قرار دهد مخالف است. در عين حال اين کتاب سند بسيار ارزشمندی است برای اصالت و قدمت انديشۀ امامت و نص و علم امام در مقام وارث پيامبر در تشيع سده دوم قمری.