جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب بارویکرد سلفی به نقد عقل گرایی در جهان اسلام در دوره معاصر پرداخته است. مصداق عقلگرایی سنی را تفکر نواعتزالی و عقلگرایی شیعی را در امامیه دانسته و بانگاه سلفی بررسی و نقد کرده است.

بعد از قرون اولیه اسلامی به تدریج جنبه‌های هنری کلام خداوند تحت عنوان اعجاز قران مورد اهمیت جامعه مسلمانان قرار گرفت و راز اعجاز قران در اسلوب زبانی آن دانسته شد. برای نمونه، سیدرضی با نگارش کتاب "تلخیص البیان فی مجازات القران" با پیگیری این پروژه، تلاش می‌کند استعاره‌های قرآنی را استخراج و آنها را تفسیر کند (رضی در کتاب "مجازات النبویه" این کار را در مورد احادیث پیامبر اکرم ص نیز پی می‌گیرد. او در نگارش این دو اثر (تلخیص و مجازات) خود را پیشگام می داند. در دوره جدید با پیشرفت دانش نقد ادبی وجوه هنری زبان قرآن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. سید قطب مفسر و ادیب معاصر مصری پس از آنکه مقالات متعددی در مجله المُقتَطَف مصر درباره تصویر هنری در قرآن نگاشت، با انتشار کتاب "التصویر الفنی فی القرآن" (1945م) ضمن بررسی آرای گذشتگان گامی جدید در فهم و بررسی اسلوب زبانی قرآن از حیث هنری برداشته و نظریه خویش یعنی تصویر فنی (هنری) در باب زبان قرآن را ارائه کرده است. این کتاب بازتاب وسیعی در دنیای نقد و ادبیات داشت و ادیبانی چون نجیب محفوظ، عبدالمنعم خلاف و علی الطنطاوی کتاب را دستاوردی بزرگ در زمینه راز زیبایی بیان قرآن دانستند و آن را ستودند (خالدی 1999: 216). قطب دو سال بعد کتاب "مشاهد القیامه فی القرآن" (1947م) را منتشر کرد و در آن تصویر پردازی هنری در مورد مناظر قیامت در قرآن را مورد بررسی قرار میدهد. او رهیافت خود در این دو کتاب را مکتبه القران الجدیده یا سبک جدید قرآن پژوهی می نامد. پروژه قطب در نهایت در تفسیر او بر قرآن (فی ظلال القرآن) به کمال خود رسیده و او تمام آیات قرآن را با همین روش شناسی تفسیر می کند. متفکر مصری دیگری که مساهمت مهمی در امر پژوهش در باب زبان دین انجام داده احمد خلف الله است. اثر مهم او با عنوان "الفن القصصی فی القران الکریم" در سال 1948 میلادی انتشار یافت. این کتاب در واقع رساله دکتری او بود که با استاد راهنمایی امین الخولی بنیان گذار مکتب ادبی در تفسیر قران به انجام رسید. خلف الله معتقد است اسطوره ای دانستن قصص قرآن هرچند به غیرشناختی بودن آیات منجر می شود ولی به غیروحیانی بودن قرآن نمی انجامد. هدف قران از بیان قصص آموزش تاریخ نیست. قصص قرآنی در این نگاه شاهکار هایی ادبی هستند که در خدمت انتقال مفاهیم و پیام قرآن قرار گرفته اند. به اعتقاد خلف الله پایبندی به نگرش تاریخی در قصه های قران با سه مشکل بزرگ روبروست: الف ) ناسازگاری برخی از اشارات تاریخی قصه های قران با واقعیات مورد پذیرش تاریخ نگاران ب) تکرار صحنه ها و گفتگو ها و اوصاف از یک قصه به شکل های گوناگون در ایات مختلف ج) ناهماهنگی بعضی از حقایق قصص قران با عقل سلیم خلف الله همچنین زبان دین (که در این جا منظور زبان قران کریم است) در مورد قیامت را ناشناختی گرایانه دانسته و هدف آن را القای ترس و نگرانی از عاقبت زندگی گناه آلوده میداند. تفاوت سید قطب با خلف الله در آن است که سید قطب در عین اینکه قران کریم را در بیان قصص قرانی یک شاهکار ادبی میداند به واقعی بودن ان قصص باور دارد و هنری بودن را مستلزم عدول از شناختی گرایی نمیداند. به نظر نگارنده نیز پذیرش هنری بودن زبان قرآن مستلزم ناشناختی گرایی نیست و می‌توان به معنایی از شناختی گرایی ملتزم بود. با توجه به آنکه دیدگاه های این دو متفکر در باب زبان قرآن مبتنی بر پیش فرض های فلسفی در باب زبان دین است، داوری در باب اندیشه های این دو متفکر معاصر در باب نسبت زبان هنری قران و استعاره های قرآن (که به آیات ناظر به الهیات مربوط می شود) و شناختی گرایی و ناشناختی گرایی در حوزه قصص (که به آیات ناظر به قصص مربوط می شود) مسئله پژوهش حاضر است.

