جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
...جستجوی هوشمند
مرور > مرور اعلام
>
شیخ مفید, ابو عبدالله محمد بن محمد بن نُعمان (متکلم، فقیه و عالم بزرگ امامیه؛ مقیم بغداد در عراق) , 336ق./948م. (بغداد،عراق) 413ق./1023م. (بغداد،عراق)
جستجو در برای عبارت
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
  • تعداد رکورد ها : 686
واژه شناسی «اهل» و بررسی آن در آیه تطهیر با نظر به تفاسیر شیعه و اهل سنت
نویسنده:
کیوان احسانی، محمد امیری
نوع منبع :
مقاله , نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات)
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
وضعیت نشر :
اراک: دانشگاه اراک,
چکیده :
آیه تطهیر یکی از پرمناقشه ترین آیات قرآن بین مفسران شیعه و اهل سنت، پیرامون مساله عصمت «اهل بیت» است. شیعه «اهل بیت» را مختص خمسه طیبه (ع) می داند و در مقابل، برخی از علمای اهل سنت «اهل بیت» را مختص زنان پیامبر، برخی دیگر شامل زنان پیامبر و خمسه طیبه و برخی دیگر «اهل بیت» را اعم از خویشان و اقوام پیامبر و... می دانند.در این بین یکی از ادله مفسران شیعه بر این ادعا، «تغییر ضمیر» از جمع مونث به جمع مذکر در آیه تطهیر است. این پژوهش با رویکردی توصیفی - تحلیلی در پی نقد و ارزیابی این مطلب، به واژه شناسی کلمه «اهل» و موارد استفاده آن در لغت و قرآن پرداخته و به این نتیجه رسیده است که هرچند با دلایل متقن عقلی و نقلی می توان ثابت کرد «اهل البیت» اختصاص به خمسه طیبه دارد، اما استناد اغلب علمای شیعه به «تغییر ضمیر» محل بحث و تامل است.
صفحات :
از صفحه 135 تا 157
مشخصات اثر
نقش عقل و نقل در معرفت دینی از منظر شیخ صدوق و شیخ مفید
نویسنده:
مهدی عبدالهی ، سمیه کریم نژادی
نوع منبع :
مقاله , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن بابویه، محمدبن علی: شیخ صدوق , شیخ مفید: محمد بن محمد بن نعمان‏
چکیده :
شیخ صدوق و شیخ مفید با ارائه نظریات و نوآوری‌هایی در حدیث‌شناسی و علم کلام، نقش مؤثری در پویایی آموزه‌های شیعه ایفا نموده‌اند. ایشان با حفظ قلمروهای معرفت‌شناختی عقل و نقل، هر دو منبع را در معرفت دینی مؤثر و لازم دانسته و روش‌های مختلفی را در بهره‌گیری از آنها اتخاذ نموده‌اند؛ به گونه‌ای که شیخ صدوق با رجحان روش نص‌گرایی، از روایات مشتمل بر استدلال‌های عقلانی نیز بهره گرفته و شیخ مفید با توجه ویژه به عقل و رویکرد عقل‌گرایانه، به اثبات گزاره‌های دینی و دفاع از آنها پرداخته است. ایشان به بررسی سند و محتوای نصوص دینی اهتمام داشته‌اند؛ لکن شیخ مفید هماهنگی مفاد خبر با گزاره‌های عقلی قطعی را بر بررسی سندی آن مقدم می‌دارد. علی رغم اشتراکات این دو متکلم در مبانی و اصول اعتقادات دینی، می‌توان اختلاف ایشان را در انتخاب روش تبیین و اثبات احکام و معارف کلامی دانست. گرچه در برخی اختلافات اساسی، روش عقلانی شیخ مفید در بررسی مفاد و سند متون دینی قابل دفاع است. درمجموع می‌توان رویکرد شیخ صدوق در توجه به علوم نقلی را فتح الباب تأسیس روش عقل‌گرایانه شیخ مفید و مبنای توسعه علوم عقلی تلقی نمود. در این تحقیق سعی بر آن است با روش تحلیلی-توصیفی و نگرشی جامع، ابعاد و زوایای مختلف اختلافات معرفت‌شناختی و روش‌شناختی در رویکرد کلامی شیخین واکاوی شود که از نوآوری‌ها و امتیازهای این اثر نسبت به آثار مشابه نگاشته‌شده در این زمینه به شمار می‌رود.
