«فهم حدیث» از جایگاه والایی در میان آموزههای امامان شیعه برخوردار است؛ چنانکه ایشان فهم یک حدیث را برتر از روایت هزار حدیث برشمرده‌اند. فهم حدیث به دو نحوه
... تمسک به اصول عمومی فهم متن و رجوع به آموزههای خود امامان امکان‌پذیر است. واکاوی تاریخ فقه الحدیث نشان می‌دهد که بحث از اصول فهم و مقصود واقعی کلام معصومان موردتوجه ایشان و اصحاب بوده و از عصر آن بزرگواران و توسط خود ایشان ابداع گردیده است؛ آن‌سان که ضرورت تمسک به سنت و حدیث، نیز خود ایجاب کرده که ضوابطی توسط امامان(ع) برای فهم درست حدیث ارائه شود. یکی از بخش‌های روایی سرشار از این حیث، احادیث به‌جای مانده از امام باقر(ع) است. از مطالعه بر روی روایات رسیده از امام باق(ع) برمی‌آید که ایشان علاوه بر تبیین بخش عظیمی از معارف دینی، درصدد تعلیم روش‌های فهم صحیح احادیث به پیروان خود نیز بوده‌اند؛ تا شیعیان به‌ویژه در زمان غیبت، بتوانند با بهره‌گیری از این روش‌ها، از روایات منتفع گشته و موجبات هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند. از واکاوی روایات امام باقر(ع) به شیوه‌ی تحلیل محتوا و گردآوری داده‌های تحقیق به نحو کتابخانه‌ای، چنین برمی‌آید که برخی از روش‌ها، همچون: شناخت واژگان اسمی و حرفی، و توجه به توسعه‌یافتگی معنای آنها در جهت شناخت مراد بدوی حدیث می‌باشند. فهم مراد جدی از طریق روش‌هایی همچون: بهره‌گیری از آیات قرآنی همسو، تشکیل خانواده حدیث، توجه به مورد صدور، رخداد نقل به معنا، تقطیع، تحریف، تشابه، تجوز و همچنین تفسیر شایسته در برخورد با سوءبرداشت‌ها به دنبال اختلاف افهام، قابل دستیابی است و این مهم، در روایات امام باقر(ع) مورد اشاره واقع شده است.
بیشتر