جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اشاره: در این مقاله دیدگاه گادامر و هوسرل درباره افق، انترسوبژکتیویته و زیست‌جهان بحث می‌شود و نویسنده سعی دارد، تأثیرپذیری گادامر از هوسرل در این سه حوزه را برجسته سازد. آشنایی گادامر با هوسرل از همان آغاز تحصیلات وی در ماربورگ کلید می‌خورد، اما در ادامه مسیر پرفراز و نشیبی را طی می‌کند؛ تأثیرگذاری عمیق و گستردۀ هایدگر بر گادامر باعث می‌شود، رابطۀ او با هوسرل در حاشیه قرار گیرد و کمتر دیده شود. البته خود گادامر نیز در مراحلی از رشد فکری خود پدیدارشناسی هوسرلی را به‌مثابۀ گونه‌ای جست‌وجوی عقلانی ذات یا ایدوس می‌فهمید که مطابق آن، هرگز منحصر به فرد بودن، متناهیت و تاریخ‌مندی دازاین انسانی فهم نمی‌شد، اما مواجهۀ گادامر با هوسرل تداوم یافت و پربارترین مواجهۀ او با هوسرل در نوزده پنجاه تا نوزده هفتاد رخ داد؛ هنگامی که گادامر توانست متون تازه ویرایش شدۀ هوسرل، از جمله "بحران"، "ایده‌های II" و مجلدات انترسوبژکتیویته را بخواند. این متون گادامر را به هوسرل کاملاً متفاوتی آگاه کرد؛ هوسرلی که با تاریخ، جامعه، فردیت و معنای سنت درگیر بود. به همین جهت، در «حقیقت و روش» درباره بحران هوسرل بحث طولانی مطرح می‌شود و او به‌شدت مدیون کاوش‌های هوسرل درخصوص ماهیت زندگی تاریخی و جمعی است و به‌گونۀ مشخص سه مفهوم افق، انترسوبژکتویته و زیست‌جهان در کانون توجه گادامر قرار می‌گیرد.

هستۀ مرکزی و غایت هرمنوتیک گادامر، تأمل فلسفی در ماهیت فهم و تبیین چگونگی دستیابی به آن است. فهمی که تاریخ‌مندی، زبان‌مندی و بازی‌مندی شاخصه‌های آن هستند و در بستر ساحات وجودی انسان (سنت، تاریخ و فرهنگ) متعین می‌شود. نوشتار پیش‌رو بر آن است تا بر پایۀ شاخصه‌های تعیین‌کنندۀ یادشده، هرمنوتیک فلسفی گادامر را در آینۀ وظیفه گرایی و پیامدگرایی اخلاقی بررسی کند و در متن این بررسی به امکان‌سنجی واگرایی وظیفه‌گرایی اخلاقی و هم‌گرایی پیامدگرایی اخلاقی با رویکرد هرمنوتیکی گادامر بپردازد. از منظر فلسفۀ گادامر، هر کنشی (اخلاقی/ سیاسی) در موقعیت هرمنوتیکی رخ می‌دهد. این بدان معناست که دانش اخلاقی‌ای با هرمنوتیک فلسفی گادامر منطبق است که در تقابل با مطلق‌انگاری، ماهیت وجودی و تاریخی کنشگر را در خود جای دهد. از این رهگذر به نظر می‌رسد دانش اخلاقی پیامدگرا دانشی است که امکان این کنش اخلاقی را برای کنشگر فراهم می‌کند و در نقطۀ مقابل، دانش اخلاقی وظیفهگرا بر پایۀ مطلق‌انگاری، این امکان را سلب خواهد کرد و کنش اخلاقی را تا سطح عمل بازتولیدی صرف، فرو خواهد کاست. البته شاخصه‌های خاص هرمنوتیک گادامر راه را برای امکان انطباق‌پذیری با اخلاق وظیفه گرا نیز هموار می‌کند.

در نوشتار حاضر ما با دو فیلسوف پدیده‌شناس مواجه هستیم که در دو سنت فکری متفاوت یعنی هرمنوتیک و پدیده‌شناسی به مفهوم «دیگری» به مثابه امکان‌های بنیادین فرد اشاره داشته‌اند. دیگری، به عنوان مفهومی هستی‌شناختی و مشترک در اندیشه گادامر و لویناس، نقطه عطف شرط امکان فهم و اخلاق است. این نوشتار با تمرکز بر مفهوم دیگری، ضمن پرداختن به نکات افتراق و اشتراک میان دیدگاه گادامر و لویناس، نشان خواهد داد دلمشغولی لویناس، به عنوان فیلسوف دیگری، رجوع به بنیادهای اخلاق است و شرط امکان بنیادهای اخلاق مواجهه با دیگری است. در هرمنوتیک فلسفی گادامر، دیگری نقطه عطف تعین امکان‌های فهم در روابط دیالکتیکی و گفتگومحورانه است. بدون دیگری در اندیشه لویناس اخلاق و امر اخلاقی، و در اندیشه گادامر فرایند فهم در قالب امتزاج افق‌ها رخ نخواهد داد. بنابراین، این مقاله نشان می‌دهد که دیگری مفهومی مشترک بین این دو فیلسوف است که هر دو در تحلیل‌های فلسفی خودشان از اخلاق یا فرایند فهم گریز و گزیری از آن ندارند.