صفحات :
از صفحه 147 تا 170
مشخصات اثر
سیر تحول خوانش تفسیر به رای در پنج سده نخست هجری
نویسنده:
عباس مصلایی پور یزدی، سید محمد هادی گرامی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
وضعیت نشر :
تهران: انجمن علوم قرآن و حدیث ایران,
چکیده :
يکی از راه های درک مفهوم متون تاريخی از جمله نصوص احاديث تفسير به رای، بررسی دريافت مخاطبان اين متون از آنها می باشد. اين مقاله قصد دارد با استخراج نوع نگاه مسلمانان سده های نخست به مقوله تفسير به رای و ارائه يک سير تاريخی از روند تحول آن، زمينه دستيابی به معنا و مقصود اصلی احاديث تفسير به راي را هموارتر کند. در سده نخست هجری، صحابه و تابعان هر نوع بيان قرآنی را که بر اساس اثر سلف صالح نباشد تفسير به رای می دانستند و با اعتقاد به اينکه فعاليت تفسيری آنها بر اساس رای نيست عملا به شکل گسترده ای قرآن را تفسير کردند. در سده دوم هجری، با ترديد در آلوده نبودن ميراث تفسيری سده نخست به رای گرايی، جبهه گيری ها و اتهامات آغاز می شود. اين روند در سده سوم هجری تقويت می شود. در سده چهارم هجری، نخستين تلاش ها برای ارائه خوانشی جديد از تفسير به رای شکل می گيرد و پس از مستدل شدن آن در قرن پنجم، در اواخر همين سده خوانش جديد به عنوان يک تلقی جديد از تفسير به رای در سنت تفسيری جامعه مسلمانان نهادينه می شود.
صفحات :
از صفحه 81 تا 102
مشخصات اثر
نظریه‌ های بدن برزخی بررسی و نقد
نویسنده:
موسی ملایری
نوع منبع :
مقاله , نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات)
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
وضعیت نشر :
تهران: انجمن علوم قرآن و حدیث ایران,
چکیده :
مقاله‌ حاضر به نظریه ‌های مرتبط با بدن برزخی می ‌پردازد، ابتدا آرا مربوطه را در پنج طبقه به عنوان پنج نظریه دسته بندی کرده که عبارتند از: 1- نظریه‌ بدن دنیوی 2- نظریه‌ بدن مثالی 3- نظریه‌ ثنویت بدن برزخی 4- نظریه‌ تجسد روح 5- انکار بدن برزخی. آن‌ گاه به تحلیل و بررسی و نقد هر یک پرداخته است. در انتها به نظریه‌ مستفاد از روایات اسلامی پرداخته و با تقسیم بندی روایات ناظر بر چگونگی بدن برزخی به چهار دسته، به این مساله پرداخته است که چگونه می ‌توان بین روایات یاد‌شده جمع بندی کرد و مدلول نهایی آنها چیست؟ در انتها نظریه‌ بدن مثالی منفصل زمانی، به عنوان نظر مورد قبول عقل و نقل و مختار مقاله پذیرفته شده است.
صفحات :
از صفحه 107 تا 127
مشخصات اثر
«امی»؛ درس ناخوانده یا غیر اهل کتاب؟
نویسنده:
عبدالهادی فقهی زاده، علیرضا کاوند
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
وضعیت نشر :
تهران: انجمن علوم قرآن و حدیث ایران,
چکیده :
واژه امی از ریشه «ام» یا «امه» است. مشهورترین معنای واژه «ام» به ضم همزه، «مادر» است، زیرا «مادر» اصل و ابتدای فرزندان است و آنها از او متولد می شوند. نیز مشهورترین معنای «امه»، «جماعت» است که یک مجموعه واحد هستند. معنای این دو واژه، در معنای نمودن «امی» تاثیر دارد، زیرا «امی» منسوب به آن دو است. امی از نظر لغوی به معنای «درس ناخوانده» است، یعنی کسی است که نزد کسی برای آموزش خواندن و نوشتن نرفته و بر این دو امر توانا نیست. با استفاده از منابع تفسیری و حدیثی می توان دریافت که «امی» بودن پیامبر (ص) به معنای «درس ناخوانده» بودن ایشان است و ایشان پیش از بعثت بر خواندن و نوشتن توانمند نبوده ولی پس از بعثت بر خواندن و نوشتن توانمند شده و در مواردی فعل خواندن از ایشان سر زده است ولی در هیچ موردی ننوشته اند.
