در میان آثار ادبیات عرفانی، تذکرةالاولیا، به عنوان یکی از آثار ارزشمند عطار نیشابوری بهجهت پرداختن به حالات ،اندیشه ها و سخنان عارفان و مشایخ تصوف، طیف وس
... سیعی از روابط و مناسبات اجتماعی را در خود جمع دارد. تأکید عطار براین امر سبب میشود که کارگزاران اجتماعی اثرش به شیوه های مختلف بازنمایی شوند. این بازنمایی ها هدفمند و در جهت القای ایدئولوژی عرفانی عطار بر مخاطب است. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل گفتمان ذکر فضیل بن عیاض بر مبنای الگوی ون لیوون و بررسی شیوه های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در آن است. ازآنجاکه عطار در این حکایت با کمرنگسازی نظام گفتمانی سارق و حاکم و همچنین برجسته سازی نظام گفتمانی عارف در پی معرفت استعلایی و نمایش مقام معنوی فضیل است؛ لذا تحلیل گفتمان فضیل به عنوان گفتمانی برخاسته از قشر اجتماعی عرفای آن دوران، پرده از نتایج جدیدی برمی‌دارد. در پژوهش حاضر برآن شدیم که به بیان مناسبات فعال سازی ها ومنفعل سازی های کارگزاران اجتماعی بپردازیم تا دریابیم که عطار چگونه در یک خلاقیت سبکی، مخاطب را با نام افراد، گروه ها، مکانها و زمانهایی که کارگزاران اجتماعی در آن نقش فعال دارند آشنامی‌سازد و از چه تمهیداتی جهت تعیین نقش و فعالسازی کارگزاران اجتماعی پیرامون کنش فضیل بن عیاض و منفعل سازی مربوط به عملکرد مریدان او به ویژه هارون الرشید، بهره جسته است. این مهم با رویکردی تحلیل ادبی و عرفانی به انجام رسید.
بیشتر