هایدگر و گادامر به افلاطون رجوع می‌کنند تا راهی برای بحران بی‌معنایی تمدن غربی پیدا کنند. هایدگر معتقد است افلاطون به­دلیل طرح آموزۀ ایده‌ها، آغازگر فراموشی وجود و مسبب بحران غرب است. او به تمثیل غار افلاطون رجوع می‌کند تا چگونگی این فراموشی را وضوح ببخشد. در این تمثیل، دیالکتیک به­معنای سیر از عالم محسوس به عالم معقول است. هایدگر در تفسیرش از افلاطون به همین معنا توجه می‌کند و سایر معانی دیالکتیک از قبیل گفتگو، روش ترکیب و تقسیم و ... را نادیده می‌گیرد. البته او در درس­گفتار سوفسطائی افلاطون دیالکتیک را به سخن مرتبط می‌کند و به نقد آن می‌پردازد. به­طور کلی هایدگر دیالکتیک را معضلی برای فلسفه می‌داند. برخلاف هایدگر، گادامر به معانی مختلف دیالکتیک در فلسفۀ افلاطون توجه می‌کند و سیر تکاملی آن را مدنظر قرار می‌دهد. تأکید گادامر بر گفتگوی موجود در محاورات سقراطی و همچنین روش ترکیب و تقسیمِ موجود در محاورات متأخر سبب می‌شود که او فلسفۀ افلاطون را فلسفه‌ای پویا و زنده لحاظ کند. در نظر گادامر گفتگو و دیالکتیک موجود در محاورات افلاطون می‌تواند ما را از بحران کنونی غرب نجات دهد. این نوشتار درصدد است با روشی توصیفی-تحلیلی، این نکته را بررسی و تبیین کند که چگونه پرداختن به معانی مختلف دیالکتیک سبب می‌شود که هایدگر و گادامر دو تفسیر متفاوت از افلاطون ارائه دهند.

هانس گئورگ گادامر یکی از برجسته ترین متفکران اروپایی قرن بیستم بود. فلسفهٔ او مخصوصا به کشف متداول ترین الگوهای تجربه و تفکر – که هرگاه مردم در جستجوی فهم جهان و یکدیگر هستند، زمانی که متون یا دیگر نمودهای معنا را تفسیر می کنند و هنگامی که هنر یا طبیعت را به گونه ای فریبنده، لذت بخش و معنادار تجربه می کنند، رخ می دهد – اختصاص دارد. گرچه گادامر به طور خاص درباره معماری کم نوشته است، نوشته های او در باب هنر و زیبایی شناسی گسترده است و نقشی محوری در برنامهٔ کلی فلسفی او بازی می کند. به همین علت، در طول دهه ها، اندیشهٔ او بر طیف گسترده ای از معماران و نظریه پردازان معماری نفوذ داشته است. یک رویکرد هرمنوتیک به معماری، الگوی هرمنوتیک تفکر و تجربه را در حوزه های مختلف حرفهٔ معماری کشف می کند. این الگو ممکن است در فعالیت آفرینشگرانهٔ معمار و فهم زیباشناختی آفرینش های او یافته شود. شاید در راهی که معماران برای شناخت سنت های معماری و نوشته های معمارانه دنبال می کنند، نهفته باشد. می شود آن را در مسیری که همهٔ کسانی که در پیشهٔ معماری همکاری می کنند (کارفرمایان، جامعه، بساز و بفروشان، مدیران و طراحان)، همدیگر را درک کرده و با یکدیگر کار می کنند، یافت. به قول وسلی، نسبت معماری به فرهنگ همچون کتاب است به سواد. همین اهمیت معماری از جهت فرهنگی است که بسیاری از دانشجویان را به سوی این رشته جذب می کند. آن ها احساس می کنند که معماری فقط جذاب و لذت بخش نیست، بلکه برای زندگی مهم است. معماری می تواند، به روش خودش، در غنی کردن یک اجتماع و نمایش اهمیت آن جامعه مشارکت کند. این ساحت معنا، بخشی از چیزی است که معماری را به فلسفه نزدیک می کند، اما نیاز نیست کسی دانشجوی یکی از دو رشتهٔ فلسفه یا معماری باشد تا در حدودی بفهمد که معماری، حامل معانی عمیق انسانی است.

ترجمه ماشینی: هانس گئورگ گادامر (متولد 1900) به طور گسترده ای به عنوان نماینده برجسته هرمنوتیک فلسفی شناخته می شود. مقالات این مجموعه به بررسی زندگینامه گادامر، هسته نظریه هرمنوتیک، و اهمیت کار او برای اخلاق، زیبایی شناسی، علوم اجتماعی و الهیات می پردازد. آنها تصاحب او از هگل، هایدگر و یونانیان و رابطه او با مدرنیته، نظریه انتقادی و پساساختارگرایی را در نظر می گیرند. خوانندگان جدید این Companion را راحت ترین و در دسترس ترین راهنمای گادامر در حال حاضر در دسترس خواهند یافت. دانش آموزان و متخصصان پیشرفته چشم اندازی از پیشرفت های اخیر در تفسیر گادامر پیدا خواهند کرد.

هانس گئورگ گادامر (متولد 1900) به طور گسترده ای به عنوان نماینده برجسته هرمنوتیک فلسفی شناخته می شود. مقالات این مجموعه به بررسی زندگینامه گادامر، هسته نظریه هرمنوتیک، و اهمیت کار او برای اخلاق، زیبایی شناسی، علوم اجتماعی و الهیات می پردازد. آنها تصاحب او از هگل، هایدگر و یونانیان و رابطه او با مدرنیته، نظریه انتقادی و پساساختارگرایی را در نظر می گیرند. خوانندگان جدید این مجموعه را راحت ترین و در دسترس ترین راهنمای گادامر در حال حاضر در دسترس خواهند یافت. دانش آموزان و متخصصان پیشرفته چشم اندازی از پیشرفت های اخیر در تفسیر گادامر پیدا خواهند کرد.