صفحات :
از صفحه 61 تا 89
مشخصات اثر
گونه شناسی مبانی تفسیرنگاری ابن شهر آشوب در متشابه القرآن
نویسنده:
علی اکبر ربیع نتاج، محمد صادق حیدری
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
وضعیت نشر :
تهران: انجمن علوم قرآن و حدیث ایران,
چکیده :
محمدبن علی بن شهرآشوب سروی مازندرانی، از علما و دانشمندانی است که با تالیفات ارزنده خود خدمات فراوانی جهت اعتلای تعالیم اسلام و قرآن کریم نموده است. یکی از این آثار وی، کتاب «متشابه القرآن» در زمینه تفسیر آیات قرآن است. کتابی که مملو از مباحث و مطالب قرآنی در مورد آیات متشابه و مشکل قرآن کریم است. در این مقاله با دقت در کتاب متشابه القرآن، برخی از گونه های تفسیر نگاری ابن شهرآشوب در تبیین آیات الهی، مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است. مهم ترین روش ها و گونه های تفسیری که نویسنده در کتاب متشابه القرآن به کار گرفته: بهره گیری از آیات متحد الموضوع، استفاده از قواعد عربی و نحوی، بهره جویی از روایات تفسیری، مدد جویی از اسباب النزول آیات، استناد به اجماع مفسران، تبیین معنای مفردات آیات، بهره گیری از ظواهر آیات، اشاره به بطن آیات، نقد روایات، استفاده از قیدهای توضیحی، ذکر مصادیق آیات، استناد به حکم عقل، تفسیر آیات الاحکام، تبیین نوع خطاب و به کارگیری صنایع ادبی و بلاغی در قرآن است.
صفحات :
از صفحه 29 تا 52
مشخصات اثر
تحلیل مستندات قرآنی و روایی نبوّت‌نگاران در سدۀ پنجم هجری با تکیه بر آثار شیخ مفید، ابوبکر باقلانی و عبدالجبّار معتزلی
نویسنده:
نویسنده:صادق زمانی دستگردی؛ استاد راهنما:حسن اصغرپور
نوع منبع :
رساله تحصیلی
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
شیخ مفید: محمد بن محمد بن نعمان‏
چکیده :
از آغاز شکل‌گیری فِرَق و مذاهب اسلامی در نیمه نخست قرن دوم هجری به بعد و به موازات رخداد نهضت ترجمه علوم که با ره‌یافتِ علوم و اندیشه‌های سایر ادیان به جغرافیای فرهنگی جهان اسلام همراه بود، اندیشه‌های کلامی متکلّمان مسلمان، در موضوعات مختلف اعتقادی دستخوش تغییر و تحوّل گردید. با پیدایش اشاعره در نیمه نخست سدۀ چهارم هجری، رفته رفته نظرگاهِ سه فرقه شناخته‌شدۀ اسلامی؛ یعنی: شیعه، معتزله و اشاعره، بر پایه اصول و مبانی معرفتی خویش در مسائل مختلف اعتقادی با اختلافاتی همراه گشت. شیعیان متأثّر از آموزه‌های خاندان وحی، در تکیه بر عقل و نقل در فهم گزاره‌های دینی راهِ اعتدال را در پیش گرفتند، معتزله با عقل‌گرایی افراطی و کم‌بها ساختن نقش نقل و نیز اشاعره با نقل‌گرایی افراطی و کم‌رنگ نمودن نقش عقل، هر یک در فهم و تبیین مسائل معرفتیِ دین با چالشها، کاستی‌ها و در پیِ آن خطاهایی رو به رو گشتند. مسأله «نبوّت» و ابعاد مختلف آن همچون: ضرورت نبوّت، روش احراز صدق ادّعای نبیّ، عصمت نبیّ و وحی‌شناسی از جمله مسائلی است که می‌توان لایه‌های اختلاف‌نظر متکلّمان مسلمان در آنها را رهگیری نمود. در پژوهش حاضر، اندیشه‌های کلامی سه متکلّم هم‌عصر برجسته مسلمان؛ یعنی، شیخ مفید (413ق)، ابوبکر باقلانی (403ق) و عبدالجبّار معتزلی (415ق) به عنوان نمایندۀ هر یک از فِرَق یادشده در مسأله «نبوّت» و موضوعات فرعیِ آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. رسالت پژوهش حاضر بر آن بوده تا افزون بر روش‌شناسی و استخراج اشتراکات و افتراقات اندیشۀ سه متکلّم، میزان تکیه هر یک بر «عقل» و «نقل» در اثبات هندسه معرفتی‌شان را مورد ارزیابی قرار دهد.