پژوهشگر در این تحقیق به ویژگی های فردی پیامبر در سه بعد وحیانی، بشری و راهبری از دیدگاه مفسران معاصر: سید قطب و دکتر صادقی طهرانی و متفکران نوگرا: محمد شحرور و خلیل عبدالکریم می پردازد. یکی از مهم ترین مسائلی که محقق در بحث نزول وحی بر پیامبر پرداخته است، مسئله آغازین آیات وحی و اشکالات و شبهاتی که پیرامون آن مطرح شده است می باشد. محقق مسائل زیادی را بررسی کرده است که مهمترین آنها عبارت است از پندار : « اسلام دین شمشیر است و به پیامبر دستور داده شده بود که با مردم بجنگد تا شهادتین را بگویند». هدف از این رساله دفاع از قرآن کریم است در نفی تعارض ظاهری از آیاتی که به ویژگی های شخصیتی پیامبر در سه حوزه (وحیانی، بشری و راهبری) می پردازد ، بدین گونه که روایاتی بررسی می شود که با قرآن کریم در این باره معارض است. از اهداف دیگر این رساله اثبات عصمت کامل پیامبر اکرم (ص) است. روش محقق در این رساله توصیفی و تحلیلی است ومهمترین نتایج این رساله نیز عبارت است از این که روایات تفسیری ساختگی وجود دارد که مستند مفسران و نواندیشان قرار گرفته است واین روایات اولین انحراف در شناخت ویژگی های شخصیتی پیامبر اکرم(ص) برای آنان شده است.

اندیشه سیاسی در اسلام قدمتی مانند دین اسلام دارد و از دیرباز با مشخص­شدن عناصر اصلی و اولیه این دین مسلمانان به تفکر درباره جایگاه حاکم، نوع رابطه میان زمامدار و مردم، نوع حکومت و ... پرداختند. مقاله حاضر با بیان اندیشه چهار تن از اندیشمندان اهل سنت و سلفی، یعنی ماوردی در احکام السلطانیه، ابن تیمیه در السیاسه الشرعیه، سید قطب در معالم فی الطریق و عبدالسلام فرج در الفریضه الغائبه نوع نگاه ایشان را به حکومت، خلیفه و ویژگی­های حکومت و حاکم اسلامی مشخص می­کند. نوشته حاضر به شیوه­ای توصیفی-تحلیلی و با نگاهی از درون به مسئله حکومت از دیدگاه این اندیشمندان پرداخته است تا سیر تطور این بحث در میان ایشان و نقاط اشتراک و اختلاف دیدگاه­هایشان را بیان کند. مقاله حاضر ضرورت تشکیل حکومت اسلامی، اهداف حکومت اسلامی، ویژگی­های حکومت اسلامی، ارکان حکومت اسلامی، چگونگی تعیین حاکم اسلامی، شرایط حاکم اسلامی و وظایف حاکم اسلامی را از دیدگاه اندیشمندان فوق بررسی می­کند. به نظر می­رسد با وجود تعلق این اندیشمندان به اهل تسنن مسئله حکومت اسلامی مسیر یکسانی را نپیموده و در مسائلی مانند ادله ضرورت حکومت اسلامی، چگونگی تعیین حاکم اسلامی، ارکان حکومت اسلامی، شرایط حاکم اسلامی و ... اختلافاتی دیده می­شود.