تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری، تألیف میرزا مهدی مدرس آشتیانی (1306-1372ق)، کتابی است دو جلدی، به زبان عربی و در توضیح و تبیین شرح منظومه حکیم ملا هادی سبز
... زواری با موضوع فلسفه. اصل منظومه را ملاهادی، خود نگاشته است و شرحی بر آن نیز. بیش از چهل شرح و تعلیقه بر منظومه حاج ملا هادی نوشته شده و تعلیقات میرزا مهدی آشتیانی یکی از آنهاست. برخی دیگر از شروح و تعلیقات مهم منظومه عبارتند از: شرح ملا محمد (فرزند مؤلّف)، حاشیه ملا محمدکاظم خراسانی، شروح شیخ محمدتقی آملی، آخوند هیدجی، سید ابوالحسن رفیعی، امام خمینی، شهید مرتضی مطهری و... این اثر به کوشش مهدی محقق به چاپ رسیده است و اولین چاپ آن در سال 52 بوده است. تعلیقات میرزا مهدی آشتیانی بر منظومه برای نخستین بار، توسط مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، شعبه تهران به چاپ رسید. اساس چاپ این تعلیقه نسخهای است که میرزا محمود آشتیانی با خط خودش نوشته؛ البته یک بررسی ثانویه هم روی آن انجام شده و موارد استشهاد آیات هم در آن تعیین شده است. پیشگفتارهای چاپ اول و دوم کتاب به زبان فارسی است و محتوای مطالب به زبان عربی. محتوای مطالب کتاب به این صورت ارائه شده: میرزا مهدی، ابتدا با عبارت «قوله...»، کلام محقق سبزواری را ذکر میکند و سپس در پایین آن با زبان عربی به شرح مطالب میپردازد. جلد اول کتاب، شامل شرح مطالب از مقدمه شرح منظومه تا بحث اعتبارات ماهیت است و جلد دوم از مبحث بعضی احکام اجزای ماهیت شروع و تا پایان مطالب شرح منظومه ملا هادی، یعنی مباحث مربوط به معاد و اخلاق ادامه مییابد. در صفحه 10، سطر 9، کلمه «نتوانسته است» اشتباه چاپی است و باید به جای آن «توانسته است» باشد. مقدمهنویس در پیشگفتار، نوشتن شرح حال مفصلی از نویسنده را (به دلیل عدم آشنایی کافی غیر ایرانیها با افکار و شخصیت آشتیانی)، در جلد دیگری از کتاب وعده میدهد و در انتهای پیشگفتار، به ارائه بیوگرافی مختصری که صاحب «ريحانة الأدب» از وی نوشته، بسنده میکند؛ اما در پیشگفتار دوم مینویسد: به دلایلی این کار محقق نشده است. متن گفتار وی چنین است: «هنگام نشر چاپ اوّل، ما به خوانندگان ارجمند وعده داده بودیم که جلد دومى منتشر سازیم که مشتمل بر شرح و بیان افکار آشتیانى به زبان فارسى باشد و جلد سومى که در آن تعلیقه آشتیانى به زبان انگلیسى مورد گزارش و تحلیل قرار گیرد، ولى به علل گوناگون این هدف عالى ما به مرحله تحقّق درنیامد، ولى در عوض راقم این سطور توفیق یافت که با همکارى یکى از دانشمندان، شرح منظومه سبزوارى (قسمت امور عامّه و جوهر و عرض) را به زبان انگلیسى ترجمه کند و به دنیاى علم عرضه دارد و نیز جلد دوم شرح منظومه را که اختصاص به الهیات بالمعنى الأخص دارد، به سیاق و روش جلد اول آماده سازد که هماکنون زیر چاپ است».
بیشتر