مشخصات اثر
بررسی و تحلیل مبانی تفسیری شیخ مفید
نویسنده:
نویسنده:محسن جهاندیده؛ استاد راهنما:سیدرضا مودب؛ استاد مشاور :محمدعلی تجری
نوع منبع :
رساله تحصیلی
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
شیخ مفید: محمد بن محمد بن نعمان‏
چکیده :
از سده‌های نخستین تاریخ اسلام تاکنون تفاسیر فراوانی برای قرآن نگاشته شده است و برای شناخت بیشتر آن‌ها بررسی مبانی آن‌ها ضروری است. شیخ مفید از عالمان برجسته و سرآمد شیعه در قرن چهارم هجری قمری است. نظر به صبغه‌ی کلامی اغلب آثارش، بیشتر در زمره متکلمین به شمار آمده و دیدگاه‌های تفسیری او کمتر موردتوجه قرارگرفته؛ این مهم در حالی است که شیخ مفید از اولین مفسران قرآن است که تفسیر را از روایی بودن صرف به سمت اجتهادی بودن برده است؛ هرچند تمامی تفسیر قرآن توسط شیخ مفید نیز در دسترس نیست، اما در میان برخی از آثار به‌جا مانده از او می‌توان به مبانی و نظرات تفسیری‌اش دست‌یافت؛ برای داشتن تحلیلی درست از نظریات تفسیری شیخ مفید، سزا است نخست مبانی او در تفسیر قرآن بیان گردد. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به بیان مبانی شیخ مفید پرداخته‌ایم، که ازجمله مبانی مهم او، قدسی بودن الفاظ قرآن است؛ قدسی بودن الفاظ قرآن از منظر شیخ مفید، امری مسلّم و شامل تمامی قرآن می-باشد؛ قدسی بودن ملازم الهی بودن الفاظ قرآن و سلامت نص و حکیمانه بودن آن نیز هست. از دیگر مبانی مهم حجیت دانستن ظواهر قرآن است، که از منظر شیخ مفید ظواهر قرآن حجیت دارند و فقط با داشتن دلیل قوی می‌توان معنایی غیر از ظاهر قرآن را صحیح دانست؛ از دیگر مبانی مهم شیخ مفید عرفی دانستن زبان قرآن است که شیخ مفید بدان قائل بوده است؛ و در مبنای نص و قرائت واحد قرآن نیز شیخ مفید گرچه نزول چند قرائت را نفی نمی‌کند، اما تأکید دارد که تفسیر صحیح قرآن فقط بر اساس نص موجود قرآن صحیح است. ضمن آن‌که منابع شیخ مفید در تفسیر صحیح قرآن شامل خود قرآن، سنت و عقل می‌شود، که از ویژگی‌های تفسیر شیخ مفید می‌توان همین استفاده از عقل برای تفسیر صحیح آیات قرآن را برشمرد.
مشخصات اثر
تحلیل و ارزیابی رویکرد حدیثی شیخ صدوق و شیخ مفید در مباحث کلامی (با تأکید بر الاعتقادات و تصحیح الاعتقادات)
نویسنده:
نویسنده:زینب ایزدخواستی؛ استاد راهنما:محمد تقی دیاری بیدگلی؛ استاد مشاور :غلامحسین اعرابی
نوع منبع :
رساله تحصیلی
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن بابویه، محمدبن علی: شیخ صدوق , شیخ مفید: محمد بن محمد بن نعمان‏
چکیده :
در رسالۀ پیش رو با عنوان «تحلیل و ارزیابی رویکرد حدیثی شیخ صدوق و شیخ مفید در مباحث کلامی با تأکید بر «اعتقادات الامامیه» و «تصحیح اعتقادات الامامیه» چند نکته حاصل‌می‌گردد. الف. این دو عالم شیعی درعین‌حال که با عقل فلسفی عمیق درگیرنبوده-اند؛ عقل استدلالی و نقل را به‌عنوان مرجع معرفت‌شناسی، محور رویکردشان قرار داده‌اند؛ به‌طوری‌که موفق به ارائۀ روشی میانه از جمع میان عقل و نقل گردیده‌اند؛ بطوریکه با تکیه ‌بر این دو منبع ارزشمند در نقد برخی احادیث و تأویل یا توجیه روایات تحریف نما و اخبار واحد ثقه و غلوآمیز بسیار یاری گرفته‌اند. اگرچه درجۀ توجه شیخ مفید به عقل بسی بالاتر از شیخ صدوق است. ب. پژوهش حاضر که با بهره‌مندی از روش توصیفی- تحلیلی انجام‌شده است، دربررسی عملکرد این دواندیشه‌ور در مواجهه با اخبار آحاد که به نوعی روایات غلوآمیز و تحریف‌نما را نیز دربردارد، در پی بررسی اختلاف عملکرد و مرتفع کردن این تفاوت‌ها میان آرای ایشان، ازجمله پیرامون رویکرد ایشان نسبت به عمل بر پایۀ خبرهای واحد ثقه‌ ظنی در حوزۀ اعتقادات است. این اختلاف از باب عدم تبیین و تصریح مبانی است وچیزی بیش از تفاوتی ظاهری و اختلاف غیر بنیادین نیست؛ زیرا برخی احادیث نامعتبر از سوی شیخ مفید از باب اختلاف در مفهوم و درجۀ حدیث ضعیف است وبرخی دیگر از زمرۀ احادیث غیر قابل اعتماد بشمار می روند؛ نظیر احادیث جعلی از سوی اهل تسنن. در خصوص روایات تحریف‌نما نیزهردو به عدم تحریف به زیاده و حذف در قرآن قائل هستند. در باب نقد حدیث نیز شیخ مفید رویکرد گسترده تری را اتخاذ داشته است که از دلایل آن توجه ایشان به مشکلات سندی روایات آحاد و اضطراب درمتن روایات و شیوۀ عقل مداری جدی تروی مربوط می‌گردد که این شیوه با شرایط و مقتضیات خاص شیخ مفید در مقابله با فرقه‌‌های متعدد ازجمله معتزله ارتباط تنگاتنگ دارد.
مشخصات اثر
بررسی مقایسه‌ای مکتب فایده‌گرایی اخلاقی جان استوارت میل و نظریه مصلحت در کلام شیعی (با تأکید بر مدرسه کلامی بغداد)
نویسنده:
نویسنده:امیرحسین پاشایی؛ استاد راهنما:هادی صادقی؛ استاد مشاور :حمیدرضا شریعتمداری
نوع منبع :
رساله تحصیلی
چکیده :
نظریه فایده‌گرایی جان استوارت میل نقش محوری در سودگرایی به ویژه سودگرایی کلاسیک دارد و بیشترین خیر برای بیشترین افراد را اصل اساسی ارزش اخلاقی می‌داند. در سویی دیگر در سنت کلامی شیعی و مکتب عقل‌گرای بغداد، نظراتی که حول محور مصلحت مطرح و مصلحت را ملاک ارزش و حسن و قبح افعال معرفی ‌می‌کنند، این قابلیت این را دارا هستند که با سودگرایی مقایسه‌ شده و ما را به نظریات فلسفه اخلاق اسلامی نزدیک‌تر کنند. از این رو در این تحقیق با روشی توصیفی ـ تحلیلی، نظریه میل با نظریه‌ مصلحت که برامده از آراء متکلمین اصلی مکتب کلامی بغداد (شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی) است، مقایسه‌شده است. حاصل آنکه هر دو نظریه در اصول وحدت‌گرا هستند. در نظریه میل اصل سود و در نظریه مصلحت، مصالح و مفاسد واقعی است که حسن و قبح افعال را تعیین می‌کنند. مصالح و مفاسدی که اگر ثابت و همیشگی باشند عقل مرجع تشخیصشان است و اگر متغیر باشند شرع به کمک عقل آمده و آنها را به نحو تفصیلی مشخص می‌کند. نظریه میل اگرچه به زعم وی قابلیت سازگاری با آموزه‌های مسیحی را دارد، نظریه‌ای سکولار و فارغ از پیش‌فرض‌های الهیاتی است اما نظریه مصلحت به شدت متأثر و مبتنی بر مبادی خداشناسانه است. در نهایت اینکه اگرچه خیر ذاتی در نظریه میل و مصلحت غایی در نظریه مصلحت به لذت و ألم منتهی می‌شود اما برخلاف میل، لذت و ألمی در نظریه مصلحت مبنای ارزش افعال و جعل احکام دانسته می‌شود که یا از احکام ضروری عقل صادر شده باشد یا از جانب خداوندی که کمال مطلق است تأیید شده باشد، از این رو لذات اخروی و پایدار بر لذات دنیوی تقدم دارند. ماهیت نظریه مصلحت سبب می‌شود بسیاری از اشکالاتی که به نظریه میل وارد می‌شوند، مانند دشواری محاسبه سود یا غفلت از سود فردی، وارد نباشد.
مشخصات اثر
  • تعداد رکورد ها : 686